2 .1.Phân tích nội dung chương I : “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” Sinh học 11 -Trung học phổ thông

HS vẫn ó hể hoàn hành ốt. Nế á h iểm a đánh giá hông hay đổi hì á h ạy

của GV chủ yế à ng ấp kiến thứ

á h họ à ĩnh hội kiến thứ để phục vụ thi



Chương : HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KHÁI NIỆM TRONG CHƯƠNG

I - SINH HỌC 11- THPT.

.1.Ph n t ch n i dung chương I : “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” Sinh

học 11 -Trung học phổ thông

2.1.1.Phân tích ch đề c a chương I “Chuyển hóa vật chất và năng lượng” inh

học 11- Trung học phổ thông

T y ên hương à Ch yển hóa vật chấ và năng ượng nhưng nghiên ứu ở cấp độ tổ

chứ ơ hể đa ào hông a hai nhóm đối ượng à Thực vậ và Động vật.

Khái niệm chuyển hóa được hiể à sự biến đổi sang dạng hay hình hái há Như

vậy ó hể hiểu CHVC- NL à iến đổi vật chấ và năng ượng sang á ạng há

nhau ở trong tế ào.Kể từ dạng vật chấ và năng ượng an đầ được lấy vào ơ hể,

qua ơ an hệ ơ an chuyển vào ong ế ào iến hành ổ hợp chất hữ ơ đặc

ưng ủa ơ hể và ại được biến đổi tiếp tạo năng ượng và á hợp chất trung gian

ũng như á hấ mà ơ hể hông sử dụng được thải a ngoài môi ường.

Như vậy, về



á ình h yển hóa ó 3 giai đoạn : Lấy vào, Chuyển hóa Bài



ất



Q á ình lấy vào ao gồm: Thu nhận ,Biến đổi, Vận chuyển đến nơi h yển hóa Mỗi

giai đoạn nhỏ đều phải ó ơ an hực hiện và hực hiện heo ơ hế nhấ đ nh.

chuyển hóa vận chuyển thực hiện được phải a ơ an hệ ơ an h yên iệt.

Như vậy, sự chuyển hóa iễn ra nhanh hay chậm phụ thuộ vào yếu tố ên ong và

ên ngoài ơ hể.

Q á ình h yển hóa iễn ra trong tế ào gồm 2 mặ : đồng hóa và



hóa



Q á ình ài uấ á

ơ hế vận chuyển.



hấ



hông ần thiế ho ơ hể T ong đó ao gồm on đường ,



Từ chủ đề đã nê ho hấy heo an điểm

đa ào ó hể được diễn đạt bằng sơ đồ sau:



Dạng vật chất

:chấ vô ơ

khoáng hất

hữ ơ

Theo ơ hế

á đ nh



Cơ an

chuyển hóa



Theo ơ hế

á đ nh



Cơ an vận

chuyển



Theo ơ hế

á đ nh



Cơ an

vận chuyển



Theo ơ hế

á đ nh



á ình hì CHVC- NL ở cấp độ ơ hể



Cơ an hay

hệ ơ an

ong ơ hể

Theo ơ hế

á đ nh



Vật chấ và

năng ượng

ho ơ hể tồn

tại và phá

triển.



Cơ an

đào hải(

Phổi ,

thận)



Theo ơ hế

á đ nh



Môi ường

trong gian

ào

Theo ơ hế

á đ nh



Theo ơ hế

á đ nh



Biến đổi và

hấp thu



Theo ơ hế

á đ nh



Môi ường

trong



Môi

ường

ngoài



Tùy ừng đối ượng mà ơ an hay hệ ơ hế ó những điểm iêng iệ oi như đó à

những đặ điểm iêng ù ằng on đường qui nạp hay on đường diễn d h hì phải

hướng tới chủ đề à CHVC- NL ở cấp độ ơ hể đa ào

Hoạ động CHVC- NL ở cấp ơ hể, họ sinh đã được học từng loại đối ượng như

lớp 6 học về ơ hể thực vật, lớp 7 học về ơ hể động vật, lớp 8 học về ơ hể người.

Nhưng ớp 11 học mộ á h hái á về hoạ động CHVC- NL ở cấp ơ hể đa ào

nói h ng Nên á ình hướng dẫn học sinh cần hướng tới ái h ng ủa chuyển hóa

vật chấ và năng ượng ở mứ ơ hể, chuyển hóa vật chấ năng ượng ở Thực vật,

Động vật chỉ à ường hợp iêng ánh h ynh hướng dạy chuyển hóa vật chấ và

năng ượng ở Thực vật, chuyển hóa vật chấ và năng ượng ở Động vật iêng iệt.

o sá h giáo hoa hiện nay òn viết Thực vậ iêng Động vậ iêng nên hi ạy ó

thể cứ heo ình ự á ài mụ như sá h giáo hoa nhưng phải án iệtquan điểm

cơ hể để qua từng ài và sa mỗi hương phải hướng tới đặ điểm chung.



