Chương 3 MỘT SỐ ĐỀ XUẤT VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT HUY VAI TRÒ TÍCH CỰC VÀ CHỦ ĐỘNG CỦA CỘNG ĐỒNG

Du lịch nhân văn tạo nên không gian Cổ Loa mang tính đặc thù, cân

bằng giữa bảo tồn và phát triển, hài hòa với di tích và hội nhập với xu thế

phát triển chung của Thủ đô Hà Nội, quốc gia và quốc tế. Người dân Cổ Loa

sẽ tiếp tục giữ gìn lối sống, nếp sống, phong tục tập quán, làng nghề, lễ hội

văn hóa truyền thống, các huyền thoại, truyền thuyết lịch sử… gắn với An

Dương Vương, Ngô Quyền và gắn với sản xuất nông nghiệp, cùng với các

doanh nghiệp du lịch sẽ tạo lập các loại hình du lịch, sản phẩm du lịch - văn

hóa phong phú, đa dạng để nâng cao chất lượng sống trong khu di tích.

Về cách thức quản lý, đó là: quản lý di sản văn hóa với phát triển du

lịch. Đây là một định hướng đúng. Bởi lẽ, phát triển du lịch là một trong

những biện pháp cơ bản, hữu hiệu giúp cho quản lý di sản văn hóa đạt hiệu

quả cao. Suy cho cùng, công tác quản lý di sản văn hóa nhằm đến hai mục

đích cơ bản: bảo tồn sự phát triển của kho tàng di sản văn hóa và khai thác

một cách tốt nhất, ngày càng hiệu quả giá trị của kho tàng di sản, nâng di

sản lên những tầm cao mới. Cách tốt nhất khai thác giá trị của kho tàng di

sản văn hóa chính là khai thác giá trị của hệ thống di sản văn hóa thông qua

hoạt động du lịch. Biến di sản thành hàng hóa thông qua hoạt động du lịch là

một trong những định hướng đúng trong giai đoạn xây dựng một nền kinh tế

thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay. Với định hướng này,

cần có những bước đi và biện pháp thích hợp.

Về thực trạng du lịch, thực trạng khai thác di tích phát triển du lịch

hiện nay và trong vài năm tới ở Cổ Loa chưa thể là yếu tố chủ đạo cho phát

triển kinh tế xã hội của huyện Đông Anh nói chung và xã Cổ Loa nói riêng.

Tới Cổ Loa tham quan sẽ chủ yếu là đối tượng học sinh, sinh viên, thanh

thiếu niên của Hà Nội và các tỉnh liền kề đến giải trí (sinh thái đồng quê),

cắm trại, học lịch sử… Khách du lịch nước ngoài, trong những năm tới sẽ

không nhiều do sức thu hút đặc biệt chưa có. Khách trong nước chủ yếu đến

Cổ Loa để du lịch tâm linh, tưởng nhớ vua An Dương Vương và hướng về



106



cội nguồn. Chính vì vậy, định hướng phát triển du lịch để thu hút lượng

khách trong và ngoài nước trở thành vô cùng quan trọng với Cổ Loa.

3.1.1.2. Tác động của định hướng phát triển đến cộng đồng Cổ Loa

Định hướng phát triển trên sẽ tác động trực tiếp đến cộng đồng cư dân

- nơi có hệ thống di sản văn hóa dưới các góc độ sau:

a. Tác động tích cực

Hiện nay, Cổ Loa đang nằm trong vùng đô thị hóa mạnh mẽ của thủ

đô Hà Nội. Bên cạnh công tác bảo tồn di tích, người dân vẫn phải có cuộc

sống ổn định để không tách biệt hoàn toàn với tiến trình đô thị hóa đang

diễn ra tại khu vực phía Bắc sông Hồng. Vì vậy, hoạt động du lịch góp phần

tạo công ăn việc làm cho cộng đồng Cổ Loa - những người đang trực tiếp

sống tại nơi có di sản văn hóa đã trở thành điểm tham quan du lịch. Hoạt

động du lịch đem đến nguồn thu trực tiếp, phong phú, hiệu quả và thiết thực

cho các tầng lớp cư dân Cổ Loa thông qua các dịch vụ phục vụ khách du

lịch trong quá trình tham quan du lịch.

