TÀI LIỆU THAM KHẢO

18. Nguyễn Tử Siêm, Trần Khai và Lê Văn Tiềm, 2000. Hoá học đất. Đất Việt

Nam. NXB Nông nghiệp, Hà Nội

19. Nguyễn Ngọc Tân, 2006. Luận văn thạc sỹ KHNN, Trường ĐHNL .Thái

Nguyên

20. Trần Kông Tấu, 1974. áp lực ẩm trong một số loại đất miền Bắc Việt Nam.

Tuyển tập "Nghiên cứu đất - phân" tập IV. NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.

2 1 . Trần Kông Tấu và Nguyễn Thị Dần, 1 984. Độ ẩm đất với cây trồng. NXB

Nông nghiệp, Hà Nội

22. Trần Kông Tấu, 2005. Vật lý thổ nhưỡng môi trường. NXB Đại học Quốc

gia, Hà Nội

23. Trương Quang Tích, 1998. Thổ nhưỡng - Nông hoá. NXB Giáo dục, Hà Nội

24. Ngô Nhật Tiến và Nguyên Xuân Quát, 1970. Giáo trình Đất. NXB Nông

nghiệp, Hà Nội

25. Vũ Cao Thái, 1977. Đất mặn và đất phèn Việt Nam. Báo cáo hội thảo đất có

vấn đề ở Việt Nam. Hà Nội, 1977

26. Nguyễn Xuân Thành và nnk, 2005. Giáo trình vi sinh vật học công nghiệp.

NXB Giáo dục. Hà Nội

27. Nguyễn Xuân Thành và nnk, 2005. Giáo trình thực tập vi sinh vật. NXB

Nông nghiệp, Hà Nội

28. Đào Châu Thu, 2003. Khoáng sét và sự liên quan của chúng với một vài chỉ

tiêu lý hoá học trong một số loại đất Việt Nam. Đất Việt Nam. NXB Nông nghiệp, Hà

Nội

29. Ngô Nhật Tiến và Nguyễn Xuân Quát, 1970. Giáo trình Đất. NXB Nông

nghiệp, Hà Nội

30. Trần Cẩm Vân, 2005. Giáo trình vi sinh vật học môi trường. NXB ĐHQG,

Hà Nội

31 . Bùi Thế Vinh, 1 996 . Nghiên cứu hàm lượng S trong một số đất miền Bắc

Việt Nam và ảnh hưởng của S đến năng suất chất lượng đậu tương, lạc và ngô. Luận

án tiến sỹ nông nghiệp.

Tiếng nước ngoài:

32. Daniel Hillel, 1982. Introduction to Soil Physics. Academic Press, INC. New

York. The USA.

33. Daniel Hillel, A. W. Warrick, R. S. Baker, and C. Rosenzweig, 1998.

Environmental Soil Physics, Academic Press, USA.

34. Đang Van Minh, D.W. Anderson and R.E. Fanell. 2002. Indicators for



assessing son qualíty after long-term tên cultivation in Northem Mountainous

Vietnam. Proceeding of the 17th world Congress of Soil Science 14-21 August 2002,

Bangkok, Thailand. Paper 1070. Symposium 32

35. De jong, 1997. Soil physics. Lecture book. University of Saskatchewan,

Canada

36. Dồn Scott H., 2000. Soil Physics- Agricultural and Environmental

Aplications. Iowa State University Press/ Ames. The USA

37. Edward J. Plaster. 1992. Soil science and management. The thua edition.

Delmar Publisher. ITP

38. Malcolm E.S, 2000. Handbook of Soil Science. CRS Press LLC

39. Nguyen The Dang and C. Klinnert, 2001. Problems and solutions for organic

management in Vietnam. Proceedings of Intemational workshop on tropical organic

management: Opportunities and limitation, Bonn (Gemlany); 7-10 June 1999. Kluwer

Express, Holland

40. Nyle C. Brady and Ray R. Weil, 1999. The Nature and Properties of Soils.

Prentice Hall, INC. USA

41. Scheffer und Schachtschabel, 1998. Lehrbuch der Bodenkunde. Enke Verlag

Stuttgart, Gennany

42. Schnitzer M. and S.U. Khan, 1978. Soil organic matter. Elsevier, Amsterdam

43. Stevenson F.J., 1986. Cycle ofsoil. CRS Press LLC

44. Tran Kong Tau, 1990. Physical properties and water regime ofmain types of

soils in Vietnam. Transactions. 14th Intemational Congress of Soil Science, Volume

V: Commission V. Kyoto, Japan

45. U.S. Dept. Agriculture, 2000. Munsell Soil Color Charts. Year 2000 revised

washable edition.