2.1.2.Phân tích các nội dung cấu thành c a chương I “Chuyển hóa vật chất và

năng lượng” inh học 11- Trung học phổ thông

T ong hương 1 nội

tổ chứ ơ hể đa ào



ng đề cập đến sự chuyển hóa vật chấ và năng ượng ở cấp độ

ong ơ hể đa ào ại chỉ giới hạn ở ơ hể TV và ĐV



2.1.2.1.Chuyển hóa vật chấ và năng ượng ở Thực Vật

- Vật chất từ môi ường ngoài được thu nhận vào ơ hể:

+ Dạng vật chấ : Môi ường ngoài hường tồn tại á ạng vật chất cần ho ơ hể

sống như ạng ion hoáng ạng phân ử vô ơ hữ ơ hoặc mẩ phân ử hữu cơ

lớn, nhỏ ó í h hướ há nha Nhưng Thực vật sử dụng đượ á hất ở dạng ion

như: ion hoáng ạng phân ử vô ơ như hạt keo( trừ một số ường hợp lấy được

một số phân ử hữ ơ ớn như ây ăn h t)

+Con đường thu nhận:Ở Thực vật từ môi ường được thu nhận bằng 2 ơ

và á



an à ễ



Ion hoáng và nướ được nhận ở rễ

Phân ử CO2 được thu nhận



a ông hú vào á ế ào ồi vào mạch gỗ.



a á hủ yếu nhờ lỗ hí



ồi vào gian ào



Năng ượng ánh sáng được thu nhận qua tế ào ó iệp lụ và được chuyển hành

năng ượng hóa học

+ Cơ hế thu nhận :Vật chấ được thu nhận vào ơ hể( Thực chấ à vào ế ào ủa ơ

quan thu nhận ) chủ yếu bằng ơ hế thụ động (Khuế h án ừ nơi ó nồng độ ao đến

nơi ó nồng độ thấp )

-Vật chấ được chuyển từ nơi h nhận đến nơi sử dụng vật chất sau khi được hấp thu

a ơ an vận chuyển đến gian ào

+Dạng vật chấ được vận chuyển

Nướ và ion hoáng đượ đưa đến tế ào ơ hể để thực hiện

ong đó hấ hoáng hủ yế đưa đén ế ào á

CO2 đượ đưa đến tế ào ó iệp lụ để tổng hợp chất hữ



á ình đồng hóa



ơ



+Con đường vận chuyển:Nướ hoáng a hệ mạch dẫn (Mạch gỗ) đưa đến gian ào

của á Chấ được tạo ra từ á được dẫn đến gian ào ủa tế ào há để sử dụng nhờ

mạ h ây

+ Cơ hế vận chuyển:

o hênh ệ h áp suất thẩm thấu của đầ và



ối on đường vận chuyển



-Vật chấ được chuyển hóa ong ế ào :

Vật chấ được vận chuyển từ gian ào đến tế ào hất

+Dạng vật chấ : Cá ion hoáng và phân ử CO2 , O2

+ Cơ hế: Chủ động hoặc b động

+Q á ình h yển hóa:

Đồng hóa:Tạo chất hữ

hợp á hất hữ ơ



ơ đặ



ưng ho ơ hể từ chấ vô ơ



a



ang hợp và ồng



D hóa:Phân giải á hất hữ ơ ừ tổng hợp tạo năng ương ATP và á hợp chất

ng gian ong đó ó á hông sử dụng sẽ thải a ngoài ế ào ồi ra ngoài ơ hể.



-Vật chấ



ư hừa sẽ đào hải a ngoài ằng á h



+Vật chất từ tế ào hải a gian ào



a màng ế ào



+Vật chất từ gian ào vào hệ mạch

+Vật chất từ hệ mạch chuyển đến ơ



an đào hải a môi ường.



