Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.73 MB, 364 trang )
CHUÐNG 3: PHUÐNG PHÁP NGHIÊN CÚU VÀ DU LI½U
Ěể đạt được mục tiêu nghiên cúu, nội dung chương 3 cúa luận án sẽ trình bày chi tiết về
phương pháp nghiên cúu và dữ liệu phù hợp sử dụng trong cảnh báo KHTT và
KHHTNH tại Việt Nam, bao gồm: Phương pháp nghiên cúu và dữ liệu nhằm xác định
các giai đoạn KHTT và KHHTNH tại Việt Nam; Phương pháp nghiên cúu và dữ liệu để
xác định mối quan hệ nhân quả giữa KHTT và KHHTNH tại Việt Nam. Phương pháp
nghiên cúu và dữ liệu để tạo ra cảnh báo sớm KHTT và KHHTNH tại Việt Nam.
3.1 Phvong pháp nghiên cúu
3.1.1 Xác đ%nh các giai đoan khung hỗng tien t¾ và khung hỗng h¾ thong ngân
hàng tai Vi¾t Nam
3.1.1.1 Xác đ%nh các giai đoan khung hỗng tien t¾ tai Vi¾t Nam
Ěể trá lòi câu hói nghiên cúu (1), lu¾n án dựa trên vi¾c phân tích boi cánh thực tien tai
Vi¾t Nam trong chvong 1 để đặt ra giá thuyet sau:
Giả thuyết H1: Vi¾t Nam đã xáy ra KHTT trong giai đoan sau gia nh¾p WTO.
Ěể kiểm đ%nh giá thuyet H1, lu¾n án sú dnng phvong pháp chỉ so EMP để xác đ%nh
các
giai đoan KHTT tai Vi¾t Nam.
Xác đ%nh các giai đoan KHTT tai Vi¾t Nam là co só để xây dựng bien phn thuđc cho
hắ thong cỏnh bỏo súm KHTT tai Viắt Nam. Ěể làm đvoc đieu này, lu¾n án sú
dnng phvong pháp chỉ so EMP dựa trên nghiên cúu cúa Eichengreen, Rose &
Wysplosz (1995, 1996). Phvong pháp này có thể áp dnng cho Vi¾t Nam vì đã đvoc
áp dnng rat hi¾u quá trong các nghiên cúu cúa Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998),
Kaminsky & Reinhart (1999) (áp dnng cho nhieu quoc gia trên the giói, trong đó có
các quoc gia Ěơng Á có đieu ki¾n tvong đồng nhv Vi¾t Nam); đvoc áp dnng trong
nghiên cúu cúa Comelli (2013) (cho 28 quoc gia mói nổi, trong đó có Vi¾t Nam);
hay đvoc áp dnng trong nghiên cúu cúa Nguyen Trong Hoài & Trvong Hồng Tuan
(2010) (cho 15 quoc gia mói nổi có đieu ki¾n tvong đồng nhv Vi¾t Nam).
Lu¾n án tính tốn chỉ so EMP cúa Vi¾t Nam trong giai đoan từ tháng 01/2002 đen
tháng 12/2015 dựa trên nguồn so li¾u cúa Thong kê Tài chính Quoc te (International
Financial Statistics – IFS) cúa IMF. Trong đó, NER là tỷ giá hoi đối danh nghƿa
song phvong USD/VND; r là lãi suat thực đvoc tính theo hi¾u úng Fisher, lay lãi suat
danh nghƿa trừ tỷ l¾ lam phát và res là tổng dự tru ngoai hoi trừ vàng. Theo đó, các giai
đoan KHTT tai
Vi¾t Nam đvoc ghi nh¾n nhv sau: KHTTt = 1 neu EMP ≥ µEMP + 1,5 và KHTTt =
EMP
0 neu ngvoc lai, vói µEMP là trung bình cúa chỉ so EMP trong mau nghiờn cỳu v
EMP
l đ lắch chun cỳa ch so EMP trong mau nghiên cúu. KHTT tai Vi¾t Nam xáy ra
neu chỉ so EMP tai thòi điểm t lón hon hoặc bằng m®t ngvỡng cn thể. Ngvỡng này đvoc
tính là tổng giá tr% trung bình cúa chỉ so EMP và 1,5 ln đ lắch chun cỳa ch so
EMP trong mau nghiên cúu.
