3 Cách thành lập sơ đồ dây quấn phần ứng

Báo cáo thực tập xởng



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Trang | 19



Báo cáo thực tập xởng



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Trang | 20



Báo cáo thực tập xởng



Trang | 21



Chơng III : Quá trình thực hành

1. Quá trình quấn máy biến áp tự ngẫu

1.1. Các bớc chuẩn bị trớc khi quấn.

Chuẩn bị khuôn cho dây quấn.

Thực tế ta không quấn trực tiếp dây quấn sơ cấp và thứ cấp lên trên

khung sắt đợc. Ta sẽ quấn dây quấn lên trên khuôn rồi sau đó mới có thể

gắn khuôn vào khung sắt mạch từ đợc. Quá trình quấn dây trên khuôn máy

có mục đích giúp ta kiểm soát đợc quá trình quấn dây một cách tốt nhất.

Đối với máy biến áp tự ngẫu thì số vòng dây và độ cách điện cần đợc quan

tâm trên hết. Vì vậy việc quấn trên khuôn giúp ta kiểm tra đợc số vòng dây

một cách chính xác. Và xác định đầu ra của



cuộn dây cũng nh bọc cách điện một cách dễ dàng.



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Báo cáo thực tập xởng



Trang | 22



Khi lắp khuôn vào máy quấn dây có một điều chú ý là đặt đúng chiều

khuôn và quấn theo đúng chiều. Trên khuôn đã xác định trớc các lỗ ra dây

đợc đánh số từ trớc đó.

Chuẩn bị dây quấn.

Dây quấn cho máy biến áp có thể sử dụng nhiều lần nếu nó đảm bảo độ

cách điện của lớp vỏ. Đối với đợt thực tập này toàn bộ dây đợc sử dụng là

dây mới nên rất thuận lợi. Việc chuẩn bị dây quấn đơn giản hơn rất nhiều.

Chỉ cần quấn dây vào ống dây, kiểm tra các điểm bị gập, xoắn nếu có xem

chúng có vấn đề gì về lớp sơn cách điện hay không. Khi quấn dây cần chú ý

không làm quá yếu vì nh vậy dây sẽ không đợc thẳng và không quá mạnh vì

có thể làm ảnh hởng tới lớp cách điện của dây dẫn đến mất an toàn trong

quá trình chạy máy.

1.2.Quá trình quấn dây.

Bớc 1: Chuẩn bị khuôn và dây quấn, lắp khuôn vào máy quấn dây

theo đúng chiều quy định.

Bớc 2: Quấn dây.

Đầu tiên là đầu dây 220V. Nó đợc đa ra ngoài ở vị trí lỗ đâu tiên trên

khuôn quấn dây. Cần cố định đầu dây này lại để quá trình quấn dây của

mình không bị lỏng do đầu 220V bị tuột ra. Ta bọc một lớp giấy cách điện

lên khuôn dây rồi tiến hành quấn dây vào khuôn. Đối với nấc điện áp đầu

tiên ta để số vòng dây là 72 vòng vì theo tính toán ở trên từ mức điện áp đầu

tiên là 220V xuống mức 160V độ giảm áp là 80V mà mỗi một vòng tơng

ứng với 1.12V đo đó ta để là 72 vòng. Tơng tự các nấc tiếp theo sẽ tơng ứng

số vòng là 60 vòng, 36 vòng. Các mức chỉnh thô đợc quấn xong ta sẽ

chuyển sang quấn tiếp các mức chỉnh tinh tơng tự cứ 9 vòng ta cho ra một

mức chỉnh tinh. Sau khi quấn lần lợt hết các vòng cho tới vòng cuối cùng

thì ta bọc cách điện lần cuối rồi dùng băng dính cố định lại. Nhẹ nhàng tháo

khuôn dây ra khỏi máy quấn dây.

Chú ý khi quấn dây.