Từ đó, du lịch góp phần làm thay đổi cơ cấu kinh tế - xã hội đối với

Cổ Loa, đem đến nguồn thu lớn về tài chính cho Tổ quản lý di tích, tăng

nguồn thu cho ngân sách địa phương. Hiện nay, mức sống của người dân Cổ

Loa khá thấp so với mặt bằng kinh tế Hà Nội, hoạt động du lịch góp phần

quan trọng vào quá trình tăng trưởng kinh tế không ngừng, tạo xuất khẩu tại

chỗ cho nền kinh tế địa phương với đa dạng các ngành nghề, chủng loại mặt

hàng, đặc biệt là những ngành nghề thủ công truyền thống của địa phương.

Đồng thời, du lịch cũng góp phần chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng du

lịch, dịch vụ.

Hoạt động du lịch góp phần quan trọng trong công cuộc xóa đói giảm

nghèo, góp phần tái phân phối lại thu nhập xã hội, góp phần tạo ra sự bình

đẳng về mặt cơ hội phát triển cho các tầng lớp cư dân Cổ Loa, không phân

biệt giàu, nghèo.



107



b. Tác động tiêu cực

Hoạt động du lịch đem đến sự thay đổi, xáo trộn và đôi khi làm đảo

lộn nhịp sống bình thường của các tầng lớp cư dân Cổ Loa. Trong một số

trường hợp đặc biệt, du lịch có thể là nguyên nhân gây mất trật tự an toàn xã

hội nếu không được quản lý đúng đắn, phù hợp.

Trong quá trình giao lưu giữa du khách và cộng đồng Cổ Loa, sự tiếp

xúc mọi mặt nếu không được định hướng và điều tiết đúng cách có thể tạo ra

nét “mờ” của bản sắc văn hóa địa phương. Những bản sắc văn hóa truyền

thống của cư dân địa phương có thể sẽ bị ảnh hưởng với chính hoạt động du

lịch của du khách.

Hoạt động du lịch làm thay đổi các mối quan hệ truyền thống trong

cộng đồng cư dân nơi có di sản. Mối quan hệ này luôn xảy ra hai khả năng

song hành: hợp tác phát triển cộng sinh và cạnh tranh triệt thoái lẫn nhau. Sự

cạnh tranh trong việc cung ứng các dịch vụ du lịch có thể dẫn tới sự hủy

hoại những quan hệ truyền thống vốn là nhân tố gắn kết bền chặt cộng đồng

Cổ Loa.

3.1.2. Một số vấn đề còn tồn tại

Nhìn chung, bản thân cộng đồng và người quản lý ở Cổ Loa đều có

những hạn chế nhất định. Chính hạn chế này đã khiến cho những vi phạm,

xâm hại di tích ngày một tăng, trong khi đó, công tác quản lý và phát huy

giá trị di tích lại không có hiệu quả, làm hủy hoại nghiêm trọng không gian

và giá trị di tích.

3.1.2.1. Về phía cộng đồng

Có thể thấy, những nhận thức của cộng đồng về không gian di tích và

cách quản lý di tích còn mơ hồ và khá thiếu hiểu biết. Họ quan tâm đến di

tích, tự hào và hiểu biết về di tích nhưng lại tỏ ra thờ ơ với công tác quản lý

di tích hiện nay. Tồn tại này dẫn đến hậu quả là họ không quan tâm đến

công tác quản lý và vi phạm di tích với mức độ và cách thức ngày một



108



nghiêm trọng hơn. Sự vi phạm của người dân thôn Chùa chính là một minh

chứng rõ nhất về ý thức kém trong bảo vệ di tích của người dân. Vấn đề này

đặt ra giải pháp nhằm nâng cao nhận thức về quản lý di tích của người dân

và khuyến khích người dân đứng lên làm chủ di tích của mình.

