Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp Tình hình chính trị

Bài 7 TRUNG QUỐC THỜI MINH - THANH

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC Sau khi học xong bài học, yêu cầu HS cần :

1. Kiến thức - Hiểu được đến thời Minh - Thanh, tổ chức bộ máy chính quyền tiếp tục được
củng cố, hoàn thiện hơn với việc lập ra các bộ. - Nắm được kinh tế nơng nghiệp có tính chất chu kì. Mầm mống kinh tế tư bản
chủ nghĩa đã xuất hiện ở Trung Quốc. - Thấy rõ văn hố tiếp tục phát triển.
2. Tư tưởng, tình cảm - Giáo dục ý thức phân biệt chính nghĩa, phi nghĩa trong các cuộc chiến tranh
xâm lược của các triều đại phong kiến Trung Hoa.

3. Kỹ năng - Nâng cao kĩ năng phân tích, đánh giá các sự kiện lịch sử.

II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC - Bản đồ Trung Quốc.

- Sưu tầm một số tranh ảnh về văn hoá, khoa học - kỹ thuật, đồ sứ Trung Quốc. III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC
1. Kiểm tra bài cũ Câu hỏi 1: Triều đại nào chế độ phong kiến đạt đến đỉnh cao? Biểu hiện?
Câu hỏi 2: Những thành tựu văn hoá nào tiêu biểu nhất thời Đường - Tống? 2. Dẫn dắt vào bài mới
Dưới thời Minh - Thanh, bộ máy chính quyền tiếp tục được củng cố, các bộ
được hình thành, chính quyền Minh - Thanh đã thi hành nhiều biện pháp để khôi phục và phát triển kinh tế, cùng với đó là mầm mống của quan hệ tư bản chủ nghĩa
xuất hiện, văn hố có nhiều thành tựu nổi bật. Để tìm hiểu những nội dung trên chúng ta cùng vào bài học hôm nay.

3. Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp

Các hoạt động của thầy và trò Kiến thức HS
cần nắm vững Hoạt động 1: Hoạt động tập thể và cá nhân :