3.1.1.2 Xác đ%nh các giai đoan khung hỗng h¾ thong ngân hàng Vi¾t Nam
Ěể trá lòi câu hói nghiên cúu (2), lu¾n án dựa trên vi¾c phân tích boi cánh thực tien tai
Vi¾t Nam trong chvong 1 để đặt ra giá thuyet sau:
Giả thuyết H2: Vi¾t Nam đã xáy ra KHHTNH trong giai đoan sau gia nh¾p WTO.
Ěể kiểm đ%nh giá thuyet H2, lu¾n án sú dnng phvong pháp chỉ so BSF ket hop vói
tham kháo thêm phvong pháp sự ki¾n để xác đ%nh các giai đoan KHHTNH Vi¾t
Nam. Ěể làm đvoc đieu này, trvóc het phái lựa chon phvong pháp phù hop vói đieu
ki¾n và nguồn du li¾u cúa Vi¾t Nam.
Lựa chon phvong pháp xác đ%nh các giai oan KHHTNH Viắt Nam
Mđt trong nhung dau hiắu quan trong nhat cúa KHHTNH là sự tan cơng bat ngò cúa
ngvòi gúi tien vào HTNH để rút tien gúi cúa ho, nhvng HTNH Vi¾t Nam chva bao giò
gặp phái hi¾n tvong nhv tháo chay, phá sán và khơng có khá nĕng trá no do ln nh¾n
đvoc sự hỗ tro từ Chính phú và NHNN. Từ nĕm 1975 đen 2015, ó Vi¾t Nam chva có
ngân hàng nào tuyên bo phá sán bói vì van đe chính thúc lu¾t hóa các quy đ%nh ve phá
sán ngân hàng chỉ mói đvoc đe c¾p trong Luắt Phỏ sỏn 2014 voc Quoc hđi thụng qua
ngy 19/06/2014 có hi¾u lực thi hành kể từ ngày 01/01/2015. Ngồi ra, neu để ngân
hàng phá sán se tác đ®ng xau đen HTNH, th% trvòng và tâm lý cúa ngvòi dân (Ěỗ Th%
Thu QuǶnh, 2014). Ěieu này cǜng giái thích vì sao giái pháp mà NHNN vu tiên khi xú
lý là tien hành sáp nh¾p, hop nhat nhung ngân hàng đó thay vỡ cho phỏ sỏn. Mđt mt,
biắn phỏp ny han che hi¾u úng rút tien hàng loat de dan đen KHHTNH, mặt khác là
do ngân sách để xú lý khúng hống cúa Vi¾t Nam rat eo hẹp. Theo quy đ%nh cỳa Luắt
cỏc t chỳc tớn dnng 2010, thỡ mđt ngõn hàng se b% kiểm sốt đặc bi¾t neu nhv roi
vào m®t trong nĕm trvòng hop: Có nguy co mat khá nĕng thanh tốn, no xau chiem
từ 10% tró lên, so lỗ lǜy ke lón hon 50% tổng so von tự có, b% xep loai yeu kém và
khơng duy trì đvoc tỷ l¾ an tồn von toi thiểu.
Do v¾y, mặc dù tai Vi¾t Nam chva có tình trang phá sán ngân hàng nhvng theo các đ
%nh nghƿa KHHTNH, neu xuat hi¾n các sự ki¾n nhv sáp nh¾p, hop nhat ngân hàng
hoặc tro cap cỳa NHTW cng l mđt dau hiắu cho thay có sự xuat hi¾n bat ổn tài
chính trong
HTNH hoặc KHHTNH. Tuy nhiên, các sự ki¾n KHHTNH Vi¾t Nam chva voc NHNN
cụng nhắn mđt cỏch chớnh thỳc. Do ú, khụng thể sú dnng duy nhat phvong pháp sự
ki¾n để xác đ%nh các giai đoan KHHTNH Vi¾t Nam. Ngồi ra, neu áp dnng so li¾u
theo phvong pháp sự ki¾n theo tần suat nĕm thì chuỗi thòi gian cúa Vi¾t Nam q
ngan khơng phù hop để áp dnng các mơ hình cánh báo KHHTNH dvói dang hồi
quy Logit/Probit. Hon nua, nguồn so li¾u cúa Vi¾t Nam còn han che, đặc bi¾t là so
li¾u ve no xau thực te cúa HTNH Vi¾t Nam hiắn nay van cũn l mđt n so v khụng
voc cơng bo m®t cách đầy đú dvói dang chuỗi thòi gian theo tần suat tháng trong giai
đoan từ tháng 01/2002 đen tháng 12/2015.