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Báo cáo thực tập xởng



Trang | 23



Khi quấn dây cần lu ý để dây quấn thẳng hàng xếp lần lợt từng vòng

trên khuôn. Với máy biến áp tự ngẫu, yêu cầu về cách điện rất quan trọng

do đó với lớp dây đầu tiên quấn trên khuôn ta cần có một lớp cách điện dày

ngăn cách dây quấn với lõi thép. Bản thân khuôn dây cũng đợc làm từ vật

liệu nên ta chỉ cần bọc một lớp giấy cách điện lên là đợc. Sau khi quấn hết

một vòng ta sẽ quấn một lớp giấy cách điện lên lớp dây quấn đầu tiên rồi

mới tiếp tục quấn lớp thứ 2. Cứ nh thế cho đến khi đủ số vòng cần thiết thì

ta đa đầu dây ra ngoài. Khi đa đầu dây ra ngoài thì để chiều dài khoảng

10cm để khi cho máy biến áp chạy ta có thể đo các đầu dây một cách dễ

dàng. Trong quá trình quấn cần để ý xem dây có bị xớc hay gập ở đâu

không. Nếu có thì cần xử lý ngay nếu không khi máy chạy sẽ dẫn đến

phóng điện gây chập điện cháy máy biến áp. Thứ tự các mức điện áp đợc

đánh dấu sẵn trên khuôn ta chỉ việc đếm số vòng dây tơng ứng rồi đa các

đầu dây ra ngoài là ổn. Khi đa đầu dây ra ngoài cần để ý xoắn dây lại và

cách điện phần dây bị xoắn nằm trong khuôn đê đảm bảo an toàn. Khi xoắn

chú ý không để 2 đoạn xoắn nằm chồng lên nhau vì nh vậy làm lớp dây bị

cộm khó quấn và dễ sinh sự cố.



1.3. Quá trình lắp máy và chạy máy

Lắp máy: Lắp khuôn dây vào lõi thép. Ta ghép lần lợt các thanh thép

chữ E và chữ I xen kẽ nhau từ hai phía của khuôn dây. Sau khi ghép hết ta

kiểm tran xem phần tiếp giáp giữa thanh chữ I và chữ E đã đạt đợc hay cha.

Nếu còn khe hở thì cần chỉnh lại sao cho các thanh thép đó ép sát vào nhau.

Cuối cùng ta dùng ốc vit xiết chặt lõi thép lại tạo ra mạch từ kín. Kiểm tra

sắp xếp lại các đầu dây và kiểm tra xem khuôn dây đã nằm chắc chắn trong

khung sắt cha. Nếu không thì cần khắc phục ngay để tránh máy bị rung

trong quá trình làm việc.

Chạy máy. Kiểm tra đo điện trở xem cuộn dây có cách điện với

khung sắt hay không. Cạo các lớp cách điện ở đầu ra dây sau đó bắt vít chặt

các đầu này vào các vị trí tơng ứng trên chuyển mạch. Cần lu ý vì nếu bắt

không chặt thì khi chạy sẽ sinh ra tia lửa điện rất nguy hiểm. Sau khi kiểm



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Báo cáo thực tập xởng



Trang | 24



tra kỹ lỡng ta lắp vào mạch có các đồng hồ đo điện áp để đo. Lần lợt đo các

điện áp ở đầu ra rồi ghi lại kết quả.

2.



Quá trình quấn dây stato động cơ ba pha với dây



quấn đồng khuôn phân tán một lớp. (với Z=24, 2p=4, y=5, q=3)

2.1. Các bớc chuẩn bị trớc khi vào dây

Chuẩn bị khuôn và dây quấn.

Khuôn đợc làm từ hai miếng gỗ mỏng trên đó có đục các lỗ tạ thành một hình lục

giác có chu vi bằng với chu vi bối dây ta cần quấn. Ta lắp khuôn vào máy quấn dây và

đặt các chốt sắt vào khuôn để định hình khuôn.

Trớc khi tiến hành quấn dây vào khuôn để tạo đợc bối dây phẳng và gọn gàng ta

cần vuốt thẳng dây quấn trớc khi quấn dây vào bối dây. Nếu dây càng phẳng thì việc

quấn dây vào khuôn càng dễ làm cho việc lắp dây vào máy cũng nhanh hơn nhiều.

Quấn dây vào khuôn

Sau khi đã vuốt thẳng dây, ta bắt đầu quấn dây vào khuôn để tạo các bối dây. Do

chốt sắt dài nên mỗi lần quấn ta có thể quấn liền lúc 3 cuộn dây liên tiếp nhau mà

không cần mở khuôn.