1. Tình hình chính trị

GV đặt câu hỏi cho cả lớp: Nhà Minh, nhà Thanh được thành lập như thế nào?
a. Nhà Minh : - Cho HS tìm hiểu SGK và trả lời, gọi một HS
trả lời, HS khác bổ sung. - Nhà Minh thành lập 1368-
1644, người sáng lập là Chu Nguyên Chương.
- GV nhận xét và chốt ý: Sau nhà Đường đến nhà Tống, nhà Nguyên.
- Phong trào khởi nghĩa nông dân của Chu Nguyên Chương đã thành lập nhà Minh
1368 - 1644.
42
- GV trình bày rõ: Ngay từ khi lên ngôi Minh Thái Tổ đã quan tâm đến xây dựng chế độ
quân chủ chuyên chế tập quyền quyền lực ngày càng tập trung vào tay nhà vua, bỏ
chức Thừa tướng, Thái uý, giúp việc cho vua là 6 bộ, vua tập trung mọi quyền hành trong
tay, trực tiếp chỉ huy quân đội. - Về bộ máy chính quyền: Nhà
nước phong kiến ngày càng tập quyền. Quyền lực ngày càng
tập trung trong tay nhà vua, bỏ Thái uý và Thừa tướng thay
vào đó là các bộ.
GV đặt câu hỏi: Tại sao nhà Minh với nền kinh tế và chính trị thịnh đạt như vậy lại sụp đổ.
- Gọi HS trả lời và GV nhận xét, phân tích cho HS thấy: Cũng như các triều đại phong kiến
trước đó, cuối triều Minh ruộng đất ngày càng tập trung vào tay giai cấp q tộc, địa
chủ, còn nơng dân ngày càng cực khổ, ruộng ít, sưu cao, thuế nặng cộng với phải đi lính
phục vụ cho các cuộc chiến tranh xâm lược, ở rộng lãnh thổ của các triều vua, vì vậy mâu
thuẫn giữa nông dân với địa chủ ngày càng gay gắt và cuộc khởi nghĩa nông dân của Lý
Tự Thành làm cho nhà Minh sụp đổ. - Về chính sách xâm lược: Mở
rộng bành chướng ra bên ngoài, trong đó có sang xâm lược Đại
Việt nhưng đã thất bại nặng nề.
Hoạt động 2: Cả lớp và cá nhân b. Nhà Thanh
- GV trình bày: Khởi nghĩa của Lý Tự Thành làm cho nhà Minh sụp đổ, giữa lúc đó bộ tộc
Mãn Thanh ở phía Bắc Trung Quốc đã đánh bại Lý Tự Thành lập ra nhà Thanh 1644 -
1911. - Nhà Thanh thành lập 1644 -
1911.
GV đặt câu hỏi: Chính sách cai trị của nhà Thanh?
Gọi một HS trả lời, các HS khác bổ sung, sau đó GVnhận xét, chốt ý: Người Mãn Thanh khi
vào Trung Quốc lập ra nhà Thanh và thi hành chính sách áp bức dân tộc, bắt người
Trung Quốc ăn mặc và theophong tục người Mãn, mua chuộc địa chủ người Hán, giảm
thuế cho nông dân nhưng mâu thuẫn dân - Về bộ máy chính quyền: Ra
sức củng cố bộ máy chính quyền, áp bức dân tộc, mua
chuộc địa chủ người Hán.
tộc vẫn tăng dẫn đến khởi nghĩa nông dân khắp nơi.
- Đối ngoại: Thi hành chính sách “bế quan tỏa cảng”
- Đối ngoại: Thi hành chính sách
trong bối cảnh bị sự nhòm ngó của tư bản phương
“bế quan tỏa cảng” Tây dẫn đến suy sụp của chế độ phong kiến.
Cách mạng Tân Hợi năm 1911 đã làm cho nhà Thanh sụp đổ.
 Chế độ phong kiến nhà Thanh sụp đổ năm 1911
Hoạt động: Làm việc cả lớp và nhóm. 2. Sự phát triển kinh tế
43
- Trước hết GV trình bày cho HS biết đến thời Minh - Thanh, nơng nghiệp có bước tiến về
kĩ thuật canh tác, sản lượng lương thực tăng. Tuy nhiên, tình trạng chiếm ruộng đất của
địa chủ q tộc vẫn gia tăng. - Trong nơng nghiệp có bước
tiến bộ về kĩ thuật canh tác, sản lượng lương thực tăng.
- GV đặt câu hỏi: Dưới thời Minh kinh tế Trung Quốc có điểm gì mới so với các triều đại
trước? Biểu hiện?
44
- GV cho cả lớp thảo luận và gọi một HS trả lời, các HS khác có thể bổ sung cho bạn.
- GV nhận xét và chốt lại: Các vua triều Minh đã thi hành nhiều biện pháp nhằm khôi phục,
phát triển kinh tế. Đầu thế kỷ XIV quan hệ sản xuất TBCN đã xuất hiện ở Trung Quốc,
