Cải thiện công tác quản lý ODA - Một hệ thống quản lý tập trung : Hình thành một chiến lợc ODA toàn diện. Tăng cờng tập trung quản lý và lập kế hoạch ODA.

Để nâng cao hiệu quả thu hút và sử dụng ODA của Nhật Bản trên địa bàn Hà nội cần thực hiện một loạt các biện pháp đồng bộ từ trung ơng đến địa phơng.
Chính vì vậy các biên pháp đa ra phải đợc quán triệt thực hiện cả ở Hà nội và các cơ quan chuyên môn phụ trách về mảng ODA của Chính phủ. Ngoài ra Chính phủ
cần sửa đổi các chính sách vĩ mô có liên quan. Trong phần này tôi sẽ đa ra những kiến nghị theo hớng một phần là những kiến nghị đối với cơ quan quản lý của
Chính phủ Việt Nam bao gồm các cơ quan cấp Chính phủ và UBND Thành phố Hà Nội, một phần là về phía các nhà tài trợ
1.Kiến nghị với cơ quan quản lý của Chính phủ .
1.1.Đối với cơ quan trung ơng
Cơ quan trung ơng ở đây cụ thể là Chính phủ. Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất của nhà nớc ban hành các chính sách kinh tế nói chung và chính
sách về đầu t noi riêng trong đó có ODA, tạo cơ chế và hành lang pháp lí cho hoạt động đầu t cũng nh việc tạo nguồn cho viện trợ ODA. Do vậy các kiến nghị với cơ
quan này là :
1.1.1.Đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô :
ODA không thể có hiệu quả trong một môi trờng có lạm phát cao, khủng hoảng tài chính và kém tăng trởng. Về điểm này, Việt Nam cần tiếp tục thực hiện
các chính sách cải cách kinh tế, tự do hóa thơng mại đang đợc thực hiện thành công nhằm tạo dựng một môi trờng lành mạnh cho đầu t và tăng trởng đặc biệt là
khuyến khích đầu t t nhân - một động lực chính cho tăng trởng kinh tế.

1.1.2. Cải thiện công tác quản lý ODA - Một hệ thống quản lý tập trung :

Yếu tố quyết định quan trọng nhất cho hiệu quả thực hiện ODA là cơ quan tiếp nhận có đủ năng lực để quản lý ODA và hợp nhất nguồn vốn này vào quy
trình thống nhất quản lý phát triển. Sự thành công của các dự án ODA có thể đợc đảm bảo khi chính phủ nhận biết và điều chỉnh những u tiên và các chơng trình,
có khả năng thực hiện, giám sát và đánh giá các dự án trong phạm vi hệ thống lập kế hoạch và ngân sách. Để điều này có thể thực hiện đợc, cần phải có một cơ cấu
có khả năng vận hành một cách có hiệu quả, những cơ quan có khả năng lập các u tiên về chính sách, thơng thảo với các nhờ tài trợ và quyết định thông qua hoặc
Trang 74
loại bỏ các đề xuất. Những cơ quan nh vậy cần phải có một đội ngũ cán bộ có năng lực, kỹ năng, kinh nghiệm cũng nh động lực làm việc.

1.1.3. Hình thành một chiến lợc ODA toàn diện.

Các ngành, địa phơng cần phải có một chiến lợc thu hút và sử dụng ODA trong khuôn khổ chiến lợc phát triển của ngành hoặc địa phơng mình trong khuôn
khổ chiến lợc phát triển của địa phơng và của quốc gia. Chiến lợc này cần tập trung vào việc sử dụng ODA với những mục tiêu phát triển rõ ràng, các u tiên,
chiến lợc cho các lĩnh vực, chiến lợc thu hút tài trợ, mức độ đóng góp trong nớc vốn đối ứng, nhân lực,. .., những khó khăn vớng mắc v.v... Việc huy động nguồn
vốn trong nớc cũng cần phải tính tới để có thể tạo điều kiện hỗ trợ hoặc bổ sung. Trong chiến lợc phát triển, cần phải hình thành danh mục các dự ¸n, c¸c u tiªn
ph¸t triĨn, c¸c dù ¸n khÈn cÊp trong từng lĩnh vực cụ thể của ngành và địa phơng nhằm giới thiệu với nhà tài trợ và để họ có thể tin tởng rằng những dự án hay ch-
ơng trình này đã chính thức đợc coi là u tiên và nằm trong chiến lợc phát triển chung.