Quấn dây vào khuôn cần để ý các điều kiện là quấn chặt, đều tay và theo một

chiều nhất định nhất định không đợc làm xớc dây. Nếu xớc cần xử lý ngay bằng cách

bọc bị trí xớc lại và đa nó ra đầu của bối dây không để trong phần dây thẳng. Khi đủ

65 vòng dừng lại bắt tiếp bối thứ hai để quấn và tơng tự nh vậy ta quấn cả ba bối dây

cùng một lúc. Sau khi quấn cả ba bối dây ta tháo khuôn ra khỏi máy quấn dây. Dùng

dây cố định từng bối lại rồi tháo chốt sắt lấy các bối dây ra khỏi khuôn. Lần lợt làm

nh vậy cho đến khi đủ 12 bối dây.

Cách điện cho rãnh

Dây quấn stato phải đợc cách điện với phần khung thép của stato. Do các bối

dây đợc đặt vào các rãnh nên ta cần có lớp cách điện trong rãnh. Cách điện trong rãnh

đợc cấu tạo bao gồm hai lớp:

- Lớp cách điện 0.3mm.



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Báo cáo thực tập xởng



Trang | 25



Chiều dài bằng chiều dài của phần mạch từ cộng thêm 3cm gập hai đầu lại

0.75cm để phần mép gập ở phía ngoài của mạch từ. Chiều rộng đủ để chứa hết tiết

diện của rãnh.

- Lớp cách điện 0.1mm

Chiều dài bằng chiều dài lớp cách điện 0.3 đã gập hai đầu. Chiều rộng chứa hết

tiết diện rãnh cộng thêm hai dải băng

Chú ý khi nhé dây vào rãnh.

Khi nhét dây vào rãnh ta dùng dao tre để nhét. Dao tre phải mỏng để có thể đa vào

trong rãnh và đủ cứng để có thể nhét đợc dây. Chú ý tránh làm quá mạnh có thể ảnh

hởng đến cách điện của dây. Ta đặ một cạnh của bối dây vào rãnh rồi dùng dao tre

vuốt nhẹ để cho dây vào nằm hết trong rãnh. Sau đó nhấn nhẹ nhàng đều để cho dây

nằm chắc chắn trong rãnh rồi mới tiến hành nhét cách điện. Phải đảm bảo sau khi nhét

cách điện thì toàn bộ phần giấy cách điện phải nằm gọn trong rãnh nếu không sẽ gây

nguy hiểm nếu chạy máy. Cần lu ý là bẻ tròn các đầu của bối dây trớc khi đa vào nhét

trong rãnh. Sau khi nhét cả hai cạnh của bối dây vào thì ta ấn phần đầu của bối dây

xuống để cho dễ dàng vào các bối dây tiếp theo.

2.2. Thứ tự vào dây.

Sau khi đã hoàn thành công đoạn quấn 12 bối dây ta tiến hành đa các bối dây vào

rãnh tơng ứng. Chọn một rãnh bất kỳ làm rãnh số một. Theo sơ đồ dây quấn ta sẽ xác

định đợc các vị trí của các bối dây tiếp theo. Có thể chọn cách vào dây thuận hoặc ngợc chiều kim đồng hồ. Rãnh số 2 và số 4 đợc để chờ. Lấy 2 bối dây một bối ta nhét 1

cạnh vào rãnh số 2, một bối ta nhét một cạnh vào rãnh số 4. Hai cạnh còn lại để đó cha nhét vội. Sau đó ta làn lợt thực hiện các bớc sau đây:

Nhét bối thứ 3 vào các rãnh 1,6.

Nhét bối thứ 4 vào các rãnh 3,8.

Nhét bối thứ 5 vào các rãnh 5,10.

Nhét bối thứ 6 vào các rãnh 7,12.

Nhét bối thứ 7 vào các rãnh 9,14.

Nhét bối thứ 8 vào các rãnh 11,16.

Nhét bối thứ 9 vào các rãnh 13,18.

Nhét bối thứ 10 vào các rãnh 15,20.

Nhét bối thứ 11 vào các rãnh 17,22.

Nhét bối thứ 12 vào các rãnh 19,24.