3.1.2.2. Về phía nhà quản lý

Nguyên nhân những hạn chế và vi phạm của cộng đồng cũng có phần

trách nhiệm từ chính những người quản lý. Bản thân họ cũng vi phạm di tích

(xây nhà văn hóa thôn Chùa) thì không thể nào làm gương cho người dân

học tập được. Không những thế, cách quản lý lộn xộn và chồng chéo giữa

chính quyền địa phương và Tổ quản lý di tích dẫn đến sự thiếu hiệu quả

trong quản lý và xử lý vi phạm. Vì không triệt để trong xử lý nên vi phạm

nối tiếp vi phạm và ý thức của người dân ngày càng kém hơn. Và cũng vì

cách làm việc thiếu hiệu quả trên mà mối liên hệ giữa người dân và những

nhà quản lý ngày một lỏng lẻo và nhà quản lý đã không thể tận dụng được

tối đa nguồn lực cộng đồng trong bảo tồn, phát huy di tích theo định hướng

của TW và địa phương.

Bên cạnh đó, mặc dù Cổ Loa là vùng đất có bề dày văn hóa với mật

độ dày đặc di tích nhưng hoạt động du lịch còn khá mờ nhạt. Đẩy mạnh du

lịch cũng là một công việc cần phải triển khai thực hiện trong thời gian tới.

3.1.2.3. Quản lý và quy hoạch

Một tồn tại khác không thể đổ lỗi cho chính quyền, nhà quản lý văn

hóa hay người dân địa phương, đó chính là vấn đề giải phóng mặt bằng và

cắm mốc di tích chưa được thực hiện. Nguyên nhân này dẫn đến sự vi phạm

và xâm hại di tích gia tăng và bản thân chính quyền cũng không thể xử lý

một cách nghiêm khắc được. Để giải quyết được vấn đề này, đòi hỏi phải

sớm có một quỹ đất tái định cư cho dân và tiếp đó là tiến hành thu hồi đất

định cư sai quy định và cắm mốc di tích.



109



3.1.3. Mục đích của định hướng phát triển

Định hướng phát triển du lịch gắn với bảo tồn các di sản văn hóa này

đòi hỏi phải tăng tính văn hóa bằng nhiều biện pháp khác nhau, từ xây dựng

chiến lược phát triển, bảo tồn văn hóa và đào tạo tri thức văn hóa cho nguồn

nhân lực tại địa phương. Theo định hướng phát triển trên, gắn với mục đích

nghiên cứu đã nêu ở Phần mở đầu, trong chương 3 này, các đề xuất được

đưa ra nhằm hai mục đích chính:

Thứ nhất, phát huy vai trò tích cực, chủ động và sáng tạo của cộng

đồng Cổ Loa trong việc gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi

vật thể tại khu di tích Thành Cổ Loa. Lịch sử đã để lại nhiều dấu ấn quan

trọng tại vùng đất Cổ Loa, mối thửa đất ở đây đều có thể chứa đựng các tầng

văn hóa, lịch sử khác nhau của mỗi thời kỳ phát triển. “Nhiều nhà khoa học

đã cho rằng, Cổ Loa là nơi lưu giữ đậm đặc nhất cả nước các giá trị về lịch

sử đất nước từ thời tiền cổ. Yếu tố bảo tồn và khảo cổ sẽ được ưu tiên hàng

đầu cho con cháu thế hệ sau này nghiên cứu” [2; 9]. Bên cạnh việc bảo tồn ,

từng bước huy động nguồn lực cộng đồng trong việc phát triển du lịch tại

địa phương cũng không kém phần quan trọng.