46. William A.Jyry et.al., 1991. Soil physics. Fifth edition. John Wiley and Sons,

INC. USA

47. Wischmeier, W. and D.D. Smith, 1978. Predicting rainfall erosion losses, A

guide to conservation, plalming. U.S. Dept. Agric., Agri. Handbook losses.



MỤC LỤC

Trang

LỜI NÓI ĐẦU............................................................................................................................ 2

MỞ ĐẦU .................................................................................................................................... 3

Khái niệm về đất..................................................................................................................... 3

Vai trò của đất......................................................................................................................... 3

Nhiệm vụ và nội dung của môn đất........................................................................................ 3

Chương 1: NGUỒN GỐC VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH ĐẤT ............................................. 4

1.1 KHOÁNG VẬT VÀ ĐÁ HÌNH THÀNH ĐẤT............................................................... 4

1.1.1. Khoáng vật................................................................................................................ 5

1.1.2. Đá ............................................................................................................................. 9

1.2. QUÁ TRÌNH PHONG HÓA KHOÁNG VẬT VÀ ĐÁ................................................ 17

1.2.1. Khái niệm ............................................................................................................... 17

1.2.2. Các dạng phong hoá đá và khoáng vật ................................................................... 17

1.2.3. Độ ben phong hoá :................................................................................................. 21

1.2.4. Vỏ phong hoá ......................................................................................................... 21

1.3. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH ĐẤT .............................................................................. 22

1.3.1. Tuần hoàn vật chất và sự hình thành đất ................................................................ 22

1.3.2. Các yếu tố hình thành đất ....................................................................................... 23

1.3.3. Hình thái phẫu diện đất........................................................................................... 27

Chương 2: CHẤT VÔ CƠ, HỮU CƠ VÀ MÙN TRONG ĐẤT ................................................. 32

2.1. THÀNH PHẦN HOÁ HỌC ĐẤT ................................................................................. 32

2.2. THÀNH PHẦN VÔ CƠ VÀ CHẤT ĐỘC.................................................................... 32

2.2.1. Các nguyên tố trung và đa lượng chính trong đất .................................................. 32

2.2.2. Các nguyên tố vi lượng........................................................................................... 36

2.2.3. Chất độc trong đất .................................................................................................. 38

2.2.4. Nhũng nguyên tố phóng xạ trong đất ..................................................................... 38

2.3. CHẤT HỮU CƠ............................................................................................................ 39

2.3.1. Khái niệm ............................................................................................................... 39

2.3.2. Nguồn gốc và thành phần chất hữu cơ trong đất .................................................... 40

2.3.3. Quá trình chuyển hoá các hợp chất hữu cơ trong đất ............................................. 41

2.4. HỢP CHẤT MÙN ......................................................................................................... 44

2.4.1. Đặc điểm và thành phân mùn ................................................................................. 44

2.4.2. Các yếu ảnh hưởng tới quá trình tạo mùn .............................................................. 48

2.5. VAI TRÒ VÀ BIỆN PHÁP BẢO VỆ NÂNG CAO CHẤT HỮU CƠ VÀ MÙN

TRONG ĐẤT ....................................................................................................................... 49

2.5.1. Vai trò chất hữu cơ và mùn trong đất ..................................................................... 49

2.5.2. Biện pháp bảo vệ và nâng cao chất hữu cơ và mùn trong đất ................................ 49

Chương 3:KEO ĐẤT, KHẢ NĂNG HẤP PHỤ VÀ DUNG DỊCH ĐẤT ................................... 51

3.1. KEO ĐẤT...................................................................................................................... 51

3.1.1. Khái niệm ............................................................................................................... 51

3.1.2. Cấu tạo của keo đất................................................................................................. 51

3.1.3. Tính chất cơ bản của keo đất .................................................................................. 52

3.1.4. Phân loại keo đất .................................................................................................... 54

3.2. KHẢ NĂNG HẤP PHỤ CỦA ĐẤT ............................................................................. 60

3.2.1. Khái niệm ............................................................................................................... 60

3.2.2. Hấp phụ trao đổi cation ấp thụ cation xay ra ở keo âm. ......................................... 62

3.2.2. Hấp phụ trao đổi anion ........................................................................................... 64

3.3. VAI TRÒ CỦA KEO, HẤP PHỤ CỦA ĐẤT và BIỆN PHÁP TĂNG CƯỜNG

CHÚNG ................................................................................................................................ 65

3.3.1. Vai trò của keo đất.................................................................................................. 65



3.3.2. Ý nghĩa của sự hấp phụ của đất.............................................................................. 66

3.3.3. Biện pháp tăng cường keo và khả năng hấp phụ trong đất..................................... 66

3.4. DUNG DỊCH ĐẤT........................................................................................................ 66

