Ngơn ngữ phát thanh khơng có khả năng được minh hoạ bằng hình ảnh Ngơn ngữ phát thanh, cũng như ngơn ngữ truyền hình, có tính hình tuyến

viên, biên tập viên thì dấu ấn cá nhân rõ nét hơn nhiều. Khảo cứu cho thấy, lời nói của những người chưa từng qua các khoá đầo tạo đặc biệt về đọc, nói, luyện
giọng tức là họ không phải là phát thanh viên hay nhà hùng biện chuyên nghiệp thường là công cụ biểu đạt hết sức tinh tế trạng thái tâm lý đích thực cũng như
nhiều đặc điểm của người phát ngơn. Có lẽ đây là lý do khiến cho nhiều đài phát thanh trên thế giới thường xuyên yêu cầu các chủ thể sáng tạo trình bày ngay chính
tác phẩm của họ trước micrơ. Bởi điều này tạo điều kiện cho thính giả giải toả được nhu cầu: khám phá một cá thể mới với những nét riêng tư trong đời sống nội
tâm của anh ta. Đây là một nhu cầu hết sức tự nhiên và nhân bản, nó ln mang tính cấp thiết trong bất cứ thời đại nào, đúng như Hecxen viết: Con người luôn
muốn xâm nhập vào cá thể khác, muốn chạm tới từng thớ mạch li ti của trái tim người khác để lắng nghe nhịp đập của nó. Anh ta so sánh, kiểm chứng, tìm kiếm sự
khẳng định, sự đồng cảm, sự biện hộ
3
.

4. Ngôn ngữ phát thanh không có khả năng được minh hoạ bằng hình ảnh

Đây là mặt khác biệt, đồng thời cũng là mặt hạn chế của nó so với truyền hình và báo in. Tuy nhiên, ngơn ngữ phát thanh đã tìm thấy sự minh hoạ cho mình ở các
nguồn khác cũng nằm trong chính thế giới của âm thanh. Đó là các băng ghi âm tư liệu, là tiếng động, là âm nhạc, và đặc biệt là các đặc tính vật chất và hình tượng
của ngơn từ cất thành tiếng. Có thể nói, nhà báo phát thanh phải vẽ nên hình ảnh bằng âm thanh. Thực tế cho thấy là các tác phẩm báo phát thanh hay, có sức tác
động lớn bao giờ cũng có ngơn ngữ hết sức sống động, giàu hình ảnh, có tính trực quan cao, chắp cánh cho sự tưởng tượng của người nghe, khiến cho họ có cảm giác
đang được chứng kiến sự việc xảy ra ngay trước mặt mình; bên cạnh đó, nó còn phải được trình bày bởi một chất giọng tốt, lên bổng xuống trầm, tăng giảm tốc độ
âm thanh một cách hợp lý. Hiện nay, đang có nhiều ý kiến cho rằng hạn chế về phương diện hình ảnh của
báo phát thanh rất có thể lại trở thành ưu thế của nó, vấn đề là sử dụng ngôn ngữ âm thanh như thế nào. Quả vậy, nếu biết sử dụng ngôn từ khéo léo và linh hoạt,
nhà báo phát thanh có khă năng kích thích tư duy sáng tạo của người nghe, làm cho họ ln đóng vai trò tích cực trong việc tiếp nhận thơng tin. Trong khi đó thì ở
111
truyền hình, do được cung cấp quá đầy đủ thông tin ở cả hai bình diện hình ảnh lẫn ngơn từ, khán giả ít phải tư duy hơn nên dần dần trở nên thụ động mỗi khi tham gia
vào kênh giao tiếp này.

5. Ngôn ngữ phát thanh, cũng như ngơn ngữ truyền hình, có tính hình tuyến

Các tín hiệu của ngơn ngữ phát thanh xuất hiện lần lượt, cái này tiếp theo sau cái kia, tạo thành dòng chảy liên tục, theo bề rộng một chiều của thời gian. Và
người nghe phải tiếp nhận chúng một cách tức thời cho nên họ khơng có khả năng quay lại với điều chưa hiểu hoặc đầu tư thời gian để nghiền ngẫm thấu đáo điều đã
lĩnh hội được. Chính vì thế, bất cứ sai sót nào hay chỉ đơn giản là sự chưa quen tai của ngơn ngữ phát thanh cũng khiến cho thính giả phải dừng lại để suy nghĩ,
tìm hiểu và có nghĩa là khơng còn tập trung tư tưởng để nghe các thông tin kế tiếp nữa. Kết quả là cái thì đựoc hiểu mơ hồ, cái thì bị bỏ qua. Và như vậy thì tính hiệu
quả của chương trình bị giảm sút đáng kể. Xuất phát từ đây, yêu cầu đặt ra đối với ngơn ngữ phát thanh là: Chính xác, đơn nghĩa, rõ ràng, dễ hiểu.
Nói đến tính hình tuyến của tín hiệu ngơn ngữ, khơng thể khơng nói đến quan hệ ngữ đoạn như là hệ quả của nó. Theo quan hệ này, các đơn vị ngơn ngữ khi
đứng cạnh nhau sẽ quy định lẫn nhau và cho ta những kết hợp gọi là ngữ đoạn. Trong ngôn ngữ phát thanh, biểu hiện nổi bật nhất của quan hệ ngữ đoạn là việc
ngắt đoạn khi nói, khi đọc. Do đó, đây là điều cần được các nhà báo phát thanh đặc biệt quan tâm. Cùng một sản phẩm ngôn từ, nếu được ngắt đoạn ở những chỗ khác
nhau, sẽ biểu đạt các ý nghĩa khác nhau. Còn nếu ngắt đoạn sai thì tính chỉnh thể về mặt kết cấu của sản phẩm ngơn từ đó bị phá vỡ, hậu quả là người nghe khó hiểu
được đúng nội dung của nó.
II. MỘT SỐ GỢI Ý SỬ DỤNG NGƠN TỪ TRONG PHÁT THANH

1. Nên hạn chế sử dụng từ ngữ địa phương