Thứ hai, nâng cao hiệu quả liên kết và làm việc giữa cộng đồng và

nhà quản lý trong việc gìn giữ di tích và phát triển khu di tích theo định

hướng “du lịch sinh thái, giải trí, gắn với bảo tổn và phát huy các giá trị văn

hóa truyền thống khu di tích Cổ Loa”.

Với hai mục đích trên, các giải pháp đưa ra nhằm vào hai đối tượng

chính là: nhà quản lý và bản thân cộng đồng Cổ Loa.

3.2. Một số đề xuất cho nhà quản lý và cộng đồng

3.2.1. Nguyên tắc quản lý

3.2.1.1. Coi trọng lợi ích cộng đồng

Nguyên tắc của quá trình quản lý di sản văn hóa với phát triển du lịch

ở nơi có các di sản là phải đặt lợi ích của cộng đồng cư dân bản địa - chủ



110



nhân của di sản lên trước hết và trên hết. Nhà quản lý cần tạo điều kiện cho

cộng đồng cư dân sở tại có thể tham gia vào các nội dung khác nhau trong

quá trình quản lý và khai thác di sản trên quê hương mình. Đây là một trong

những nguyên tắc trở thành điều kiện tiên quyết và xuyên suốt trong quá

trình khai thác kho tàng di sản văn hóa để phát triển du lịch.

Một đặc trưng nổi bật của khu di tích Cổ Loa là di tích có sự xen kẽ

với nhà dân. Mật độ dân cư tại đây khá đông đúc. Vì vậy, trong quá trình

quản lý, chính quyền địa phương cũng như nhà quản lý văn hóa càng phải

nắm được nguyên tắc này. Không được đặt nặng công tác bảo tồn và phát

huy di tích mà ảnh hưởng đến cuộc sống, sinh hoạt và quyền lợi của cộng

đồng địa phương. Cần làm cho người dân thấy, lợi ích của họ đang được đặt

lên hàng đầu. Nhà quản lý cần khai thác và đặt lợi ích của cộng đồng cư dân

Cổ Loa lên trước hết, trên hết và xuyên suốt. Có như vậy, nhà quản lý mới

có thể huy động được tối đa nguồn lực cộng đồng trong quản lý.

3.2.1.2. Khai thác du lịch gắn với bảo tồn di sản

Khai thác và bảo tồn hợp lý, hài hòa để bảo đảm sự phát triển trong

suốt quá trình khai thác hệ thống giá trị của các di sản văn hóa vật thể và di

sản văn hóa phi vật thể phục vụ du lịch là nguyên tắc rất quan trọng. Để làm

được điều này, cần đảm bảo các chi phí cho môi trường và bảo tồn di sản

văn hóa trong tất cả các khâu, các giai đoạn của các dự án phát triển du lịch,

cân nhắc về tài nguyên và môi trường, lợi ích của cộng đồng địa phương

trong tất cả các quyết định phát triển du lịch.

3.2.1.3. Đảm bảo hài hòa lợi ích nhiều mặt

Một trong những nguyên tắc của công tác quản lý di sản văn hóa với

phát triển du lịch là phải đảm bảo lợi ích một cách hài hòa, hợp lý, ngày

càng nâng cao về lợi ích của du khách, cộng đồng cư dân bản địa và công ty

du lịch. Chỉ có bình đẳng trong các cơ hội hành động cũng như hưởng thụ

lợi ích mới là môi trường thuận lợi nhất để giúp cho các mối quan hệ bền



111



chặt. Khi khai thác giá trị của các di sản văn hóa để phát triển du lich, sự cân

bằng, hài hòa về lợi ích giúp cho hoạt động kinh doanh du lịch phát triển.

Khi đó, kho tàng di sản có những cơ sở tài chính, trở thành một trong những

động lực cho các di sản văn hóa tồn tại và phát triển không ngừng.