Tóm lai, vì nhung han che nêu trên cúa phvong pháp sự ki¾n neu áp dnng cho Vi¾t
Nam, lu¾n án chon phvong pháp chỉ so ket hop vói tham kháo thêm phvong pháp sự
ki¾n để xác đ%nh các giai đoan KHHTNH Vi¾t Nam. Phvong pháp chỉ so đvoc áp
dnng trong lu¾n án là phvong pháp chỉ so BSF dựa trên nghiên cúu cúa Kibritcioglu
(2003) đã đvoc chúng minh rat hi¾u q trong vi¾c đo lvòng tính de b% tổn thvong
trong HTNH tai 22 quoc gia đã từng trái qua KHHTNH trong vòng ba th¾p kỷ, trong
đó có các quoc gia Ěơng Á có đieu ki¾n tvong đồng nhv Vi¾t Nam gồm Malaysia,
Indonesia, Philippines, Hàn Quoc, Thái Lan.
Xác đ%nh các giai đoan khung hỗng h¾ thong ngân hàng Vi¾t Nam
Dựa trên phvong pháp chỉ so BSF theo nghiên cúu cúa Kibritcioglu (2003), lu¾n án
tien hành tính tốn chỉ so BSF3 và BSF2 cho HTNH Vi¾t Nam trong giai đoan từ
tháng 01/2002 đen tháng 12/2015 dựa trên nguồn so li¾u từ IFS, trong đó:
- LCPS là tổng tín dnng thực cúa khu vực tv nhân trong nen kinh te đvoc tính bằng cách
lay tổng tín dnng danh nghƿa cúa khu vực tv nhân trong IFS, sau đó loai trừ múc tĕng
giá cá (đo bằng tỷ l¾ lam phát đvoc lay từ IFS).
- LFL là no nvóc ngồi thực cúa HTNH đvoc tính bằng cách lay no nvóc ngồi danh
nghƿa cúa HTNH trong IFS, sau đó loai trừ múc tĕng giá cá (đvoc lay từ IFS).
- LDEP là tổng tien gúi ngân hàng thực đvoc tính bằng cách lay tổng tien gúi ngân hàng
danh nghƿa trong IFS, sau đó loai trừ múc tĕng giá cá (đvoc lay từ IFS).
M®t cu®c KHHTNH đvoc xác đ%nh khi xuat hi¾n liên tiep nhieu pha xen ke nhau
phán ánh tính de tổn thvong cúa HTNH ó múc trung bình và cao (khi chỉ so BSF2
và/hoặc BSF3 vvot quỏ mỳc ngvng) cđng vúi s xuat hiắn kèm theo các sự ki¾n
khúng hống ngân hàng. Nhung pha phán ánh tính de tổn thvong cúa HTNH ó múc
trung bình tách bi¾t nhau se khơng đvoc xem là KHHTNH. Nhung pha phán ánh tính
de tổn thvong cúa
HTNH ó múc cao neu khơng có sự xuat hi¾n kèm theo các sự ki¾n khúng hống ngân
hàng cǜng khơng đvoc xem là KHHTNH. Theo đó, các giai đoan KHHTNH tai Vi¾t
Nam đvoc ghi nh¾n nhv sau: KHHTNHt=1 neu có KHHTNH xáy ra và KHHTNHt=0
neu ngvoc lai.
3.1.2 Xác đ%nh moi quan h¾ nhân q giua khung hỗng tien t¾ và khung hỗng
h¾ thong ngân hàng tai Vi¾t Nam
Ěể trá lòi câu hói nghiên cúu (3), lu¾n án dựa trên co só lý thuyet ó chvong 2 ve moi
quan h¾ nhân quá giua KHTT và KHHTNH để đặt ra giá thuyet sau:
Giả thuyết H3: Giua KHTT và KHHTNH tai Vi¾t Nam có tồn tai moi quan h¾ nhân
quá. Ěể kiểm đ%nh giá thuyet này, lu¾n án sú dnng mơ hình VAR đvoc đe xuat bói
Sims (1980) để kiểm đ%nh nhân quá Granger (Granger, 1969) vói hai bien n®i sinh
trong mơ hình VAR là EMP đai di¾n cho KHTT và BSF đai di¾n cho KHHTNH tai
Vi¾t Nam.