2.1.2.1.Chuyển hóa vật chấ và năng ượng ở Động Vật

- Vật chất từ môi ường ngoài được thu nhận vào ơ hể:

+ Dạng vật chấ : Môi ường ngoài hường tồn tại á ạng vật chất cần ho ơ hể

sống như ạng ion hoáng ạng phân ử vô ơ hữ ơ hoặc mẩ phân ử hữ ơ

lớn, nhỏ ó í h hướ há nha Động vật sử dụng được hầu hế á ạng



Con đường thu nhận:Ở Động vật từ môi ường được thu nhận bằng 2 ơ an à hệ

iê hóa và hệ hô hấp .Hai hệ này ó những ơ a n h yên á h như:Hệ iê hóa ó

ống và úi iê hóa Hàm ăng nghiền ná hức ăn ạ ày o óp hà sá hứ ăn iến

á mẩu lớn hành á mẩu nhỏ, tiếp đó á

ch trong hệ thống ơ an iê hóa iết

enzim biến đổi về mặ hóa họ àm á phân ử lớn cắ hành á phân ử nhỏ ó hả

năng hấp thụ qua ống iê hóa Hệ hô hấp: Qua da, qua mang, qua ống hí a phổi.

+ Cơ hế thu nhận :Vật chấ được thu nhận vào ơ hể( Thực chấ à vào ế ào ủa ơ

quan thu nhận ) chủ yếu bằng ơ hế hênh ệ h áp s ất thẩm thấu.

-Vật chấ được chuyển từ nơi h nhận đến nơi sử dụng vật chất sau khi được hấp thu

a ơ an vận chuyển đến tế ào

+Dạng vật chấ được vận chuyển

Chất hữ ơ đượ đưa đến tế ào ơ hể để thực hiện

chất hữ ơ



á ình đồng hóa để tổng hợp



+Con đường vận chuyển:Nhờ hệ tuần hoàn đơnhoặc hệ tuần hoàn ép

+ Cơ hế vận chuyển:

o hênh ệ h áp s ất thẩm thấu của đầ và

-Vật chấ được chuyển hóa ong ế ào :



ối on đường vận chuyển



+Dạng vật chấ : Cá ion hoáng và phân ử CO2 , O2. O2 a đường hô hấp.Chất dinh

ưỡng và O2 được chuyển vào má và mạch bạch huyế đến Tế ào ổng hợp chất hữu

ơ đặ ưng ủa ơ hể.+ Cơ hế: Chủ động hoặc b động

+Q á ình h yển hóa:

Đồng hóa:Tạo chất hữ



ơ đặ



ưng ho ơ hể và ồng hợp á



hất hữ



ơ



D hóa:Phân giải á hất hữ ơ ừ tổng hợp tạo năng ương ATP và á hợp chất

ng gian ong đó ó á hông sử dụng sẽ thải a ngoài ế ào ồi a ngoài ơ hể.

-Vật chấ



ư hừa sẽ đào hải a ngoài ằng ơ



+Vật chất từ tế ào hải a gian ào



an ài iết hoặ hô hấp



a màng ế ào



+Vật chất từ gian ào vào hệ tuần hoàn hệ iê hóa

+Vật chất từ hệ tuần hoàn iê hóa h yển đến ơ an đào hải a môi ường.

Ta ó hể sơ đồ hóa á ình hấp thụ vật chấ và năng ượng từ môi ường vào ơ

thể bằng sơ đồ sau:



.

2.1.3.Phân tích sự phát triển hệ thống các khái niệm c a chương I “Chuyển hóa

vật chất và năng lượng” inh học 11- Trung học phổ thông

Chuyển hóa vật chấ và năng ượng à một trong những hái niệm sinh họ

phản ánh những dấu hiệ đặ ưng ủa hệ thống sống.



ơ ản



Ở lớp 6 HS hình hành KN CHVC- NL qua sự ìm hiểu về TV như : Cấu tạo , chức

năng ủa rễ hân á nh ầ nướ và m ối hoáng hòa an ủa ây HS ũng iế được

nướ và m ối hoáng hòa an ong đấ đượ ông hú hấp thụ chuyển qua vỏ tới mạch



gỗ HS òn àm á hí nghiệm về vận chuyển nước, muối hoáng hất hữ ơ

ang

hợp hô hấp hoá hơi nướ Tìm hiể hêm á ình ao đổi chất qua ảnh hưởng của

ây anh đối với hí hậu; ảnh hưởng của động vậ đối với đời sống on người Khái

niệm CHVC- NL ũng được mở rộng hêm hi HS được cung cấp hêm một số kiểu

inh ưỡng của vi khuẩn, nấm đ a y như : Kí sinh hoại sinh, cộng sinh.