3.2.2. Một số biện pháp cụ thể

3.2.2.1. Nâng cao năng lực làm việc

a. Nhà quản lý

Đối tượng quản lý của những người quản lý văn hóa là khối quần

chúng nhân dân đông đảo, phức tạp và không thuần nhất. Có nghĩa là, người

quản lý phải tiếp xúc, hoạt động với các tầng lớp nhân dân ở mọi lĩnh vực

trong xã hội với những ngành nghề, lợi ích, nhu cầu, nguyên vọng và trình

độ hiểu biết khác nhau. Lăn lộn với quần chúng, tiếp thu và phản ánh chính

xác tâm tư, nguyện vọng của quần chúng luôn là yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra

đối với những người quản lý. Ở trong cộng đồng, phục vụ cộng đồng nhưng

tư cách của họ là lãnh đạo, chỉ đường. Người quản lý nào cũng có trách

nhiệm thức tỉnh, tập hợp cộng đồng bảo vệ và phát huy giá trị di tích, tạo

mối liên hệ giữa cộng đồng và di tích, vừa nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa

tại di tích, vừa nhằm nâng cao mức sống cộng đồng sở tại.

b. Cộng đồng

Cộng đồng cũng cần thay đổi tâm lý trong cách thức đánh giá và bảo

tồn giá trị của di sản văn hóa. Họ cần được cung cấp kiến thức để có thể ý

thức đúng đắn về vai trò của di sản văn hóa, họ phát huy tối đa tinh thần tự

giác trong việc bảo vệ di sản văn hóa của cộng đồng, đây sẽ là đội ngũ chính

bảo vệ di sản văn hóa vừa có tình cảm vừa có chuyên môn.

3.2.2.2. Đảm bảo lợi ích kinh tế cho cộng đồng

Trong quá trình hoạch định chính sách và giải pháp phát triển du lịch

phải tính đến tối đa hóa đóng góp thu nhập từ du lịch vào nền kinh tế địa

phương. Bởi lẽ, yếu tố kinh tế là mục đích thiết thực và cần thiết mà bất kỳ



112



dự án và kế hoạch phát triển nào nên hướng tới. Để thực hiện được mục tiêu

này, một số công việc cụ thể cần làm như sau:

Thứ nhất, rõ ràng, rành mạch và hợp lý trong việc phân chia lợi nhuận

thu được từ hoạt động du lịch giữa cá nhân, tổ chức hay nhóm dân cư có liên

quan. Có sự thỏa thuận và chia sẻ lợi ích một cách hợp lý nhất. Bình đẳng về

lợi ích vật chất cũng như lợi ích tinh thần đối với mọi cá nhân và tổ chức

tham gia khai thác di sản. Tuy nhiên, cần có những ưu tiên phù hợp đối với

các tầng lớp cư dân bản địa bởi họ chính là chủ nhân của di sản, chính họ là

tiền đề giữ vai trò quyết định đến việc tổ chức, khai thác giá trị của kho tàng

di sản trong giai đoạn hiện nay và tương lai.

Thứ hai, nhân rộng những lợi ích của phát triển du lịch tới nhiều

người dân hơn (đặc biệt là những người dân thuộc nhóm nghèo hoặc chịu

thiệt thòi trong xã hội) và phân bổ lợi ích từ hoạt động du lịch một cách

công bằng.

Thứ ba, phát triển hoạt động du lịch theo hướng phục vụ tốt hơn công

cuộc xóa đói giảm nghèo.

3.2.2.3. Khuyến khích cộng đồng tham gia

Để khuyến khích được cộng đồng tham gia bảo tồn di sản, hướng đến

mục đích phát triển di tích theo hướng du lịch sinh thái, một số công việc cụ

thể mà nhà quản lý cần làm như sau:

Thứ nhất, thành lập Ban quản lý có sự tham gia của người dân địa

phương, các doanh nghiệp du lịch, các cơ quan quản lý Nhà nước và các tổ

chức phi chính phủ để đảm bảo sự thông hiểu và thực thi tốt các hoạt động.