Mơ hình VAR là sự ket hop cúa hai phvong pháp: Tự hồi qui đon chieu và h¾ phvong
trình ngau nhiên, là mơ hình bao gồm h¾ phvong trình, khụng phõn biắt bien đc lắp
v bien phn thuđc. Sims (1980) cho rằng neu tồn tai moi quan h¾ đồng thòi giua các
bien này thì chúng phái đvoc xem xét vói vai trò nhv nhau, hay nói cách khác tat cá các
bien này đeu là bien n®i sinh.
Kiểm đ%nh nhân q Granger thực hi¾n trên co só mơ hình VAR, đvoc sú dnng trong
lu¾n án nhằm xác đ%nh moi quan h¾ nhân quá giua hai bien so EMP và BSF có
phvong trình hồi quy nhv sau:
k
k
EMP a0 a1 BSFt
1
t
b1 BSFt 1 ut
(1)
BSF c c EMPt
0
1
1
t
d 1 EMPt 1 vt
(2)
t
1
k
t 1
t 1
k
t 1
Qui trình thực hi¾n kiem đ%nh nhân quã Granger nhv sau:
- Bvóc 1: Kiểm đ%nh nghi¾m đon v% cho các chuỗi du li¾u BSF và EMP bằng kiểm
đ%nh Augmented Dickey-Fuller (ADF) và Phillips-Perron (PP).
- Bvóc 2: Lựa chon đ® tre toi vu cúa mơ hình VAR
Trong kiểm đ%nh Granger, chieu dài đ® tre (k) đvoc lựa chon theo phvong pháp VAR
lag Order Selection Criteria.
- Bvóc 3: Kiểm đ%nh tính ổn đ%nh cúa mơ hình VAR
Lu¾n án sú dnng kiểm đ%nh nghi¾m đa thúc đặc tính để kiểm đ%nh tính ổn đ%nh cúa
mơ hình VAR.
- Bvóc 4: Kiểm đ%nh nhân q Granger
Lu¾n án thực hi¾n kiểm đ%nh Pairwise Granger Causality Tests và VAR Granger
Causality/Block Exogeneity Wald Tests để kiểm đ%nh nhân q Granger vói đ® tre toi
vu đã đvoc lựa chon.
3.1.3 Xác đ%nh các chi so cãnh báo sóm khung hỗng tien t¾ và khung hỗng h¾
thong ngân hàng tiem nĕng tai Vi¾t Nam
3.1.3.1 Xác đ%nh các chi so cãnh báo sóm khung hỗng tien t¾ tiem nĕng tai Vi¾t
Nam
Lu¾n án lựa chon các chỉ so cánh báo sóm KHTT tiem nĕng cho Vi¾t Nam dựa trên
lvoc kháo các nghiên cúu trvóc đây, boi cánh thực tien cúa Vi¾t Nam và nguồn du li¾u
sẵn có theo tần suat tháng cúa Vi¾t Nam. Qua đó, lu¾n án đe xuat 16 chỉ so cánh báo
KHTT tiem nĕng cho Vi¾t Nam vói nguồn du li¾u thú cap đvoc lay từ IFS, CEIC,
Datastream cúa Thomson Reuters, Bloomberg L.P và tính tốn cúa tác giá trong giai
đoan từ tháng 01/2002 en thỏng 12/2015 (Bỏng 3.1).
Hu het cỏc bien đc lắp theo tần suat tháng trong lu¾n án (ngoai trừ các bien lãi
suat) đvoc xác đ%nh là phần trĕm thay đổi 12 tháng. Dang du li¾u này có vu điểm là
làm giám "đ® nhieu”, các bien đvoc chuyển đổi đám báo có tính dừng và khơng phái
ch%u ánh hvóng cúa yeu to mùa vn (Kaminsky & Reinhart 1999).