Lên ớp 7 HS hoàn hiện dần KN CHVC- NL qua việ ìm hiểu theo bậc thang tiến

hóa á đối ượng từ ĐV ng yên sinh đến ĐV ó ương sống hú HS được bổ sung

hêm về hái niệm CHVC- NL qua nội dung về á iể inh ưỡng ài iết, sự xuất

hiện và hoàn hỉnh dần á ộ phận mới Cá ộ phận này đượ hoàn hiện dần đảm

bảo chứ năng sinh ý phức tạp hí h nghi được với điều kiện sống đặ ưng ở mỗi

nhóm ĐV đồng thời ũng ần cho HS thấy được sự giống và há nha giữa CHVCNL ở động vậ và hực vật.

Sang lớp 8 á em ngoài việ được học về cấu tạo, chứ năng ủa ơ an hệ ơ

an ong ơ hể người òn được họ iêng mộ hương về CHVC- NL ở cấp độ tế

bào và ấp độ ơ hể để hoàn hỉnh hơn về á KN ủa CHVC- NL.

Đến lớp 9, KN CHVC- NL được mở rộng và nâng ao hơn ở cấp độ quần thể và

ã sinh yển hông a ơ hế di truyền và iến d , giữa ơ hể và môi ường.



ần



Lên ớp 10 HS đượ nghiên ứu cụ thể á hái niệm của CHVC- NL ở cấp độ tế ào

như: Khái niệm về năng ượng và á ạng năng ượng,chuyển hóa năng ượng đồng

hóa

hóa

ang ổng hợp hô hấp enzim vai ò ủa enzim trong CHVC- NL.

Khái niệm CHVC- NL được bổ s ng hêm ở đối ượng vi sinh vật về á iể môi

ường á iể inh ưỡng á iể hô hấp ên men

Lớp 11 à sự hoàn hỉnh KN CHVC- NL ở cấp độ ơ hể mà đại diện à ơ hể ĐV

và TV

Lớp 12, nhiều KN CHVC- NL ũng đượ đề cập đến nhờ đi sâ vào á ơ hế ở cấp

độ phân ử. Bổ s ng hêm á KNCHVC- NL ở á ấp độ tổ chứ ao hơn à ở quần

thể oài

ần ã h ình sinh đ a hóa á hấ và òng năng ượng ttrong hệ sinh

hái

T y nhiên để hiể đượ

á ình phá iển của những nội dung KN mộ á h sâ sắc

và oàn iện a nên nhóm á KN vào á yếu tố để khảo sá húng nên ong h ôn

khổ luận văn này húng ôi hỉ đề cập tới sự hình hành và phá iển á KN CHVCNL ong hương 1- CHUYỂN HÓAVẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG - Sinh học

11- THPT như sa



SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KHÁI NIỆM TRONG CHƯƠNG ICHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG.



. .Ph n t ch n i hàm các khái niệm trong chương I “Chuyển hóa vật chất và

năng lượng” Sinh học 11- Trung học phổ thông.

Nội hàm hái niệm



Khái niệm

1



-Hấp thụ nước



hú nước chủ yếu ở rễ của thực vật.Trong

á ình này nước vận chuyển từ đấ vào

ông hú

a ế ào nh mô vỏ, tế ào nội

ì vào ới mạch gỗ của rễ.



2



-Áp suất thẩm thấu



Lự đẩy của á phân ử ng môi ừ dung

d h ó nồng độ thấp đến ng i h ó nồng

độ ao a màng



3



-Áp suất rễ



Lự gây a o á ế ào ễ chủ động ơm

á hấ hoáng ên á mạch gỗ ở thực vật

ó mạch



4



-Ứ giọt



Sự ứ

kiện

nước

hoá



5



-Dòng mạch gỗ



Là òng vận chuyển nướ ion hoáng ừ

đấ vào mạch gỗ của rễ và ùng với một số

chấ há o ễ ây ổng hợp từ rễ đến hân

á và á phần há ủa ây



6



-Dòng mạch r y



Là òng vận chuyển á hất hữu cơ o á

ây ổng hợp tới á nơi ần sử dụng: đỉnh,

ành hoặc dự trữ ở rễ, hạt.



7



-Thoát hơi nước



Sự vận động của á phân ử nước từ ơ hể

thực vậ a ngoài hông hí hủ yế

a á



8



- C n ằng nước



Là ương an giữa á ình hấp thụ nước

và á ình hoá hơi nước.



9



-Nguyên tố dinh dưỡng - Là ng yên ố mà

khoáng thiết yếu

+Thiế nó ây hông hoàn hành h



á giọ nướ ên mép á ong điều

hông hí ão hòa hơi nước, trong khi

vẫn đượ đẩy ên ừ rễ nhưng hông

a ưới dạng hơi



ình