Dẫn dắt vào bài mới Hoạt động của thầy và trò Những cuộc phát kiến địa lí

Tây Âu thời hậu kì trung đại
Ngày soạn : Tiết thø : 15 + 16 Lªn líp: Khèi 10

i. Mục tiêu bài học Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm đợc:

1. Kiến thức - Nắm đợc nguyên nhân và các cuộc phát kiến địa lí.

- Hiểu biết đợc khái niệm thế nào là tích luỹ vốn ban đầu, giải thích đợc tại sao
chủ nghĩa t bản lại nảy sinh ở châu Âu, nắm đợc những biĨu hiƯn sù n¶y sinh chđ nghÜa t b¶n ë châu Âu.
- Nắm đợc nguyên nhân, thành tựu của văn hoá phục hng, cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân.

2. T tởng - Giúp các em thấy đợc công lao của các nhà phát kiến địa lí, trân trọng

những giá trị văn hoá của nhân loại thời kì phục hng để lại; và tinh thần đấu tranh của nhân dân lao động trong trận tuyến chống lại chế độ phong kiến.
3. Kĩ năng - Kĩ năng phân tích, ®¸nh gi¸ sù kiƯn vỊ sù ra ®êi cđa chđ nghĩa t bản, lập bản
thống kê cuộc đấu tranh cải cách tôn giáo, chiến tranh nông dân Đức. - Kĩ năng khai thác lợc đồ Những cuộc phát kiến địa lí, khai thác tranh ảnh
về những thành tựu hội hoạ của Văn hoá phục hng.
II. Thiết bị và tài liệu dạy - học - Lợc đồ Những cuộc phát kiến địa lí, Bản đồ chính trị châu Âu.
- Tranh ảnh về phong trào Văn hoá Phục hng. - Su tầm tranh ảnh một số nhà thám hiểm.

III. Tiến trình tổ chức dạy - học 1. Kiểm tra bài cũ

Câu hỏi 1: Thế nào là l nh địa? Đời sống kinh tế và chính trị trong các l nh địa ã
ã nh thế nào?
Câu hỏi 2: Nguyên nhân và vai trò của các thành thị trung đại? 2. Dẫn dắt vào bài mới
Một trong những thành tựu quan trọng của loài ngời ở thế kỉ XV là tiến hành
các cuộc phát kiến địa lí phát hiện ra châu Mĩ và đi vòng quanh thế giới, đ đem lại ã
nguồn của cải lớn về châu Âu, trên cơ sở đó đ dẫn đến quá trình tích luỹ t ã
bản ban đầu và quan hệ sản xuất t bản chủ nghĩa qua đó đợc hình thành cùng với hai giai
cấp mới: t sản và vô sản ra đời. Để hiểu tìm hiểu nguyên nhân nào dẫn đến các cuộc phát kiến địa lí? Các cuộc phát kiến địa lí đó diễn ra nh thế nào? Hệ quả của các
cuộc phát kiến địa lí ra sao? Nguyên nhân, nội dung phong trào văn hoá phục hng? Nguyên nhân, diễn biến cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân? Chúng ta vào
tìm hiểu bài học hôm nay để trả lời các câu hỏi nêu trên.