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Báo cáo thực tập xởng



Trang | 26



Sau khi nhét hết các bối ở trên ta mới nhét nốt bối thứ nhất và bối thứ hai vào vị trí

của rãnh 21 và 23. Cách vào dây theo chiều ngợc lại hoàn toàn tơng tự. Sau khi vào

dây chú ý nắn dây sao cho nó ép sát vào sờn của stato để việc ghép các bối khác đợc

dễ dàng.

2.3. Lót cách điện

Sau khi cho dây vào rãnh ra nhét giấy cách điện vào trong rãnh để toàn bộ phần

giấy cách điện nằm trong rãnh. Tiến hành lót các miếng cách điện pha hình bán

nguyệt tại các đầu của bối dây.

2.4. Đấu dây

Mỗi bối có hai đầu dây một đầu vào và một đầu ra. Có 12 bối và 3 pha nh vậy

mỗi pha có 4 bối dây. Gọi 4 bối dây của một pha là:

A1 X 1 , A2 X 2 , A3 X 3 , A4 X 4



ta sẽ nối nh sau:

A1 X 1 X 2 A2 A3 X 3 A4 X 4



Làm lần lợt cho cả ba pha ta đợc sơ đồ hoàn chỉnh với 3 đầu vào pha A,B,C và 3

đầu ra là X,Y,Z. Mục đích của bài này chỉ là tập đấu dây, vào dây, quấn dây và không

chạy máy.

3. Quấn dây động cơ ba pha stato 36 rãnh với dây quấn

đồng tâm tập trung 1 lớp (Z=36, 2p=4, y=9, q=3)

3.1. Các bớc chuẩn bị.

Các bớc chuẩn bị tơng tự nh quấn dây động cơ ba pha 24 rãnh. Tuy nhiên có một

số điểm khác đó là dây quấn trong trờng hợp này là dây quấn đồng tâm tập trung nên

trên khung dây sẽ có 18 vị trí để chốt. Để quấn dây ta lần lợt quấn từ cuộn dây trong

cùng ra đến bên ngoài. Sau khi đếm đủ 80 vòng ta tách dây nhét các vị trí chốt tiếp

theo để tiếp tục quân vòng thứ 2. Tơng tự cho vòng cuối cùng là xong một nhóm 3 bối

dây. Trong bài này có tất cả 6 nhóm bối dây nh vậy.

3.2. Quấn dây vào khuôn.

Tơng tự ta cũng vuốt thẳng dây rồi quấn lần lợt các bối con vào khung

gỗ rồi tháo ra dùng dây nhóm tách các bối với nhau.

3.3. Cách điện rãnh

Cũng có hai lớp cách điện tơng tự nh bài tập trớc. Tuy nhiên vì bài này

có cho máy chạy nên cần chú ý phần cách điện không đợc làm rách hoặc để

cho giấy cách điện nhô cao hơn mặt của rãnh. Một điều cần lu ý là chú ý

Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Báo cáo thực tập xởng



Trang | 27



xếp giấy cách điện đều về hai bên tránh tình trạng một bên dài một bên

ngắn sẽ không đảm bảo an toàn cho việc cách điện.

3.4. Vào dây

Khi vào dây cần lu ý do rãnh của động cơ 36 rãnh nhỏ hơn động cơ 24

rãnh nên cần khéo léo không để cho hai dây chồng lên nhau dẫn đến khó

khăn trong việc đa dây vào trong rãnh và dễ dẫn đến xớc lớp cách điện.

Mỗi nhóm bối gồm 3 bối con nên khi vào dây cần chú ý vì rất dễ nhầm

chiều của dòng điện trong bối dây dẫn đến tình trạng triệt tiêu từ trờng khi

máy chạy làm cháy động cơ. Dựa vào sơ đồ dây quấn đã vẽ ở phần trên ta

thực hiện vào dây nh sau:

Chọn một rãnh bất kỳ đánh số là 1 các rãnh tiếp theo có thể lấy số theo

xuôi hoặc ngợc chiều kim đồng hồ đều đợc.

Lấy một nhóm bối đa các cạnh tác dụng thứ hai của chúng lần lợt vào

các rãnh 4,5,6.