Sau đây là phần giái thích ý nghƿa, lý do sú dnng bien, cách tính tốn và thu th¾p du
li¾u 16 bien so sú dnng trong h¾ thong cánh báo sóm KHTT tai Vi¾t Nam:
- Tỷ giá thực (REER): Lu¾n án sú dnng tỷ giá thực đa phvong đai di¾n cho tỷ giá thực
cúa Vi¾t Nam do chỉ so này phán ánh nĕng lực canh tranh cúa hàng hóa ngoai thvong
trong nvóc so vói các đoi tác thvong mai chính, đa phần đvoc sú dnng trong các nghiên
cúu trvóc tiêu biểu nhv Kaminsky & Reinhart (1999), Goldstein, Kaminsky & Reinhart
(2000), Edison (2003).
Trong khi đó, các nghiên cúu trvóc cúa Vi¾t Nam ve cánh báo sóm KHTT đeu sú dnng
tỷ giá thực song phvong USD/VND để đai di¾n cho tỷ giá thực là chva phán ánh đầy đú
nĕng lực canh tranh hàng hóa ngoai thvong Vi¾t Nam so vói các đoi tác thvong mai
chính. Theo so li¾u thực te từ Direction of Trade Statistics (DOTS) cúa IMF, thì tính
đen tháng 12/2015, tỷ trong thvong mai hai chieu cúa Vi¾t Nam vói Mỹ chỉ chiem
khống 15%, trong khi đó vói Trung Quoc chiem đen 39%, Hàn Quoc cǜng chiem
đen 13%, Nh¾t Bán 10% và các đoi tác thvong mai khác cǜng chiem tỷ trong đáng kể
(Phn lnc 2).
-82-
Bãng 3.1: Các chi so cãnh báo sóm KHTT tiem nng tai Viắt Nam
STT
Chi so
Ký hiắu
Hvúng
tỏc đng
Nguon du liắu
1
T giá thực
REER
-
Tính tốn cúa
tác giá
2
Xuat khẩu
EX
-
IFS
3
Nh¾p khẩu
IM
+
IFS
4
Cung tien M2/dự
tru ngoai hoi
5
6
Dự tru ngoai hoi
So nhân cung tien
M2
7
Tín dnng n®i đ
%a/GDP
M2RES
+
IFS
RES
-
IFS
M2
+
IFS
DCGDP
+
IFS,
Datastream
Các nghiên cúu trvóc ve cãnh báo sóm KHTT tham khão
Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998); Kaminsky & Reinhart
(1999); Berg & Pattillo (1999);Goldstein, Kaminsky & Reinhart
(2000); Kamin, Schindler & Samuel (2001); Edison (2003); Yiu,
Ho & Jin (2009), Ari (2012).
Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998); Kaminsky & Reinhart
(1999); Berg & Pattillo (1999), Goldstein, Kaminsky & Reinhart
(2000); Edison (2003), Nguyen Trong Hoài & Trvong Hồng Tuan
(2010), Nguyen Vi¾t Hùng & Hà QuǶnh Hoa (2011), Lê Th%
Thùy Vân (2015), Võ Th% Thúy Anh & ctg (2016).
Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998); Kaminsky & Reinhart
(1999), Lê Th% Thùy Vân (2015), Võ Th% Thúy Anh & ctg
(2016).
Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998); Kaminsky & Reinhart
(1999); Berg & Pattillo (1999); Kamin, Schindler & Samuel
(2001); Goldstein, Kaminsky & Reinhart (2000); Edison (2003);
Yiu, Ho & Jin (2009) và Nguyen Phi Lân (2011).
Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998); Kaminsky & Reinhart
(1999); Goldstein, Kaminsky & Reinhart (2000); Edison (2003);
Berg & Pattillo (1999), Comelli (2013), Nguyen Trong Hoài &
Trvong Hồng Tuan (2010), Nguyen Phi Lân (2011), Nguyen Vi¾t
Hùng & Hà QuǶnh Hoa (2011), Pham Thi Hoang Anh (2015), Võ
Th% Thúy Anh & ctg (2016).
Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998); Kaminsky & Reinhart
(1999), Edison (2003), Lê Th% Thùy Vân (2015).
Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998), Kaminsky & Reinhart
(1999), Kamin, Schindler & Samuel (2001), Edison (2003), Ari
(2012), Nguyen Trong Hoài & Trvong Hồng Tuan (2010),