3. Dẫn dắt vào bài mới Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức HS cần
55
nắm vững Hoạt động 1: Làm việc cá nhân
- GV nêu câu hái: T¹i sao sang thÕ kØ
XV con ngêi cã thĨ tiến hành các cuộc phát kiến địa lí?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi, HS khác có thể bổ sung cho b¹n.
- GV nhËn xÐt vµ chèt ý. Đồng thời nhấn mạnh trong các nguyên nhân trên
thì sự tiến bộ khoa học kĩ thuật là quan trọng nhất, vì chính nhờ đó mà con ngời
có những con tàu lớn chở đợc nhiều ngời và lơng thực, thực phẩm, nớc uống cho
những chuyến đi dài ngày. - GV trình bày rõ thêm: Các nhà hàng
hải có hiểu biết nhiều về đại dơng, có quan niệm đúng về hình dạng Trái đất,
đ vẽ đ
ã ợc hải đồ ghi rõ các vùng đất, các
hòn đảo có dân c. Máy móc thiên văn, la bàn đợc sử dụng trong việc định hớng
đại dơng bao la. Kĩ thuật đóng tàu có nhiều tiến bộ ngời ta đ đóng đ
ã ợc những
tàu có bánh lái và hệ thống buồm lớn nh tàu Ca-ra-ven.
Hoạt động 2: Làm việc cả lớp và cá nhân - GV trình bày: Bồ Đào Nha và Tây
Ban Nha là những nớc tiên phong trong các cuộc thám hiểm địa lí, khám phá ra
những miền đất mới. - Tiếp đó, GV treo lợc đồ trên bảng yêu
cầu HS dùa vµo néi dung SGK tr×nh bày nội dung các cuộc phát kiến địa lí.
HS khác cã thĨ bỉ sung. - GV nhËn xÐt, bỉ sung và chốt ý.
+ Năm 1498, B. Đi-a-xơ là hiệp sĩ Hoàng gia đ đi vòng cực Nam của lục
ã địa Phi, đặt tên là mũi B o Tố, sau gọi
ã là mũi Hảo Vọng.
+ Ngày 8 - 7- 1497, Va-xcô đơ Ga-ma rời cảng Li-xbon đi sang phơng Đông;
tháng 5- 1498, đ đến đ
ã ợc Ca-li-cut ấn
Độ, khi về ông đợc phong phó vơng ấn Độ.
+ Tháng 8 - 1492, C.Cô-lôm-bô đ dẫn ã
đầu đoàn thuỷ thủ về hớng Tây, sau 3 tháng
ông đến đợc Cu Ba và một số đảo vùng Ăng ti nhng ông tởng lầm là ấn Độ. Tuy
nhiên khẳng định C. Cô-lôm-bô là ngời