Thứ hai, tôn trọng nhu cầu và nguyện vọng của cộng đồng địa

phương thông qua việc lấy ý kiến của họ về các vấn đề phát triển du lịch

cũng như việc sử dụng, bảo vệ di sản văn hóa, ủng hộ quan điểm của cộng

đồng địa phương.



113



Thứ ba, khuyến khích, thu hút sự tham gia của cộng đồng địa phương

thông qua việc đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực địa phương trong hoạt động

kinh doanh du lịch, cũng như việc bảo tồn, tôn tạo di sản văn hóa.

Thứ tư, tận dụng nguồn tri thức và sự hiểu biết của cộng đồng để khai

thác Cổ Loa theo định hướng du lịch. Cộng đồng sẽ trở thành những hướng

dẫn viên du lịch đầy kinh nghiệm, hiểu biết và nhiệt tình. Không có ai hiểu

biết, nhiệt tình và yêu mến di tích bằng chính những người dân sinh ra và

lớn lên tại đây. Chính điều này sẽ tạo hứng thú cho khách du lịch và trực

tiếp đem lại nguồn lợi cho người dân tại đây.

3.2.2.4. Xử lý vi phạm

Hiện nay, ở Cổ Loa đã có đội tuyên truyền và xử lý những vi phạm tại

di tích Cổ Loa. Tuy nhiên, thống kê cho thấy, hiệu quả hoạt động của đội

chưa cao. Vì thế, số trường hợp vi phạm không những giảm mà còn có xu

hướng gia tăng. Vì không xử lý triệt để nên ý thức của người dân càng ngày

càng kém hơn. Điều này đặt ra vấn đề tăng cường hơn nữa hiệu quả hoạt

động của đội. Muốn làm tốt điều này, cần có sự hợp tác hiệu quả giữa chính

quyền xã và những người quản lý văn hóa. Hiện nay, sự liên kết giữa Tổ

quản lý di tích và UBND xã còn rất lỏng lẻo. Vấn đề này cần nhanh chóng

được khắc phục trong thời gian tới.

3.3. Triển khai dự án du lịch cộng đồng

Đẩy mạnh hoạt động bảo tồn di tích chính là một tiền đề quan trọng

để triển khai phát triển loại hình du lịch cộng đồng. Du lịch cộng đồng chính

là loại hình du lịch có thể tận dụng được cao nhất nguồn lực ở cộng đồng và

cũng là loại hình du lịch phù hợp ở Cổ Loa. Để dự án trên mang tính thực

tiễn và hiệu quả cao, vấn đề quan trọng nhất đối với những người quản lý và

người dân Cổ Loa hiện nay là xây dựng và triển khai từng bước của dự án

du lịch cộng đồng.



114



3.3.1. Giới thiệu chung về “du lịch cộng đồng”

3.3.1.1. Khái niệm

Xung quanh khái niệm “Du lịch cộng đồng”, các nhà nghiên cứu đưa

ra nhiều định nghĩa khác nhau:

Nhà nghiên cứu Nicole Hausle và Wolffgang Strasdas đưa ra khái

niệm: “Du lịch cộng đồng là một hình thái du lịch trong đó chủ yếu là người

dân địa phương đứng ra phát triển và quản lý. Lợi ích kinh tế có được từ du

lịch sẽ đọng lại nền kinh tế địa phương” [24; 44].