1.1.4. Tăng cờng tập trung quản lý và lập kế hoạch ODA.

Sự quản lý tập trung hiện nay cần đợc tăng cờng và phân định rõ ràng để đảm bảo một sự điều phối hữu hiệu hơn. Một cơ cấu tập trung quản lý cần phải
bao gồm : Sự quản lý Nhà nớc hiệu quả, sở hữu Nhà nớc và sự tham gia của các cơ quan quản lý Nhà nớc, các đơn vị thực hiện và các tổ chức, cá nhân khác trong
suốt chu trình thực hiện dự án từ khi hình thành, thiết kế dự án đến khi hình thành, thiết kế dự án đến khi hoàn thành và đi vào vận hành
.
1.1.4.1. Quản lý Nhà nớc hiệu quả
:
Để tạo điều kiện cho việc thực hiện thuận lợi và tránh những sự cố có thể làm chậm quá trình thực hiện các dự dự án ODA,
thì các thủ tục quản lý, các qui định hành chính cần phải đợc đơn giản hóa, hệ
thống hóa và phải rõ ràng, đặc biệt là những qui định có liên quan tới vấn đề di dân, đền bù giải phóng mặt bằng, thẩm định xây dựng, đấu thầu, v.v... Ngoài ra
cũng cần phải có một cơ chế pháp lý lành mạnh, có trách nhiệm, không có tham nhũng trong quá trình quản lý dự án.
Trang 75
Những yếu kém trong quản lý và điều phối ODA không đợc khắc phục sớm sẽ làm nản chí các nhà tài trợ, gây bất lợi trong quan hệ với cộng đồng tài trợ quốc
tế. Sử dụng ODA không hiệu quả cũng gây tâm lý nghi ngờ đối với ngời tài trợ về khả năng của nớc sử dụng. Vì vậy yêu cầu bức bách là phải cải tiến cung cách
quản lý điều phối và sử dụng ODA nói chung và ODA của Nhật Bản nói riêng bắt đầu bằng các chính sách của Chính phủ.
Điều chỉnh và bổ sung các văn bản pháp quy có liên quan: - Nghị định 87CP: Hiện nay đây là văn bản pháp lý cao nhất liên quan trực
tiếp đến quản lý, điều phối và sử dụng ODA, những quy định trong nghị định còn cha cụ thể, rõ ràng. Cần phân định rõ chức năng, nhiêm vụ của Bộ kế hoạch và
đầu t, Bộ tài chính, Bộ ngoại giao, Ngân hàng Nhà nớc, Văn phòng Chính phủ trong việc giúp thủ tớng Chính phủ quản lý ODA ở cấp vĩ mô. Các cơ quan cấp
trên của các chủ dự án và chơng trình ODA chịu trách nhiêm trớc Chính phủ về việc quản lý và sử dụng ODA nhng phải quy định rõ quyền hạn, nghĩa vụ từng cơ
quan, nên giao trách nhiệm quản lý cho các Sở kế hoạch và đầu t trong quá trình quản lý. Nên phân cấp quản lý ODA. Chính phủ thống nhấ quản lý ODA song
không nhất thiế dự án nào cũng do thủ tớng quyết định. Với các dự án nhỏ dới 1triệu USD có thể cho Bộ kế hoạch và đầu t phối hợp với các cơ quan tổng có
liên quan để quyết định.
- Nghị định 42CP về điều lệ quản lý, đầu t và xây dựng: đây là văn bản đa ra các quy định về thẩm định đấu thầu cho tất cả cá dự án đầu t, xây dựng bao gồm
các dự án ODA. Những quy định trong văn bản luật này còn nhiều điểm cha phù hợp với đặc trng riêng của các dự án ODA và thông lệ quốc tế, các quy định về
thẩm định còn rờm rà kéo dài thời gian thẩm định, vì vậy Chính phủ cần sửa đổi kịp thời:
+ Cho phép lập báo cáo tiền khả thi trong giai đoạn nghiên cứu dự án để rút ngắn thời gian thẩm định
+ Không nhất thiết dự án nào cũng qua 2 bớc thẩm định. Dự án tiền khả thi và dự án khả thi, những dự ¸n nhá cã thĨ bá qua 2 bíc dù ¸n tiền khả thi.
+ Thủ tục đấu thầu và một số quy định khác phải tạo điều kiện cho các cơ sở thực hiện một cách linh hoạt phù hợp với quy định của từng nớc tài trợ.
Cải tiến cơ chế tài chính trong nớc
Trang 76
- Bộ tài chính cần công bố quy trình rút vốn các loại dự án ODA để chủ dự án và các nhà tài trợ nớc ngoài nắm vững quá trình trực hiện các chơng trình dự án
