Khái niệm, chức năng và vai trò của ngân hàng thương mại:

-5-

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ SẢN PHẨM DỊCH VỤ CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1.1 Khái niệm, chức năng và vai trò của ngân hàng thương mại:

1.1.1 Khái niệm về ngân hàng thương mại: Hiện nay trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng có nhiều khái niệm
khác nhau về NHTM, tuy nhiên khái niệm về NHTM tập trung lại ở một số khái niệm như sau:
- Tại Mỹ, “NHTM là một công ty kinh doanh chuyên cung cấp dịch vụ tài chính và hoạt động trong ngành cơng nghiệp dịch vụ tài chính”.
- Tại Pháp, theo ðạo luật Ngân hàng của Cộng hòa Pháp năm 1941 thì “NHTM là những cơ sở mà nghề nghiệp thường xuyên là nhận tiền bạc của công
chúng dưới hình thức ký thác, hoặc dưới các hình thức khác, và sử dụng nguồn lực đó cho chính họ trong các nghiệp vụ về chiết khấu, tín dụng và tài chính”.
- Theo Pháp lệnh Ngân hàng năm 1990 của Việt Nam “NHTM là một tổ chức kinh doanh tiền tệ mà nghiệp vụ thường xuyên và chủ yếu là nhận tiền gửi của
khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền ñó ñể cho vay, chiết khấu và làm phương tiện thanh toán”.
- Theo Luật các TCTD Việt Nam ñã ñược sửa ñổi, tại ñiều 20 khoản 2 và khoản 7 có khái niệm “Ngân hàng là loại hình TCTD được thực hiện tồn bộ hoạt
ñộng ngân hàng và các hoạt ñộng kinh doanh khác có liên quan. Trong đó, hoạt ñộng ngân hàng là hoạt ñộng kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung
chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung cấp các dịch vụ thanh tốn”.
Như vậy, có thể nói rằng NHTM là một loại hình doanh nghiệp đặc biệt, đóng vai trò là một trung gian tín dụng và thực hiện hoạt ñộng kinh doanh trên những lĩnh
vực là tiền tệ, tín dụng và dịch vụ ngân hàng.
-6-
1.1.2 Chức năng của ngân hàng thương mại: 1.1.2.1 Chức năng trung gian tín dụng:
Chức năng trung gian tín dụng được hình thành ngay từ lúc các NHTM hình thành. Ngày nay, thơng qua chức năng trung gian tín dụng, NHTM đã và đang thực
hiện chức năng xã hội của mình, làm cho sản phẩm xã hội ñược tăng lên, vốn ñầu tư được mở rộng và từ đó góp phần thúc ñẩy sự phát triển kinh tế, cải thiện ñời sống
của nhân dân. Như vậy, trung gian tín dụng là chức năng quan trọng và cơ bản nhất của NHTM, nó khơng những cho thấy bản chất của NHTM mà còn cho thấy nhiệm
vụ chính yếu của NHTM. Trung gian tín dụng là chức năng cơ bản ñược hiểu theo 02 khía cạnh sau:
- NHTM chỉ là người trung gian ñể chuyển vốn tiền tệ từ nơi thừa sang nơi thiếu. Các chủ thể tham gia gồm những người tiền vào NHTM và những người vay
tiền từ ngân hàng khơng có mối liên hệ kinh tế trực tiếp nào. Họ không chịu trách nhiệm và nghĩa vụ gì cho nhau cả. Tất cả đều thơng qua NHTM, nghĩa là NHTM có
trách nhiệm hồn trả tiền cho người gửi bất kể người ñi vay sử dụng vốn có hiệu quả hay khơng, còn người đi vay thì phải có nghĩa vụ trả nợ ngân hàng.
- Ngân hàng không phải là người trung gian tài chính thuần túy mà là trung gian tín dụng, nghĩa là việc thực hiện các nhiệm vụ cụ thể của chức năng này phải
theo nguyên tắc “Hoàn trả” vơ điều kiện. Thực hiện chức năng trung gian tín dụng, các NHTM thực hiện những nhiệm
vụ cụ thể như sau: - Nhận tiền gửi khơng kỳ hạn, có kỳ hạn của các ñơn vị kinh tế, các tổ chức và
cá nhân bằng ñồng tiền trong nước và bằng ngoại tệ. - Nhận tiền gửi tiết kiệm của tổ chức và cá nhân.
- Phát hành kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng ñể huy ñộng vốn trong xã hội. - Cho vay ngắn, trung và dài hạn ñối với các ñơn vị và cá nhân.
-7-
- Chiết khấu thương phiếu, chứng từ có giá đối với các đơn vị và cá nhân. - Cho vay tiêu dùng, cho vay trả góp và các loại hình tín dụng khác đối với tổ
chức và cá nhân. 1.1.2.2 Chức năng trung gian thanh toán:
Chức năng làm trung gian thanh tốn của NHTM ngày nay khơng còn mang tính truyền thống như trước đây, cùng với sự phát triển của nền công nghệ hiện ñại,
sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật,… ñã tạo ñiều kiện cho các NHTM thanh toàn bù trừ, thanh tốn điện tử trực tuyến,… với nhau một cách nhanh chóng và chính xác