Viện nghiên cứu phát triển miền núi đưa ra khái niệm về du lịch dựa

vào cộng đồng như sau: “Du lịch cộng đồng là nhằm bảo tồn tài nguyên du

lịch tại điểm du lịch đón khách vì sự phát triển du lịch bền vững dài hạn. Du

lịch cộng đồng khuyến khích sự tham gia của người dân địa phương trong

du lịch và có cơ chế tạo ra các cơ hội cho cộng đồng”; “Du lịch cộng đồng là

một quá trình tương tác giữa cộng đồng và khách du lịch mà sự tham gia có

ý nghĩa của cả hai phía mang lại các lợi ích kinh tế, bảo tồn cho cộng đồng

và môi trường địa phương” [24; 46].

Từ những khái niệm trên, chúng ta có thể đưa ra một khái niệm chung

nhất: Du lịch cộng đồng là một hình thái du lịch với mục đích vừa bảo tồn

và phát triển bền vững tài nguyên du lịch vừa đón khách du lịch. Cộng đồng

sở tại chính là những người đứng ra phát triển và quản lý hoạt động du lịch.

Những lợi ích kinh tế thu được từ hoạt động du lịch sẽ đóng góp vào chính

nền kinh tế địa phương”

Theo các nhà nghiên cứu, du lịch cộng đồng là một phương thức hoạt

động du lịch có những điều kiện, tính chất hoạt động giống như loại hình du

lịch sinh thái và du lịch bền vững. Cụ thể như sau:

Du lịch sinh thái: là hoạt động du lịch của con người đi tới những vùng

tự nhiên còn nguyên sơ hay ít bị tác động bởi con người với mục tiêu là ngắm

cảnh, nghiên cứu, thưởng thức cảnh đẹp và hệ động vật hoang dã cũng như



115



đặc điểm văn hóa trong khu vực. Du lịch sinh thái nhấn mạnh và đề cao các

yếu tố giáo dục, nâng cao ý thức con người trong vấn đề bảo vệ, bảo tồn thiên

nhiên và bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa do con người tạo ra” [24; 42].

Du lịch bền vững: là hoạt động du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu hiện tại

của khách du lịch và của chính khu du lịch, đồng thời bảo vệ, thúc đẩy cơ

hội cho tương lai. Du lịch bền vững hướng đến việc quản lý các nguồn tài

nguyên sao cho các nhu cầu kinh tế, xã hội đều được thỏa mãn trong khi vẫn

duy trì được các bản sắc văn hóa, các đặc điểm sinh thái, sự đa dạng sinh

học và hệ thống hỗ trợ đời sống. Du lịch bền vững xác định vai trò trung tâm

của cộng đồng trong việc lập kế hoạch và ra quyết định phát triển du lịch.

Du lịch bền vững là hoạt động phát triển du lịch dựa vào cộng đồng vừa tạo

nên sự đa dạng các dịch vụ du lịch vừa đảm bảo phát triển bền vững các yếu

tố khác” [24; 42-43].

Cũng theo một số nhà nghiên cứu, du lịch cộng đồng chính là “nét

tinh túy của du lịch sinh thái và du lịch bền vững” [24; 43]. Bởi lẽ, du lịch

cộng đồng nhấn mạnh vào cả hai yếu tố là tự nhiên, môi trường và con

người. Du lịch cộng đồng hướng đến con người và không phủ nhận tầm

quan trọng của yếu tố tự nhiên và môi trường. Nguyên lý cơ bản trên đây

cho thấy, hoạt động kinh doanh du lịch dựa vào cộng đồng là chính cộng

đồng địa phương tham gia, làm chủ và quản lý. Đồng thời, chính họ là người

quan tâm đến sự bảo tồn, bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên môi trường nơi gắn liền với sự tồn tại của cá nhân họ, gia đình họ và cả cộng đồng.

3.3.1.2. Đặc điểm

a. Gắn bó chặt chẽ giữa cộng đồng - du lịch và di sản

Tổ chức Bảo vệ thiên nhiên hoang dã đã đưa ra mối quan hệ giữa

nguồn tài nguyên và hoạt động của cộng đồng trong loại hình du lịch cộng

đồng này như sau: [24; 47].



116