3.4.1. Khái niệm ............................................................................................................... 66

3.4.2. Đặc tính dung dịch đất............................................................................................ 69

3.4.3. Bón vôi cải tạo đất .................................................................................................. 78

Chương 4; VẬT LÝ ĐẤT ........................................................................................................... 84

4.1. THÀNH PHẦN CƠ GIỚI ĐẤT .................................................................................... 84

4.1.1. Khái niệm ............................................................................................................... 84

4.1.2. Phân chia hạt cơ giới đất và tính chất các cấp hạt .................................................. 84

4.1.3. Phân loại đất theo thành phần cơ giới .................................................................... 86

4.1.4. Tính chất đất theo thành phần cơ giới .................................................................... 89

4.1.5. Phương pháp xác định thành phần cơ giới trên đông ruộng................................... 91

4.2. KẾT CẤU ĐẤT............................................................................................................. 91

4.2.1. Khái niệm ............................................................................................................... 91

4.2.2. quá trình hình thành kết cấu đất.............................................................................. 94

4.2.3. Các yếu tố tạo kết cấu đất....................................................................................... 95

4.2.4. Nguyên nhân làm đất mất kết cấu .......................................................................... 97

4.2.5. Biện pháp duy trì và cải thiện kết cấu đất............................................................... 98

4.3. TÍNH CHẤT VẬT LÝ CƠ BẢN .................................................................................. 99

4.3.1. Tỉ trọng của đất....................................................................................................... 99

4.3.2. Dung trọng của đất ............................................................................................... 101

4.3.3. Độ xốp .................................................................................................................. 102

4.4. TÍNH CHẤT CƠ LÝ ĐẤT.......................................................................................... 105

4.4.1. Tính trương co của đất.......................................................................................... 106

4.4.2. Tính liên kết của đất ............................................................................................. 107

4.4.3. Tính đính của đất .................................................................................................. 107

4.4.4. Tính dẻo của đất ................................................................................................... 108

4.4.5. Sức cản của đất ..................................................................................................... 109

4.5. NƯỚC TRONG ĐẤT.................................................................................................. 109

4.5.1. Vai trò của nước trong đất .................................................................................... 109

4.5.2. Các dạng nước trong đất....................................................................................... 110

4.5.3. Các đại lượng đánh giá tính giữ nước và độ ẩm đất............................................. 114

4.5.4. Cân hằng nước trong đất....................................................................................... 119

4.5.5. Biện pháp điều tiết nước trong đất . ..................................................................... 121

4.6. KHÔNG KHÍ TRONG ĐấT........................................................................................ 123

4.6.1. Vai trò của không khí trong đất ............................................................................ 123

4.6.2. Thành phần và hàm lượng không khí trong đất ................................................... 124

4.6.3. Tính thông khí của đất .......................................................................................... 125

4.6.4. Biện pháp điều tiết không khí trong đất ............................................................... 125

4.7. NHIỆT TRONG ĐẤT ................................................................................................. 126

4.7.1. Vai trò và nguồn nhiệt cung cấp cho đất .............................................................. 126

4.7.2. Đặc tính nhiệt của đất ........................................................................................... 127

4.7.3. Biện pháp điều tiết chế độ nhiệt của đất............................................................... 129

Chương 5: SINH HỌC ĐẤT ................................................................................................... 132

5.1. KHÁI NIỆM ................................................................................................................ 132

5.2. VI SINH VẬT ĐẤT .................................................................................................... 132

5.2.1. Một số nhóm vi sinh vật chính và vai trò của chúng............................................ 132

5.2.2. Phân bố của vi sinh vật trong đất.......................................................................... 134

5.2.3. Vi sinh vật trong vòng tuần hoàn nitơ .................................................................. 136

5.2.4. Vi sinh vật trong việc chuyển hoá một số hợp chất khác trong đất...................... 146

5.3. ĐỘNG VẬT ĐẤT ....................................................................................................... 152



5.3.1. Định nghĩa ............................................................................................................ 152

5.3.2. Phân loại động vật đất .......................................................................................... 152

5.3.3. Một số động vật chính sống trong đất .................................................................. 153

5.4. ẢNH HƯỞNG CỦA ĐIỀU KIỆN NGOẠI CẢNH ĐỐI VỚI VI SINH VẬT ........... 156

5.4.1. Ảnh hưởng của các yếu tố vật lý .......................................................................... 156

5.4.2. Ảnh hưởng của các yếu tố hoá học....................................................................... 157

5.4.3. Tác động của các yếu tố sinh vật học ................................................................... 158

5.5. ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT TRỒNG TRỌT TỚI VI

SINH VẬT ĐẤT ................................................................................................................ 159

