Công tác quản lý đối với nộp thuế GTGT

Ngô Thị Thanh Bình QTKDTM 43A



Đề án kinh tế thơng mại



tệ (chủ yếu là USD). Điều này đợc các doanh nghiệp khai thác lập bộ hồ

sơ thanh toán khống, đồng thời cơ quan thuế cũng khó phát hiện để ngăn

chặn kịp thời.

Thức ba, sự lúng túng của cơ quan chức năng:

Thể hiện rõ nét là quá nhiều văn bản đợc ban hành. Chỉ trong một

thời gian ngắn năm 1999, Chính phủ và Bộ tài chính cho ra hàng trăm

văn bản liên quan đến thuế GTGT. Hay là quý VI năm 2002, Chính phủ

và Bộ tài chính liên tiếp ban hành nhiều Nghị định, thông t liên quan đến

khấu trừ thuế. Điều này gây ra những mâu thuẫn trong điều hành và thực

hiện.

Bên cạnh đó là cơ chế mà công luận gọi là xin-cho: xin đợc hởng thuế xuất thấp hơn, xin đợc nộp thuế 0%, xin đợc mở rộng khấu trừ

thuế theo tỷ lệ tính trên giá mua không có hóa đơn GTGT...

Ngoài ra, việc áp dụng đồng thời hai phơng pháp tính cho hai loại

đối tợng nộp thuế gây nhiều tốn kém và cản trở sự vận hành của thuế

GTGT trên phạm vi toàn nền kinh tế xã hội.

Sự lúng túng lên đến đỉnh điểm khi hiện tợng gian lận thuế xuất

hiện nhng cơ quan thuế, hải quan, công an (bộ phận điều tra) và Viện

kiểm sát cha chọn đợc cách thức phối hợp để chống hoặc xử phạt một

cách hữu hiệu.

Thứ t, sự yếu kém trong dự báo và thiếu trách nhiệm đánh giá tác

động của chính sách.

Điển hình là quy định cho phép các doanh nghiệp nộp thuế GTGT

theo phơng pháp khấu trừ đợc khấu trừ thuế đầu vào không căn cứ vào

hóa đơn GTGT cho một số trờng hợp. Tỷ lệ khấu trừ tính trên giá mua

ban đầu là 5% và 3%, tiếp theo là 5%, 4% và 3% rồi giảm còn 3% và

2%, đến tháng 10 năm 2002 là 1%. Diện đợc hởng khấu trừ thoạt tiên

không áp dụng cho xuất khẩu, sau đó mở rộng cho xuất khẩu... Quy định

trên nhằm khuyết khích doanh nghiệp tiêu thụ hàng của nông dân, góp

phần thúc đẩy khu vực nông nghiệp phát triển. Đó là một chủ trơng đúng.

Nhng khi thi hành thì không dự báo đợc tác động ngoại ý của nó. Vì vậy

làm nảy sinh hiện tợng lập chứng từ không trung thực để chiếm đoạt tiền

hoàn thuế GTGT. Đến khi tình hình chiếm đoạt tiền thuế bùng phát thành

phong trào và gây ra những hậu quả nặng nề thì Chính phủ và Bộ tài

chính cắt ngay điều khoản này mà không để ý rằng có không ít doanh

nghiệp chân chính bị vạ lây cách hành xử đó khiến dân chúng mất

- 23 -



Ngô Thị Thanh Bình QTKDTM 43A



Đề án kinh tế thơng mại



niềm tin vào chính sách thuế mới và doanh nghiệp lơng thiện nghi ngờ

cách thức và năng lực điều hành nền kinh tế của Chính phủ.

Thứ năm, thiếu quyết liệt trong xử phạt.

Theo Bộ trởng tài chính Nguyễn Sinh Hùng, ở Trung Quốc đã xử

60 phạm nhân liên quan đến hoàn thuế. Thế nhng, ở nớc ta cha tử hình

tội phạm nào cả, thậm chí xử 20 năm tù cũng cha có. Theo thời báo tài

chính Việt Nam, dẫn nguồn tin từ tổng cục thuế, mức phạt cao nhất là

100 triệu đồng, đối với các hành vi vi phạm chế độ sử dụng hóa đơn. Trên

thực tế, thiệt hại do sử dụng hóa đơn không trung thực khiến Nhà nớc

thất thoát hàng trăm tỷ đồng. Có vụ, một cá nhân chiếm đoạt nhiều tỷ

đồng tiền thuế. Nừu không trị quyết liệt thì luật pháp không khiến ngời ta

sợ, vẫn tiến triển nhan, đa dạng, tinh vi và ngày càng lớn về số tiền thuế

chiếm đoạt.

Thứ sáu, sự thoái hóa của một số cán bộ thuế và hải quan.

Không hiếm trờng hợp chính công chức thu ngân sách gợi ý và

tiếp tay cho một số cá nhân ăn tiền thuế. Điển hình là vụ Công ty TNHH

Thơng mại Việt Hùng trốn hơn 40 tỷ đồng tiền thuế có sự tiếp tay của hải

quan Thành phố Hồ Chí Minh, vụ án công ty Đông Nam có sự tiếp tay

của phi công, tiếp viên hàng không. Ngoài ra chủ trơng xuất khẩu tiểu

nghạch qua biên giới bị lợi dụng với sự tiếp sức của 1 vài nhân viên thuế

biến chất. Để thu 1 tỷ đồng thuế, nhiều cán bộ, nhân viên phải nỗ lực

phấn đấu trong thời gian có khi cả năm. Thế nhng chỉ cần hai ba phần tử

thoái hóa cũng gây thất thoát nhiều lần hơn trong thời gian ngắn. Điều

này khiến cho hình ảnh về cơ quan thuế dới con mắt doanh nghiệp và dân

chúng bị hoen ố.

Thứ bảy, thiếu phơng tiện kỹ thuật hỗ trợ.

Do không gian của hoạt động kinh tế thờng rộng lớn, một doanh

nghiệp ở Cà Mau có thể mua bán với các doanh nghiệp ở Lạng Sơn, Gia

Lai hoặc Bình Phớc và cũng có thể xuất khẩu ra nhiều cửa khẩu. Vì vậy,

thông tin về lô hàng của từng đợt xuất nhập khẩu phải đợc phối hợp kiểm

tra trên toàn phạm vi cả nớc chứ không chỉ gói gọn tại một địa phơng.

Trong khi đó, thời gian xét hoàn thuế ngắn, nên cơ quan thuế không đủ

sức thẩm tra toàn bộ chứng từ cũng nh lai lịch của các bên có liên quan.

Theo thông tin từ Tổng cục Thuế, tính đến năm 1999 cơ quan thuế nắm

đợc 1.082.565 đối tợng nộp thuế, năm 2000 là 1.212.139 đối tợng, năm

2001 là 1.337.291 đối tợng và đến năm 2002 đã có 1.781.827 đối tợng.

- 24 -



Ngô Thị Thanh Bình QTKDTM 43A



Đề án kinh tế thơng mại



Nh vậy, trung bình hàng năm có thêm 160.000 đối tợng nộp thuế. Trong

khi số lợng đối tợng nộp thuế nhiều đến nh vậy thì cán bộ nghành thuế,

phơng tiện kỹ thuật hỗ trợ rất hạn chế. Điều này, dễ gây ra những sai sót

không chủ ý xảy ra những sai lệch khi hoàn thuế. Ngay công tác kiểm tra

sau thông quan cũng khó mang lại kết quả tốt vì thiếu hệ thống điện toán

toàn diện, thiếu máy kiểm tra chuyên dùng, camera, cân điện tử...

2. ý thức của các doanh nghiệp trong việc nộp thuế GTGT

Sự yếu kém về mặt nhận thức của một bộ phận khá lớn công chúng

và thói quen mua hàng lấy hóa đơn cha hình thành. Có nhiều trờng hợp

đợc quy tội gian lận thế không do chủ ý của cá nhân kinh doanh mà do

hiểu biết không đúng các quy định của thuế xét dới khía cạnh ngời tiêu

dùng, bản thân họ tiếp tay một cách vô ý cho doanh nghiệp gian dối khi

mua hàng không lấy hóa đơn. Hơn nữa, họ không có động cơ giữ hóa

đơn. Vì vậy, nếu đợc ngời bán đề nghị không lấy hóa đơn để khỏi mất

thêm 10% tiền thuế thì họ đồng ý ngay. ý niệm trọng thuế cha thể hiện

trong nhận thức của công chúng. Họ cha nghĩ rằng trốn thuế là ăn cắp

một phần của cải của chính mình nên không xem chống trốn thuế là một

trong các quyền và nghĩa vụ công dân.



- 25 -



Ngô Thị Thanh Bình QTKDTM 43A



Đề án kinh tế thơng mại



Chơng III



Một số biện pháp chống gian lận

thuế GTGT

I. Quan điểm và mục tiêu về phòng chống gian lận

thuế GTGT

1.Quan điểm:

Phòng chống gian lận thuế GTGT là hoạt động của không chỉ các

cơ quan chức năng mà còn là của từng cá nhân, nó ảnh hởng rất lớn đến

mục tiêu kinh tế xã hội và nguồn thu ngân sách nhà nớc. Các cơ quan

cần thay đổi quan điểm trớc đây họ coi các đối tợng nộp thuế nh những

ngời có tiềm năng vi phạm trốn lậu thuế. Vì thế một trong các chức năng

cơ bản của hệ thống thuế là giám sát sự tuân thủ và áp dụng hình phạt đã

đợc đặt ra trong luật đối với những ngời vi phạm. Trên tinh thần đó, các

cơ quan thuế triển khai rất nhiều biện pháp để ngày càng có thể kiểm

soát chặt chẽ hơn các đối tợng nộp thuế. Nhng thực tế cho thấy rằng

trong nhiều trờng hợp, ngời kinh doanh thờng rất khôn ngoan hơn cơ

quan chức năng, vì vậy sẽ rất khó để có thể bịt hết các kẽ hở trong quá

trình thực thi luật thuế GTGT. Qua nhiều công trình nghiên cứu, tốt hơn

là coi các đối tợng nộp thuế nh những khách hàng và quản lý chính là

cung cấp phơng tiện cho ngời dân thực hiện nghĩa vụ của mình.

Về phía ngời nộp thuế GTGT, nhiều ngời coi nộp thuế là cách tự tớc đi những lợi ích trực tiếp của mình mà cha thấy đợc lợi ích mà họ đợc

hởng từ việc đóng nộp thuế. Vì vậy, họ chỉ tự nguyện tuân thủ khi bị phát

hiện sẽ cao hơn số tiền đáng lẽ phải nộp. ở đây, ngời nộp thuế mới tính

đến các khoản chi phí trực tiếp của hành vi trốn thuế mà cha tính đến các

chi phí cơ hội mà họ phải gánh chịu, đó là sự hao tổn về tinh thần khi ở

trong trạng thái mình là kẻ phạm tội và có thể bị phát giác bất cứ lúc nào

và lớn hơn là uy tín của công ty cũng nh uy tín của cá nhân sẽ mất đi khi

hành vi trốn thuế bị phát hiện .... Vì vậy, đối với ngời nộp thuế tốt hơn hết

là nên hình thành thái độ đúng đắn đối với việc chấp hành luật thuế

GTGT, coi thuế GTGT là giá các hàng hóa công cộng mà họ đợc hởng từ

đó tự nguyện nộp thuế GTGT.

Quan trọng nhất là đối tợng nộp thuế và cơ quan nộp thuế phải

kiên định thực thi thuế GTGT. Đây là một loại thuế tiên tiến và có độ

khó, nên không thể hoàn thiện một sớm một chiều. Mọi ý niệm bàn lùi

- 26 -