Lấy nhóm bối thứ hai đa các cạnh tác dụng thứ nhất của chúng vào lần

lợt từ ngoài vào trong vào các rãnh 1,2,3 các cạnh tác dụng thứ 2 lần lợt

vào các rãnh 10,11,12

Lấy nhóm bối thứ ba đa các cạnh tác dụng thứ nhất của chúng vào lần

lợt từ ngoài vào trong vào các rãnh 7,8,9 các cạnh tác dụng thứ 2 lần lợt

vào các rãnh 16,17,18

Lấy nhóm bối thứ t đa các cạnh tác dụng thứ nhất của chúng vào lần lợt

từ ngoài vào trong vào các rãnh 13,14,15 các cạnh tác dụng thứ 2 lần lợt

vào các rãnh 22,23,24

Lấy nhóm bối thứ năm đa các cạnh tác dụng thứ nhất của chúng vào

lần lợt từ ngoài vào trong vào các rãnh 19,20,21 các cạnh tác dụng thứ 2

lần lợt vào các rãnh 28,29,30

Lấy nhóm bối thứ sáu đa các cạnh tác dụng thứ nhất của chúng vào lần

lợt từ ngoài vào trong vào các rãnh 25,26,27 các cạnh tác dụng thứ 2 lần

lợt vào các rãnh 34,35,36

Đa các cạnh tác dụng thứ nhất của nhóm bối đầu tiên xuống các rãnh

31,32,33.



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Báo cáo thực tập xởng



Trang | 28



Để các bối dây vào một cách dễ dàng ta phải uốn tròn các đầu bối và uốn nắn nó

vào trong stato. Có một lu ý rất quan trọng đó là kiểm tra cách điện với vỏ máy. Sau

khi vào một bối dây ta dùng đồng hồ đo điện trở giữa một pha bất kỳ với vỏ máy. Nếu

có hiện tợng chạm giữa dây pha và vỏ máy thì cần kiểm tra lại ngay vì nếu để hai pha

cùng chạm ra vỏ thì khi chạy máy sẽ dẫn đến chập cháy rất nguy hiểm.

3.5. Quá trình đấu dây

Theo cách vào dây nh trên ta chọn một đầu vào là đầu vào pha A. Trong

trờng hợp này ta chọn đầu vào rãnh số 3. Có 3 pha và 6 nhóm bối nh vậy

mỗi pha có 2 nhóm bối. Nhóm bối của cùng pha A sẽ nằm đối diện với

nhóm bối này. Ta xác định đợc hai nhóm bối của pha A là nhóm số 2 và

nhóm số 5. Để các cạnh tác dụng của cùng một pha ở gần nhau có chiều

dòng điện ngợc nhau ta sẽ nối đầu ra nhóm bối thứ 2 với đầu vào của nhóm

bối thứ 5. Nh vậy đầu ra của nhóm bối thứ 5 sẽ là đầu cuối của pha A. Tơng

tự ta xác định đợc các đầu vào ra của các pha nh hình vẽ. Vào rãnh 9 là đầu

pha B, ra rãnh 36 là cuối pha B, vào rãnh 15 là đầu pha C, ra rãnh 6 là cuối

pha C. Sau khi đấu dây ta tiến hành lắp các giấy cách điện pha ở hai đầu rồi

tiến hành đai dây. Kết hợp ta điều chỉnh luôn hình dáng của các đầu các bối

dây sao cho nó không chạm vào thành vỏ cũng nh không nằm trong vị trí

mà roto có thể chạm tới. Lu ý điều chỉnh các đầu dây nằm ở đầu rãnh vì đó

là nơi nguy cơ chạm vỏ cao nhất.

3.6. Cấp điện, chạy máy

Sau khi hoàn thành các bớc ở trên ta kiểm tra lại lần cuối cùng các vị trí

đầu rãnh xem có nguy cơ bị chạm hay không, dây có bị trồi lên trên rãnh

hay không. Nhét lại giấy cách điện 0.1mm không để nó trồi lên trên mặt

rãnh. Dùng đồng hồ vạn năng đo kiểm tra các pha với nhau và các pha với

vỏ máy xem có bị chạm không. Nếu tất cả đều bình thờng thì ta mới tiến

hành cấp điện vào máy cho máy chạy.

Đấu động cơ theo sơ đồ hình Y nh sau:



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Báo cáo thực tập xởng



Nguyễn Bá Biền Kỹ thuật đo và Tin học công nghiệp 1 K50



Trang | 29