5.5.1. Ảnh hưởng của phương thức làm đất đến vi sinh vật đất..................................... 159

5.5.2. Ảnh hương của luân canh đến vi sinh vật đất....................................................... 160

5.5.3. Ảnh hưởng của phân bón đến vi sinh vật đất ....................................................... 162

5.5.4. ảnh hưởng của thuốc trừ sâu, trừ cỏ đến vi sinh vật đất ....................................... 164

5.6. CHẾ PHẨM VI SINH VẬT ỨNG DỤNG TRONG TRỒNG TRỌT ........................ 164

5.6.1. Phân vi sinh vật cố định đạm (VSVCĐN)............................................................ 164

5.6.2. phân vi sinh vật phân giải photphat khó tan (Phân lân vi sinh)............................ 168

5.6.3. Phân hữu cơ sinh học............................................................................................ 169

5.6.4. Chế phẩm vi sinh vật cải tạo đất........................................................................... 170

5.6.5. Chế phẩm VSV dùng trong phòng trừ sâu bệnh hại cây trồng............................. 171

Chương 6 ĐỘ PHÌ ĐẤT: ....................................................................................................... 174

6.1 . KHÁI NIỆM ............................................................................................................... 174

6.2. PHÂN LOẠI ĐỘ PHÌ ĐẤT ........................................................................................ 175

6.3. ĐÁNH GIÁ ĐỘ PHÌ ĐẤT .......................................................................................... 176

6.3.1. Căn cứ vào tình hình sinh trưởng, phát triển và năng suất của cây ...................... 176

6.3.2. Căn cứ vào hình thái và phẫu diện đất.................................................................. 176

6.3.3. Căn cứ vào việc phân tích các chỉ tiêu lý hoá sinh tính đất.................................. 177

6.3.4. Sử dụng một số thí nghiệm đồng ruộng đe kiểm chứng kết quả đánh giá ........... 177

6.4. CÁC CHỈ TIÊU QUAN TRỌNG CỦA ĐỘ PHÌ ĐẤT............................................... 177

6.4.1. Một số chỉ tiêu hình thái ....................................................................................... 177

6.4.2. Một số chỉ tiêu vật lý ............................................................................................ 179

6.4.3. Các chỉ tiêu hóa học ............................................................................................. 179

6.4.4. Chỉ tiêu đánh giá hàm lượng một số chất dinh dưỡng trong đất .......................... 179

6.4.5. Các chỉ tiêu sinh học đất....................................................................................... 180

6.5. BIỆN PHÁP NÂNG CAO ĐỘ PHÌ ĐẤT ................................................................... 180

Chương 7: PHÂN LOẠI VÀ SỬ DỤNG ĐẤT...................................................................... 182

7.1. PHÂN LOẠI ĐẤT ...................................................................................................... 182

7.1.1. Phân loại đất trên thế giới..................................................................................... 183

7.1.2. Phân loại đất ở Việt Nam ..................................................................................... 186

7.2. ĐẤT ĐỒNG BẰNG VIỆT NAM................................................................................ 191

7.2.1. Đặc điểm hình thành và phân bố .......................................................................... 191

7.2.2. Một số loại đất đồng bằng Việt Nam.................................................................... 192

7.3. ĐẤT LÚA NƯỚC ....................................................................................................... 201

7.3.1. Khái niệm ............................................................................................................. 201

7.3.2. Một số tính chất đất lúa nước ............................................................................... 203

7.3.3. Đặc trưng đất lúa nước tốt và có năng suất lúa cao ổn định................................. 206

7.4. ĐẤT ĐỒI NÚI VIỆT NAM ........................................................................................ 206

7.4.1. Đặc điểm hình thành............................................................................................. 206

7.4.2. Một số loại đất vùng đồi núi Việt Nam . .............................................................. 211

Chương 8: XÓI MÒN VÀ SUY THOÁI ĐẤT .......................................................................... 217

8.1. XÓI MÒN ĐẤT .......................................................................................................... 217

8.1.1. Khái niệm ............................................................................................................. 217

8.1.2. Tác hại của xói mòn đất........................................................................................ 217



8.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến xói mòn ...................................................................... 218

8.1.4. Biện pháp chống xói mòn..................................................................................... 222

8.2. THOÁI HÓA ĐẤT DỐC ............................................................................................ 225

8.2.1. Khái niệm ............................................................................................................. 225

8.2.2. Các quá trình thoái hóa đất dốc ............................................................................ 226

8.3. Ô NHIÊM ĐẤT ........................................................................................................... 230

8.3.1. Khái niệm ............................................................................................................. 230

8.3.2. Nguyên nhân gây ô nhiễm và biện pháp............................................................... 231

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................... 234