hơn, tiết kiệm chi phí lưu thơng cho xã hội, thúc ñẩy luân chuyển vốn và quá trình lưu thơng hàng hóa ngày càng phát triển.
NHTM đứng ra làm trung gian thanh toán thực hiện các khoản giao dịch thanh toán giữa các khách hàng, giữa người mua và người bán,… nhằm hoàn tất các quan
hệ kinh tế thương mại giữa họ với nhau. Với chức năng này thì NHTM thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Mở tài khoản tiền gửi giao dịch cho các tổ chức và cá nhân. - Quản lý và cung cấp các phương tiện thanh toán cho khách hàng.
- Tổ chức và kiểm soát quy trình thanh tốn giữa các khách hàng một cách nhanh chóng và chính xác, an tồn và tiện lợi.
1.1.2.3 Chức năng cung ứng các dịch vụ ngân hàng: ðể NHTM có thể thực hiện tốt hai chức năng là trung gian tín dụng và trung
gia thanh tốn mang lại hiệu quả to lớn cho nền kinh tế xã hội thì rất cần sự hỗ trợ của một chức năng khác, đó là chức năng cung ứng các dịch vụ ngân hàng. Vậy
dịch vụ ngân hàng là gì? Dịch vụ ngân hàng thường được nhắc đến với hai đặc điểm sau:
- Thứ nhất, đó là các dịch vụ mà chỉ có các ngân hàng với những ưu thế của nó mới có thể thực hiện được một cách trọn vẹn và ñầy ñủ. Ưu thế của NHTM ñược
-8-
thể hiện qua một số ñiểm như: hệ thống mạng lưới rộng khắp, không những ở trong nước mà còn ở các nước; có quan hệ với nhiều cơng ty, xí nghiệp,… do đó nắm bắt
được tình hình kinh doanh, tình hình tài chính của khách hàng một cách cụ thể sâu sắc cũng như ñiểm mạnh, ñiểm yếu của từng khách hàng; có trang bị hệ thống thơng
tin hiện ñại, ñồng thời thu thập và nắm bắt ñược nhiều thơng tin về tình hình kinh tế, tài chính, giá cả, tỷ giá,….
- Thứ hai, đó là các dịch vụ gắn liền với hoạt ñộng ngân hàng không những cho phép NHTM thực hiện tốt yêu cầu của khách hàng mà còn hỗ trợ tích cực để
NHTM thực hiện tốt hơn chức năng thứ nhất và thứ hai của NHTM. Mặt khác, NHTM cung cấp dịch vụ cho khách hàng khơng chỉ thuần túy để
hưởng hoa hồng và dịch vụ phí, là yếu tố làm tăng doanh thu và lợi nhuận cho ngân hàng, mà dịch vụ còn có tác dụng hỗ trợ các mặt hoạt động chính của NHTM, trước
hết là hoạt động tín dụng. ðây cũng là lý do các NHTM chỉ nhận cung ứng các dịch vụ có liên quan đến hoạt ñộng ngân hàng.
Thực hiện chức năng này, NHTM có các nhiệm vụ cụ thể sau: - Dịch vụ ngân quỹ và chuyển tiền nhanh quốc nội.
- Dịch vụ kiều hối và chuyển tiền nhanh quốc tế. - Dịch vụ ủy thác bảo quản, thu hộ, chi hộ… mua bán hộ,….
- Dịch vụ tư vấn đầu tư, cung cấp thơng tin,… - Dịch vụ ngân hàng điện tử.
1.1.3 Vai trò của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế thị trường: NHTM thực hiện các hoạt ñộng kinh doanh ở những lĩnh vực đặc biệt là tiền
tệ, tín dụng và dịch vụ ngân hàng, có liên quan trực tiếp đến các ngành, liên quan ñến mọi mặt của ñời sống kinh tế - xã hội, đòi hỏi sự thận trọng trong việc ñiều
hành hoạt ñộng ngân hàng ñể tránh những thiệt hại cho nền kinh tế - xã hội. Thêm vào đó, chất liệu kinh doanh của ngân hàng là tiền tệ, mà tiền tệ là một cơng cụ
-9-
được Nhà nước sử dụng để quản lý vĩ mơ nền kinh tế, do đó chất liệu này được Nhà nước kiểm sốt rất chặt chẽ.
Nhà nước kiểm soát nền kinh tế thơng qua các chính sách tiền tệ do NHNN ban hành và có tác động chi phối rất lớn đến hoạt ñộng kinh doanh của các NHTM.
Một NHTM không thể mở rộng hoạt ñộng kinh doanh khi NHNN đang áp dụng chính sách đóng băng tiền tệ, hạn chế lạm phát và ngược lại. Do đó, việc ngân hàng
mở rộng hay thu hẹp hoạt ñộng kinh doanh của mình đều phải chịu sự chi phối bởi chính sách tiền tệ của NHNN.
Tóm lại, NHTM đóng một vai trò là định chế tài chính trung gian cực kỳ quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Nhờ hệ thống định chế tài chính trung gian này
mà các nguồn tiền nhàn rỗi nằm rải rác trong xã hội sẽ ñược huy ñộng, tập trung lại với số lượng đủ lớn để cấp tín dụng cho các tổ chức kinh tế, cá nhân nhằm mục đích
phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

1.2 Các loại sản phẩm dịch vụ của ngân hàng thương mại: