THỰC TRẠNG LẠM PHÁT TRONG NHỮNG NĂM GẦN ĐÂY

Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



trường hàng hóa dịch vụ thông thường, cao cấp đến thị trường tài chính và thị trường bất

động sản.

2.1.1 Diễn biến của lạm phát.

Sau cuộc khủng hoảng kinh tế châu Á năm 1997, Việt Nam 2 năm liền rồi vào tình

trạng giảm phát là năm 2000 và năm 2001. Lạm phát dần quay lạ từ năm 2004 do các

chính sách kích cầu mạnh mẽ cùng sự leo thang của giá nhiêu mặt hàng trên thế giới.

Năm 2007, lạm phát tăng đến hai con số đã gây nên hoang mang cho người dân và cả

lãnh đạo đất nước. Lạm phát thực sự bùng nổ và thực sự gây nên nhũng bất ổn vĩ mô vào

năm 2008. Lạm phát đỉnh điểm vào tháng 7 năm 2008 khi lên đến trên 30%(YoY). Kết

thúc năm 2008, lạm phát lùi về còn 19.89% đây là mức cao nhất trong vòng 17 năm qua.

Trong đó CPI của lương thực là cao nhất và đạt 49.16%



Biểu đồ 2.1: CPI năm 2008



Nguồn: WB và Vietstock.



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang10



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



Nhìn lại diễn biến lạm phát năm 2008 có nhiều điểm đáng lưu ý. Tháng 5/2008, CPI

một tháng tăng gần 4%, đó là thời điểm tăng đột biến của giá lương thực (CPI lương thực

tăng 22.19%). Trước đó tháng 3/2008 lạm phát cũng tăng 3.56% so với tháng trước. Tính

trung bình 6 tháng đầu năm 2008 lạm phát lên đến 2.86% cho mỗi tháng.

Các chính sách thắt chặt tiền tệ của ngân hàng Nhà Nước (NHNN), các biện pháp

kiềm chế lạm phát của chính phủ đồng thời từ tháng 9/2008 khủng hoảng tài chính ở Mỹ

bắt đầu lan rông ra toàn cầu làm giá của nhiều mặt hàng giảm mạnh, nhờ đó lạm phát kể

từ tháng 9 đã giảm mạnh so với các tháng trước đó. Liên tiếp 3 tháng 10, 11, và 12/2008

CPI tăng trưởng âm. Những tháng đầu năm 2009 lạm phát không còn là vấn đề đáng lo

ngại. Trung bình 7 tháng đầu năm lạm phát chỉ tăng 0.45%/tháng, so với tháng 12/2008

đến tháng 7/2009 lạm phát chỉ tăng 3.22%, trong đó lương thực thực phẩm giảm 0.33%.



Biểu đồ 2.2: Biểu đồ CPI theo tháng từ năm 2007 đến năm 2009



Nguồn: TCTK

2.1.2 Nguyên nhân của lạm phát

Những nguyên nhân gây ra lạm phát ở Việt Nam trong giai đoạn này không nằm

ngoài khuôn khổ lý thuyết. Tuy nhiên, nguyên nhân chính gây nên lạm phát cao ở Việt

Nam trong giai đoạn 2007-2009 dduocj nhiều người đánh giá là lạm phát do cung tiền và

lạm phát do chi phí đẩy.



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang11



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



2.1.2.1 Lạm phát do chi phí đẩy

Đây là nguyên nhân dễ nhận thấy đối với lạm phát ở Việt Nam trong thời gian qua.

Với một nền kinh tế khá mở, kim ngạch nhập khẩu lên đến 90% GDP (2008), sụ biến

động của giá cả trên thế giới tác động ngay đến giá cả trong nước. Năm 2007 và nữa đầu

năm 2008, giá cả của hầu hết các mặt hàng trên thế giới biến động mạnh, đặc biệt là giá

dầu thô, lương thực, thực phẩm và các nguyên liệu sản xuất công nghiệp. Sự tăng giá của

hầu hết các hàng hóa trong nước góp phần làm cho lạm phát ở Việt Nam bùng phát.



Biểu đồ 2.3: biểu đồ chỉ số CPI của một số mặt hàng từ năm 2007 - 2009



Tuy nhiên do chi phí tăng lên của hầu hết các hàng hóa trên thế giới không giải thích

hoàn toàn cho lạm phát ở Việt Nam. Quan sát bảng sau chúng ta thấy cùng chịu một sự



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang12



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



tăng giá như nhau nhưng hầu hết các nước trên thế giới không chịu mức lạm phát cao như

Việt Nam. Như vậy ngoài nguyên nhân do sự tăng giá của các hàng hóa ( lạm phát do chi

phí đẩy) nguyên nhân rất quân trọng do bùng nổ lạm phát ở Việt Nam chính là nguyên

nhân cung tiền.



( Chịu sự tăng giá của các hàng hóa trên thế giới như nhau nhưng lạm phát ở Việt Nam cao hơn

nhiều so với các quốc gia khác )



2.1.2.2 Lạm phát do cung tiền ở Việt Nam

Trên đây chúng ta đã xét đén yếu tố chi phí đẩy dù yếu tố này không giải thích được

hoàn toàn nguyên nhân gây ra lạm phát ở Việt Nam. Trong thời gian qua, cung tiền được

xem là nguyên nhân căn bản gây ra lạm phát ở Việt Nam, sau đây chúng ta xem xét yếu

tố này.

Sau khi chính thức gia nhập WTO năm 2007, Việt Nam được cộng đồng quooasc tế

đánh giá cao về tiềm năng phát triển. Vốn đầu tư nước ngoài đổ vào Việt Nam tăng lên

nhanh chóng. Năm 2007, vốn đầu tư trực tiếp (FDI) gi ải ngân lên đến 8 tỷ USD, năm

2008 lên đến 11.7 tỷ USD, chiếm gần 1/3 lượng vốn đầu tư trong nền kinh tế. Dòng vốn



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang13



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



đầu tư gián tiếp (FPI) cũng tăng lên nhanh chóng, trong năm 2007 ước tính có trên 7 tỷ

USD từ dòng vốn gián tiếp đổ vào Việt Nam. Vốn viện trợ phát triển(ODA) hàng năm

Việt Nam nhận được khoảng 2 tỷ USD (năm 2007 là 2 tỷ, năm 2008 là 2.2 tỷ USD). Kiều

hối chuyển về Việt Nam hàng năm từ 5-7 tỷ USD. Mặc dù, Việt Nam luôn bị thâm hụt

thương mại cao nhưng khoảng thâm hụt này ít hơn các dòng tiền chuyển vào Việt Nam

dẫn đến cấn cân tài khoản vãng lai vẫn thặng dư. Dự trữ ngoại tệ của ngân hàng thương

mại liên tục tăng cao. Dự trữ ngoại tệ của NHNN tăng đồng nghĩa với một lượng tiền

tương ứng VND được bơm vào nền kinh tế, mặt khác NHNN không thực hiện biện pháp

vô hiệu hóa lượng tiền bơm vào nền kinh tế do vậy tiền trong nền kinh tế tăng lên.

Ngoài ra, năm 2006 và năm 2007 đánh dấu năm phát triển mạnh mẽ của hệ thống

ngân hàng, tăng trưởng tín dụng năm 2006 đạt 50.18%, năm 2007 đạt 49.1%. như vậy,

tăng trưởng tín dụng cao và dòng tiền mua ngoại tệ của NHNN đã làm cho cung tiền tăng

mạnh dẫn đến lạm phát.

2.1.2.3 Lạm phát do nguyên nhân tiền tệ trên thực tế

Lạm phát cao của Việt Nam tròn thời gian qua được cho là do nguyên nhân tiền tệ.

Thực tế quan sát biểu đồ hình dưới đây giữa tăng trưởng cung tiền và lạm phát không có

mối quan hệ chặt chẽ với nhau rõ ràng. Các kiểm định thống kê cũng không thấy có

tương quan đáng tin cậy giữa tăng trưởng M2 và lạm phát.

Biểu đồ 2.4: Mức tăng trưởng cung tiền qua các năm



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang14



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



Nguồn: WB và Vietstock.

Tuy nhiên chúng ta cũng không đủ cơ sở để phủ nhận lại lý thuyết về mối quan hệ

giữa lạm phát và cung tiền đối với Việt Nam bởi một số nguyên nhân sau:

Thứ nhất: số liệu thống kê về lạm phát và cung tiền ở Việt Nam không đủ lớn.

Thứ hai: Một số biến rất khó đo lường hiện nay là thay đổi vòng quay tiền. Trong các

mô hình lý thuyết giả đình vòng quay tiền bằng không, tuy nhiên thực tế vòng quay tiền

biến động khá lớn qua các thời điểm khác nhau. Lúc này người dân mất lòng tin vài sự

hồi phục kinh tế do đó vòng quay tiền sẽ giảm. Chẳng hạn năm 2000 vòng quay tiền là

1.95, năm 2002 chỉ còn 1.53 giảm 21.5%. dù cho cung tiền cao hơn bình thường nhưng

vẫn không gây ra lạm phát. Khi đó lượng tăng trưởng cung tiền sẽ chuyển tá tăng trưởng

tác động đến việc gia tăng mức giá trong dài hạn có thể từ 8 đến 12 tháng trong một só

giai đoạn có thể cao hơn. Chính và những lí do này chúng ta thấy trong thực tế có giai

đoạn mặc dù tăng trưởng tín dụng và cung tiềm M2 khá cao nhưng lại không gây ra lạm

phát tức thời.

Để làm sáng tỏ thêm một số luận điểm trên, sau đây chúng ta sẽ xem xét mối quan hệ

giữa cung tiền và lạm phát.

Biểu đồ 2.5: Biểu đồ tăng trưởng tín dụng, cung tiền và CPI



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang15



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



Nguồn: IMF và VietstockFinance

Biểu đồ cho chúng ta thấy giữa ba yếu tố này có một sự tương quan khá chặt chẽ

nhưng thường có độ trễ nhất định. Lạm phát thường tăng hay giảm sau khi cung tiền tăng

giảm từ 3-5 tháng. Đây là minh chứng cho quan điểm cung tiền gây ra lạm phát sao ở

Việt Nam.

2.2 Thực trạng lạm phát từ năm 2010-2012

2.2.1 Diễn biến lạm phát từ năm 2010-2012

Lạm phát ở những năm trong giai đoạn này cũng có nhiều biến động khá phức tạp như

giai đoạn trước, cụ thể lạm phát năm 2011 là cao nhất trong giai đoạn này (18.13%).

Diễn biến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) năm 2010 như hình chiếc cốc, tạo bởi mức chênh

lệch giữa tháng tăng đỉnh và đáy lên đến hơn 1,5%, khá tương đồng với năm 2007. Hai

điểm cao nhất đều được tạo thành từ mức tăng xấp xỉ 2% của tháng 2 và tháng 12, trong

khi đáy kéo dài từ tháng 4 đến tháng 8, chỉ biến động quanh mức 0%, xác định kỷ lục

ngược với xu thế kể trên.

Mức lạm phát 2 con số của Việt Nam trong năm 2010 đã chính thức được khẳng

định. Con số 11,75% tuy không quá bất ngờ nhưng vẫn vượt so với chỉ tiêu được Quốc

hội đề ra hồi đầu năm gần 5%.

Biểu đồ 2.6: Biểu đồ CPI các tháng trong năm 2010



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang16



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



Nguồn: TTCK

Diễn biến CPI năm 2010

Các mức tăng CPI hai tháng đầu năm đều trên 1% và tiến gần đến 2% cũng không

phải quá bất thường, nhưng khác biệt trong năm nay lại rơi vào tháng 3, khi chỉ số giá

tiêu dùng không chịu xuống mạnh như các năm trước.

Từ tháng 4 đến tháng 8, chỉ số giá tiêu dùng liên tục tăng rất thấp, về gần sát mức 0%

(tháng 7 chỉ tăng 0,06% so với tháng 6). Xét về cao độ, các mức tăng này lập kỷ lục về

độ thấp kể từ năm 2004 đến nay. Tăng thấp giai đoạn giữa năm, thậm chí có năm giảm

một số tháng, không phải bất thường do sản xuất giai đoạn này đã vào guồng, cung cầu

không có sự đột biến lớn. Tuy nhiên, mức tăng thấp kỷ lục của các tháng giữa năm 2010

có sự khác biệt, một phần nhờ hiệu quả các chính sách vĩ mô.

4 tháng cuối năm, chỉ số CPI liên tục duy tri ở mức cao. Có tới 3 tháng đạt kỷ lục về

độ cao, cho thấy sức nóng của lạm phát đã ở gần.

Nhìn chung, trong cả năm 2010 thì giáo dục là nhóm tăng giá mạnh nhất trong rổ

hàng hóa tính theo CPI (gần 20%). Tiếp đó là hàng ăn (16,18%) và nhà ở - vật liệu xây

dựng (15,74%). Bưu chính viễn thông là nhóm duy nhất giảm giá với mức giảm gần 6%

trong năm 2010. Tính chung trong cả năm 2010, giá vàng đã tăng tới 30% trong khi mức

tăng của đôla Mỹ là xấp xỉ 10%. Về CPI của các vùng miền, đáng chú ý là chỉ số CPI

khu vực nông thôn tháng 12 tăng 2,04% cao hơn 1,87% của khu vực thành thị.

Nhưng đến năm 2011 thì lạm phát đã lên đến 18,13% ghi nhận sự đi lệch của dòng

tiền, khi không tạo được đột phá về tăng trưởng nhưng lại thúc ép lạm phát đạt các kỷ lục

mới.



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang17



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



Biểu đồ 2.7: Lạm phát ở Việt Nam năm 2010 và năm 2011



Nguồn: Vietstock

Đỉnh cao của lạm phát năm 2011 rơi vào tháng 4 với tỷ lệ 9,46% so với cuối năm

2010, vượt xa ngưỡng 7% mà chính phủ đặt mục tiêu cho cả năm vào thời điểm đó. Nếu

so với cùng kỳ năm ngoái, lạm phát đã lên tới 17,51%, cao hơn mức đỉnh lạm phát 16%

mà Ngân hàng phát triển Á Châu đưa ra cho Việt Nam. Nhóm hàng ăn và dịch vụ giao

thông tăng giá mạnh, tới 6,04%. Sở dĩ 2 nhóm hàng này tăng giá mạnh là do giá xăng dầu

trên thị trường thế giới tăng cao đã tác động đến giá xăng dầu trong nước. Dịch bệnh trên

vật nuôi lan rộng và kéo dài (có thời kỳ cả nước có 30/63 tỉnh thành có dịch bệnh) làm

giảm mạnh nguồn cung thực phẩm và gia tăng chi phí chăn nuôi. Ngoài ra tình hình thời

tiết khắc nghiệt trong một số giai đoạn cũng ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất nông

nghiệp và vì vậy ảnh hưởng đến nguồn cung nông sản thực phẩm tại một số thời điểm

gây tăng giá hàng hóa.



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang18



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



Chỉ số giá tiêu dùng cả nước sau tháng 4 đã có xu hướng giảm xuống và tăng 2,21%

trong tháng 5. Tuy tốc độ tăng có chậm lại so với tháng 4 nhưng mặt bằng giá hiện tại, so

với đầu năm và cùng kỳ năm 2010, đã cao hơn lần lượt là 12,07% và 19,78%. Đến tháng

6 CPI tăng 1,09% so với tháng 5, nâng tổng mức lạm phát từ đầu năm đến thời điểm đó

lên 13,29% và cùng kỳ năm 2010 là 20,82%. Sang tháng 7 CPI tăng nhẹ có giá trị 1,71%

so với tháng 6. Tháng 8 chỉ số giá tiêu dùng cả nước chỉ tăng 0,93% nhờ sự giảm nhiệt

đáng kể của nhóm hàng ăn – dịch vụ ăn uống. Lạm phát tăng thấp nhất kể từ đầu năm là

tháng 9 với chỉ số tiêu dùng CPI tăng chỉ 0,82% so với tháng trước. 3 tháng cuối năm chỉ

số CPI không có nhiều biến động và đã hạ nhiệt hơn so với những tháng trước đó.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, đà tăng giá tại nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống

tiếp tục giảm tốc khi chỉ tăng 0,28% trong tháng 9 (con số tương ứng của 2 tháng trước

đó là 2,12% và 1,35%). Với quyền số khoảng 40% trong rổ hàng hóa tính CPI, nhóm này

đã có tác động lớn đến việc kiềm chế đà tăng của chỉ số giá (tăng tổng cộng 16,63% kể từ

đầu năm). Chỉ số giá ở nhóm giáo dục tăng rất mạnh, lên tới 8,62% trong tháng 9. Tuy

nhiên, con số này vẫn thấp hơn so với mức 12% của cùng kỳ năm 2010. Bên cạnh bưu

chính viễn thông có xu hướng giảm khá đều trong nhiều tháng qua, giao thông là nhóm

hàng thứ 2 giảm giá do tác động của quyết định giảm giá xăng vào cuối tháng 8. Mức

giảm của 2 nhóm này lần lượt là 0,07% và 0,24%.

Ngoài các mặt hàng nói trên, tất cả các nhóm còn lại trong nhóm còn lại trong rổ hàng

hóa đều có xu hướng tăng nhẹ. Nhóm duy nhất tăng giá trên 1% là hàng hóa – dịch vụ

khác (do sự góp mặt của các mặt hàng trang sức, vốn chịu tác động mạnh của giá vàng.

Khoảng 57.000 doanh nghiệp đăng ký kinh doanh thì có tới 47.000 doanh nghiệp

được xác định đã ngừng hoạt động. Cho nên sang nửa thứ hai của năm, nền kinh tế ở vào

thời khắc “nao núng” với con đường chấp nhận giảm tăng trưởng để kiềm chế lạm phát.

Nhìn lại năm 2012, Tổng Cục trưởng Tổng cục Thống kê Đỗ Thức cho biết, chỉ số

giá tiêu dùng tháng 12 (tăng 6,81% so với cùng kỳ năm 2011) xấp xỉ mức tăng 6,52%

của năm 2009, thấp hơn nhiều so với mức tăng 11,75% của năm 2010 và mức tăng

18,13% của năm 2011, nhưng lại là năm giá có nhiều biến động bất thường.



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang19



Đề án môn học

Nhân



GVHD: PGS. TS Nguyễn Hòa



Biểu đồ 2.8: CPI của một số mặt hàng chủ yếu năm 2012



CPI tăng chủ yếu do giá dịch vụ y tế và giáo dục tăng. Nguồn: GSO/GAFIN



Cụ thể chỉ số giá tiêu dùng tăng không quá cao vào 2 tháng đầu năm (tăng 0,1% vào

tháng 1 và tăng 1,37% vào tháng 2), nhưng tăng cao nhất vào tháng 9 với mức tăng

2,20%, chủ yếu do tác động của nhóm thuốc và dịch vụ y tế và nhóm giáo dục. Mức

tăng chỉ số giá tiêu dùng đã chậm dần trong những tháng cuối năm (chỉ số giá tiêu dùng

tháng 10 tăng 0,85%, tháng 11 tăng 0,47%). Điều này thể hiện tính kịp thời và hiệu quả

của việc triển khai Chỉ thị số 25/CT-TTg ngày 26/9/2012 của Thủ tướng Chính phủ về

việc tăng cường công tác quản lý, điều hành và bình ổn giá.

Một điều khác thường nữa của thị trường giá cả trong nước năm nay là chỉ số giá tiêu

dùng không giảm vào sau Tết âm lịch mà giảm vào hai tháng giữa năm (tháng 6 và



SVTH: Nguyễn Thị Chức – Lớp 38H12K7.1



Trang20