1. Những cuộc phát kiến địa lí

-Nguyên nhân phát kiến địa lí: + Sản xuất phát triển dẫn đến nhu
cầu về hơng liệu, vàng bạc, thị tr- ờng cao.
+ Con đờng giao lu, buôn bán qua Tây á và Địa Trung Hải bị ngời ả
Rập ®éc chiÕm. + Khoa häc - kÜ thuËt cã nh÷ng bíc
tiÕn quan träng nh kĩ thuật mới trong đóng tàu, sa bàn, hải đồ...
- Các cuộc phát kiến địa lí lớn:
+ Năm 1498, B. Đi- a- xơ đ đi ã
vòng cực Nam của lục địa Phi, đặt tên mũi Hảo Vọng.
+ Va- xcô đơ Ga- ma đến đ đến đ ã
- ợc Ca-li-cut ấn Độ 5- 1498.
+ Tháng 8 - 1492, C.Cô-lôm-bô đến đợc Cu Ba và một số đảo vùng
Ăng ti. Ông là ngời đầu tiên phát hiện ra châu Mĩ.
+ Ma-gien-lan là ngời đ thực hiện
ã
56
đầu tiên phát hiện ra châu Mĩ. + Ma-gien-lan 1480- 1521 là ngời đã
thực hiƯn chun ®i đầu tiên vòng quanh thế giới bằng đờng biển từ năm
1519- 1521. Đoàn của Ma-gien-lan đi vòng qua điểm cực Nam của Nam Mĩ,
tiến vào đại dơng mênh mông ông đặt tên là Thái Bình Dơng. Tại Phi-líp-
pin, ông bị thiệt mạng do giao tranh víi thỉ d©n. Ci cùng, đoàn thám hiểm
chỉ còn 1 thuyền và 18 thuỷ thủ khi về đến Tây Ban Nha.
Hoạt động 3: Làm việc theo nhóm - GV nêu câu hỏi:
Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí?
- HS đọc SGK thảo luận, cử đại diện nhóm trình bày. HS khác bổ sung.
- GV nhận xét và chốt ý.
Hoạt động 1: Làm việc cá nhân - GV nêu câu hỏi:
Số vốn ban đầu mà quý tộc và thơng nhân tích luỹ do đâu
mà có? - HS dựa vào kiến thức đ học ở bài tr
ã -
ớc, SGK trả lời câu hỏi. HS khác có thĨ bỉ sung cho b¹n.
- GV nhËn xÐt, bỉ sung và chốt ý: - Sau các cuộc phát kiến địa lí, kinh tế
châu Âu phát triĨn nhanh. TÇng lớp quý tộc, thơng nhân Tây Âu ra sức cớp
bóc của cải, tài nguyên vàng bạc của các nớc châu Mĩ, châu Phi và châu á.
Giai cấp t sản tích luỹ đợc số vốn ban đầu bằng sự cớp bóc thực dân.
- GV nhấn mạnh thêm, Giai cấp t sản thậm chí còn dung bạo lực để tớc đoạt
ruộng đất của nông dân. Chẳng hạn ở Anh có phong trào Rào đất cớp ruộng,
hàng vạn gia đình nông dân mất đất, đi lang thang buéc ph¶i làm thuê trong
các xí nghiệp của giai cấp t sản. Ngay ở thành thị, thợ thủ cộng cũng bị tớc đoạt
t liệu sản xuất, trở thành ngời đi làm thuê.
Hoạt động 2: Làm việc theo nhóm - GV chia HS thành các nhóm và giao
chuyến đi đầu tiên vòng quanh thế giới bằng đờng biển 1519 - 1521.
- Hệ quả của phát kiến địa lí:
+ Đem lại hiểu biÕt míi vỊ Trái đất, về những con đờng mới, dân
tộc mới. Thị trờng thế giới đợc mở rộng.
+ Thúc ®Èy nhanh sù tan r của
ã quan hệ phong kiến và sự ra đời
của chủ nghĩa t bản. + Nảy sinh quá trình cớp bóc thuộc
địa và buôn bán nô lệ. 2. Sự nảy sinh chủ nghĩa t bản
ở tây Âu
- Nguyên nhân: + Kinh tÕ ch©u Âu phát triển
nhanh. Tầng líp quý téc, thơng nhân Tây Âu ra sức cớp bóc của
cải, tài nguyên vàng bạc của các n- ớc châu Mĩ, châu Phi và châu á.
+
Giai cấp t sản còn tớc đoạt ruộng
đất của nông dân biến thành các đồn điền.
57
nhiệm vụ cho các nhóm cụ thể nh sau: Nhãm 1:
BiĨu hiƯn cđa sù n¶y sinh chđ nghÜa t bản trong thủ công nghiệp?
Nhóm 2: Biểu hiện của sự nảy sinh chủ
nghĩa t bản trong nông nghiệp? Nhóm 3:
BiĨu hiƯn cđa sù n¶y sinh chđ nghÜa t b¶n trong thơng nghiệp.
Nhóm 4: Nêu những biến đổi giai cấp
trong xã hội Tây Âu? - HS đọc SGK thảo luận theo nhóm và
cử đại diện trình bày kết quả; HS kh¸c cã thĨ bỉ sung.
- Ci cïng GV nhËn xÐt bổ sung và chốt ý:
+ Trong thủ công nghiệp, các công tr- ờng thủ công mọc lên thay thế phờng
hội. Quy mô của các xởng thủ công lên tới hơn 100 ngời. Nhờ áp dụng kĩ thuật
mới vào quy trình sản xuất mà năng suất lao động tăng, khối lợng sản phẩm
tăng, giá hạ. Chủ xởng bóc lột ngời lao động làm thuê quan hệ của họ là quan
hệ của chủ với thợ. Quan hệ sản xuất t bản chủ nghĩa đợc hình thành.
+ ở nông thôn, các đồn điền trang trại đợc hình thành, ngời lao động biến
thành công nhân nông nghiệp theo chế độ làm công ăn lơng. Chủ ruộng đất trở
thành t sản nông thôn hay là quí tộc mới.
+ Trong thơng nghiệp, quan hệ t bản cung xâm nhập vào với việc ra đời các
công ty thơng mại lớn thay thế cho các thơng hội.
+ X hội Tây Âu có sự biến đổi, các giai
ã cấp mới đợc hình thành - giai cấp t sản
và giai cấp công nhân. Hoạt động 1: Cá nhân
- GV nêu câu hỏi:
Nguyên nhân dẫn đến phong trào văn hoá Phục hng?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi, HS khác có thể bổ sung.
- Cuối cùng, GV nhận xét và chốt ý: Giai cấp t sản có thế lực về kinh tế, song cha
có địa vị về x hội t
ã ơng ứng. Mặt khác
giai cấp t sản đ đứng lên đấu tranh ã
chống lại Ki-tô với những quan điểm lỗi thêi cđa x héi phong kiÕn.
· -
BiĨu hiƯn n¶y sinh CNTB:
+ Trong thủ công nghiệp, các công
trờng thủ công mọc lên thay thÕ phêng héi, hình thành quan hệ
chủ với thợ.
+ Trong nông nghiệp, các đồn điền
trang trại đợc hình thành, ngời lao động biến thành công nhân nông
nghiệp.
+ Trong thơng nghiệp, các công ty
thơng mại lớn thay thế cho các th- ơng hội.
- X hội Tây Âu có sự biến đổi, các ã
giai cấp mới đợc hình thành - giai cấp t sản và giai cấp công nhân.

3. Văn hoá Phục hng