ODA. Quy trình rút vốn cần đơn giản hoá các thủ tục hành chính đồng thời bảo đảm quản lý đợc mọi nguồn ODA.
- Xây dựng khung lãi xuất và thời gian cho vay cũng nh cơ chế tài chính trong các nớc nói chung đối với các loại chơng trình dự án ODA của Nhật Bản.
+ Chính phủ nên miễn thuế cho các dự án ODA đặc biệt là các dự án thuộc hạ tầng cơ sở đầu t bằng nguồn vốn ngân sách cấp phát để thuận lợi cho chủ dự án trong
việc lập dự án, thuận lợi cho nhà thầu khi duyệt gia thầu chống tăng chi phí trong xây dựng cơ bản, giảm chi tiêu không cần thiết cho ngân sách nhà nớc.
Tạo điều kiện pháp lý để các địa phơng có kinh phí chuẩn bị dự án, xúc tiến kêu gọi tài trợ ODA. Cho phép thực hiện phơng châm lấy viện trợ nuôi viện trợ
để giảm chi tiêu ngân sách.
1.1.4.2. Sự sở hữu Nhà nớc :
Sở hữu Nhà nớc đã trở nên một khái niệm quen thuộc trong các tài liệu về ODA. Khái niệm này chủ yếu đề cập đến mức độ
kiểm soát của nớc tiếp nhận trong việc thực hiện chính sách cũng nh đối với các dự án của ODA thực hiện trên lãnh thổ. Các tiêu chí của sự sở hữu bao gồm việc
chuẩn bị vốn đối ứng, bố trí nguồn nhân lực, các nguyên tắc tổ chức, trách nhiệm và khả năng điều phối giữa các cơ quan trung ơng và địa phơng. Thiếu sự điều
phối liên Bộ có thể dẫn đến những kế hoạch, chơng trình khác nhau đặc biệt trong khâu hình thành dự án và lập các u tiên. Điều này sẽ dẫn đến việc bố trí không
thích hợp nguồn vốn ODA và thiếu tính bền vững của dự án. Tính hiệu quả về kinh tế và tài chính là một trong những điều kiện tiên quyết đối với tính khả thi và
tính bền vững của dự án ODA, đặc biệt là các dự án vay. Những yếu tố này cần phải đợc xem xét thận trọng trong giai đoạn hình thành và thẩm định dự án. Cần
phải nhìn rõ một thực tế là : Cho vay không phải là cho không, sự sử dụng sia, lãng phí ODA và đặc biệt t tởng vay nợ đã có Nhà nớc đứng ra chịu trách nhiệm
cần phải loại bỏ. Thời gian Việt Nam phải thanh toán những khoản nợ đầu tiên không còn dài, do vậy việc lu ý tới vấn đề này sẽ tránh cho đất nớc không phải
chịu những gánh nặng của các món nợ tài chính.
1.1.4.3. Sự tham gia :
Một điều chắc chắn rằng sự tham gia có thể đóng góp một cách hữu hiệu cho việc có đợc một dự án đợc thiết kế hoàn thiện, đợc thực hiện
tốt, đợc vận hành có hiệu quả. Toàn bộ hệ thống tiếp nhận từ trung ơng đến địa
Trang 77
phơng phải phối hợp chặt chẽ, hỗ trợ lẫn nhau về các kỹ năng tơng ứng và các nguồn lực khác. Trong nguyên tắc sử dụng ODA, sự phối hợp chặt chẽ, trao đổi
thông tin, báo cáo và hớng dẫn đầy đủ cần phải đợc các cơ quan trung ơng, các cấp chính quyền địa phơng, các ban quản lý và cộng đồng thực hiện nghiêm túc
trong từng giai đoạn thực hiện dự án nhằm đảm bảo có các giải pháp kịp thời và thích hợp đối với các khó khăn vớng mắc nảy sinh trong khi triển khia dự án
ODA. Cuối cùng, nhng không kém phần quan trọng là sự tham gia của cộng đồng là điều kiện để đảm bảo sự thành công của dự án về giác độ tài chính cũng nh
chính trị. Do vậy, công bố rộng rãi các chỉ tiêu chính sách của Nhà nớc và địa ph- ơng, tham khảo ý kiến của nhân dân, tuyên truyền phổ biến nhận thức và có phản
hồi hợp lý sẽ không chỉ làm giảm những trở ngại trong quá trình triển khai dự án, mà còn làm tăng hiệu quả tài chính của dự án một khi cộng đồng và những ngời
sử dụng dịch vụ chấp nhận thanh toán cho các dịch vụ đợc cung cấp.

1.1.5. Xây dựng và tăng cờng năng lực.