Giải bài toán ngược. Phương pháp đo sâu đa cực đối xứng Wenner – Schlumberger.

Từ các giá trị hàm thế U
ij
xác định được trên các nút lưới rời rạc do nguồn I gây ra xem hình III.1, ta tính được giá trị điện trở suất.
I U
K
k
∆ =
ρ
III.6 Trong đó:
K - Hệ số hệ điện cực ∆
U- Giá trị hiệu điện thế giữa các nút ; I - Cường độ dòng phát.

II.3.3. Giải bài tốn ngược.

Giải bài toán ngược trong đo sâu điện đa cực thực chất là cực tiểu hóa phiếm hàm độ lệch bình phương trung bình giữa các giá trị điện trở
suất f
i
đo được trên tuyến ngoài thực địa và giá trị điện trở suất g
i
x tính trên mơ hình lý thuyết cho tuyến khảo sát tương ứng:
[ ]
x g
x x
g f
n 1
x x
F
n 1
i 2
i 2
i i
→ 
 
 
 
 δ
+ −
∇ =
δ +
∇
∑
=
III.7 trong đó:
x- Tham số của mơ hình; δ
x - Bước thay đổi các tham số x. Khi giá trị giá trị
δ x đủ nhỏ, hàm gx+
δ x được viết lại như sau:
gx+ δ
x = gx+J. δ
x III.8
trong đó: J- Ma trận Jacobi được xác định cho mỗi lần thay đổi mơ hình.
Độ lệc giữa số liệu thực tế và mơ hình ban đầu được xác định bằng biểu thức
ε =f-gx.
Phiếm hàm III.7 sẽ đạt cực tiểu khi ε
min
≈ J
δ x, từ đó ta xác định
được bước thay đổi J ε
min
với J là ma trận nghịch đảo của J. Các tham số
mơ hình sẽ được điều chỉnh sau mỗi lầ tính lặp và sẽ dừng khi kết quả giữa hai lần tính lặp liên tiếp nhỏ hơn hoặc bằng một giá trị sai số cho
trước. Với thuật tốn này chương trình sẽ tự động hóa q trình tính.

II.3.4. Phương pháp đo sâu đa cực đối xứng Wenner – Schlumberger.

II.3.4.1. Đặc điểm của phương pháp.
Sinh viªn : Lª Văn Đạt Líp : Địa vạt lý K50 31
Phng phỏp đo sâu đa điện đa cực đối xứng Wenner- Schlumberger là phương pháp đo sâu điện đối xứng với hệ điện cực bố trí
đối xứng, thiết bị đầu tiên là hệ cực Wenner, sau đó là hệ cực Schlumberger với bội số của MN = a ,hệ cực tăng theo quy luật là Ana
MaN naB nếu AB 10MN thì tăng MN = 2a , 3a, … và AB của các lần tăng tiếp theo với công bội AB = nMN, chiều thấm sâu của dòng điện
như trên hình II.7.
Điện trở suất biểu kiến đo được là: ρ
k
r = K. I
U
MN
∆
Ở đây K là hệ số thiết bị K = π
MN AN
. AM
Với hệ đa cực Wenner – Schlumberger cách đều nhau K=nn+1 π
a. ∆
U
MN
= U
M
– U
N
là hiệu điện thế đo được giữa hai điện cực thu MN I là cường độ dòng điện phát qua mạch AB.
Ở mỗi cự ly AB sẽ phản ánh một chiều sâu nào đó, tăng dần kích thước AB sẽ tăng dần chiều sâu khảo sát.
II.3.4.2. Phương pháp k thut o.
Sinh viên : Lê Văn Đạt Lớp : Địa vạt lý K50 32
A
2
B1 11
M
1
N
1
ρ
1
ρ
2
ρ
3
Hinh II.7. Đường dòng điện thấm xuống sâu khi mở rộng kích thước AB.
Đo sâu điện đa cực đối xứng Wenner-Schlumberger được bố trí theo hình II.8.
Phương pháp đo sâu điện đa cực Wenner – Schlumberger có các hệ điện cực được bố trí cách đều nhau một khoảng là a. Hệ cực sẽ tăng dần
một khoảng cách là bội số của a. Sơ đồ bố trí hệ cực là AnaMaNnaB; Phương pháp này là phương pháp đo sâu điện 2D, nghiên cứu sự
thay đổi điện trở suất theo cả chiều sâu và chiều ngang. Phương pháp có độ chi tiết và độ phân giải cao, cho phép phát hiện các vật thể bất đồng
nhất địa phương như hang Karst hoặc đới phá huỷ do đứt gãy sâu địa chất có trong mặt cắt địa điện.
Hình II.8. Cách bố trí đo sâu điện đa cực W-S ngồi thực địa và vị trí điểm ghi giá trị điện trở suất trên lát cắt ứng với khoảng m n=4
Sinh viên : Lê Văn Đạt Lớp : Địa vạt lý K50 33
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
+
a a
a a
A M
N B
M N
B M
N B
A A
II.4. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ TÀI LIỆU ĐO SÂU ĐA CỰC.
Tài liệu đo sâu điện được xử lý theo các phương pháp sau:

II.4.1. Xử lý theo tuyến.