biểu hiện trong các ngành nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp. Các thành thị
mọc lên nhiều và rất phồn thịnh. Bắc Kinh, Nam Kinh không chỉ là trung tâm chính trị
mà còn là trung tâm kinh tế lớn. - Từ thế kỷ XVI đã xuất hiện
mầm mống kinh tế TBCN: + Thủ công nghiệp: Xuất hiện
công trường thủ công, quan hệ chủ - người làm thuê.
+ Thương nghiệp phát triển, thành thị mở rộng và phồn
thịnh.
- GV tổ chức cho HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK để thấy được những biểu hiện mầm
mống của kinh tế tư bản chủ nghĩa. - GV nêu câu hỏi: Ngoại thương thời Minh
Thanh có bước phát triển như thế nào? - HS suy nghĩ trả lời.
- GV nhận xét và chốt ý: Ngoại thương phát triển, đã có thương nhân châu Âu đến Trung
Quốc buôn bán. + Ngoại thương phát triển, đã
có thương nhân châu Âu đến Trung Quốc buôn bán.
Hoạt động : Làm việc cá nhân 3. Văn hoá thời Minh -
Thanh - GV nêu câu hỏi: Thời Minh Thanh văn học có
điểm gì mới. - HS trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và trình bày, phân tích: Tiểu thuyết là loại hình văn học mới ở thời Minh
- Thanh với các bộ tiểu thuyết nổi tiếng như Thủy Hử của Thi Nại Am, Tam Quốc diễn
nghĩa của La Quán Trung, Tây Du Ký của Ngô Thừa Ân, Hồng Lâu Mộng của Tào
Tuyết Cần. Các tiểu thuyết của Trung Quốc đều dựa vào những sự kiện có thật và hư cấu
thêm “7 thực, 3 hư”, nó phản ánh phần nào đời sống của nhân dân Trung Quốc và các
mối quan hệ xã hội thời phong kiến nếu còn thời gian GV có thể kể ngắn gọn nội dung
của một tác phẩm,.... - Văn học: Xuất hiện tiểu
thuyết là loại hình văn học mới ở thời Minh-Thanh, như Thủy
Hử, của Thi Nại Am, Tam quốc diễn nghĩa của La Quán
Trung,...
- Tiếp theo GV trình bày: Thời Minh-Thanh việc biên soạn sử cũng được chú ý với những tác
phẩm như Minh thực lục, Minh sử, Đại Thanh thống nhất. Bên cạnh đó nhiều tác
phẩm lịch sử văn hoá, từ điển cũng được biên soạn như Vĩnh Lạc đại điển, Tứ khố
toàn thư. - Sử học cũng được chú ý với
những tác phẩm như Minh thực lục, Minh sử, Đại Thanh thống
nhất. - Nhiều tác phẩm lịch sử văn
hoá, từ điển cũng được biên soạn như Vĩnh Lạc đại điển, Tứ
khố toàn thư.
45
Khoa học kỹ thuật: Người Trung Quốc đạt được nhiều thành tựu rực rỡ trong lĩnh vực hàng
hải như bánh lái, la bàn, thuyền buồm nhiều lớp. Nghề in, làm giấy, gốm, dệt, luyện sắt,
khai thác khí đốt. Khoa học kỹ thuật: Người
Trung Quốc đạt được nhiều thành tựu rực rỡ trong lĩnh vực
hàng hải như bánh lái, la bàn, thuyền buồm nhiều lớp.
Hội họa, điêu khắc cũng đạt những thành tựu GV có thể cho HS quan sát các tranh sưu
tầm về đồ gốm, sứ, hàng dệt... cho HS nhận xét và GV phân tích cho HS thấy trình độ
cao của người Trung Quốc trong việc sản xuất ra những sản phẩm này.
- Hội họa, điêu khắc, kiến trúc đạt những thành tựu nổi tiếng.
- GV cho HS xem tranh Cố cung Bắc Kinh và yêu cầu HS nhận xét? Sau đó GV có thể
phân tích cho HS thấy: Cố cung biểu tượng cho uy quyền của chế độ phong kiến, nhưng
đồng thời nó cũng biểu hiện tài năng và nghệ thuật trong xây dựng của nhân dân Trung
Quốc.
4. Sơ kết bài học Hướng dẫn HS trả lời các câu hỏi: Tổ chức bộ máy nhà nước thời Minh
-Thanh? Những biểu hiện phát triển kinh tế Trung Quốc thời Minh - Thanh? Kể tên một số thành tựu văn hoá Trung Quốc thời Minh - Thanh.

5. Dặn dò, bài tập về nhà - Học bài cũ, đọc trước bài mới.