1 Khái niệm về báo trực tuyến

đây, Internet tạo ra một môi trường báo chí mới với nội dung mới, hình thức

mới, thể loại báo chí mới, độc giả báo chí mới…

Loại hình báo chí mới này được gọi bằng nhiều tên khác nhau: báo

mạng, báo điện tử, báo trực tuyến, báo chí Internenet…

Nếu gọi là báo điện tử, thì phát thanh và truyền hình vốn được gọi là

báo điện tử. Cho nên việc dùng thuật ngữ “báo điện tử” để chỉ loại hình báo

chí mới trên mạng Internet này dễ gây cảm giác nhầm lẫn, không rõ ràng,

không có đặc trưng khu biệt.

“Báo mạng” là thuật ngữ gọi tắt của “báo chí mạng Internet”, dễ gây

cảm giác mơ hồ trong việc nắm bắt ý nghĩa của thuật ngữ.

Nhiều nhà nghiên cứu đã tìm đến một thuật ngữ khác vốn đã được sử

dụng khá phổ biến trong các tài liệu báo chí nước ngoài, đó là “online”. Từ

điển tin học định nghĩa, “online” dùng theo nghĩa thông dụng để chỉ trạng thái

của một máy tính khi đã kết nối với mạng Internet và sẵn sàng hoạt động,

“Online” dịch sang tiếng Việt là “trên mạng”, hoặc “trực tuyến”. Thuật ngữ

này phù hợp với việc tiếp nhận thông tin trên mạng, vì muốn đọc được báo

người đọc phải có một máy tính có khả năng kết nối vào mạng và ở tình trạng

trực tuyến

Tiến sỹ Thang Đức Thắng, Phó Giám đốc FPT Internet, Tổng biên tập

VNExpress, định nghĩa loại hình báo chí mới này là “tờ báo thực hiện các

chức năng báo chí bằng phương tiện Internet”1. Nhưng cũng chính ông

Thắng: “Gọi tên loại hình báo chí này một cách chính xác nhất là báo chí

Internet nhưng trong tiếng Việt gọi vậy hơi dài nên chúng ta gọi là báo trực



1



Thang Đức Thắng, Bài giảng báo chí trực tuyến lớp Cao học báo chí khoá III, khoa Báo chí khoá luận tốt



nghiệp, khoá Báo chí – ĐH KHXH&NV, H, 2001.



9



tuyến”.Ngoài ra, thuật ngữ “online newspaper” được sử dụng rộng rãi trong

các công trình nghiên cứu báo chí học, nhất là trong lĩnh vực truyền thông

mới (newmedia) để chỉ các khái niệm cùng đặc tính như: “online publishing”

(xuất bản trực trực tuyến), “onliene media” (phương tiện truyền thông trực

tuyến), “online Journalism” (báo chí học trực tuyến)…Do vậy, luận văn này

sẽ sử dụng thuật ngữ “báo trực tuyến” để chỉ loại hình báo chí này. Các loại

hình báo chí ra đời trước như báo in, phát thanh, truyền hình, luận văn tạm gọi

là báo chí truyền thống.

Hiện nay có nhiều cách hiểu về báo trực tuyến, nhưng viết ra thành văn

thì chưa có nhiều.

Thứ nhất, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật báo chí năm 1999

có một trong những điểm mới nổi bật là nhắc đến loại hình báo chí mới với

tên gọi báo điện tử: “Báo chí nói trong Luật này là báo chí Việt Nam, bao

gồm: báo in (báo, tạp chí, bản tin thời sự, bản tin thông tấn), báo nói (chương

trình phát thanh), báo hình (chương trình truyền hình, chương trình nghe –

nhìn thời sự được thực hiện bằng các phương tiện kỹ thuật khác nhau), báo

điện tử (được thực hiện trên mạng thông tin máy tính) bằng tiếng Việt, tiếng

các dân tộc thiểu số Việt Nam, tiếng nước ngoài"2.

Như vậy, Luật báo chí cho rằng báo chí Internet là loại hình báo chí

được thực hiện trên mạng thông tin máy tính bằng tiếng Việt, tiếng các dân

tộc thiểu số Việt Nam, tiếng nước ngoài. Thứ hai, theo cách hiểu thông dụng

và đơn giản hiện nay, báo chí Internet là hình thức phát hành trên mạng

Internet của một tờ báo in có sẵn hay đưa phát thanh, truyền hình lên mạng.

Ví dụ như Lao động điện tử, Nhân dân điện tử, VTV online, VOV online....



2



Dẫn theo Phạm Thu An, Ngôn ngữ báo chí Internet, luận văn thạc sỹ, Khoa Báo chí, ĐH KHXH&NV,



H,2001



10



Như vậy báo trực tuyến chỉ là một hình thức thích ứng của báo chí truyền

thông trong thời đại bùng nổ thông tin Internet.

Nghị định 55 của Chính phủ về việc quản lý, cung cấp và sử dụng dịch

vụ Internet ban hành ngày 23/8/2001 đề cập đến báo trực tuyến như là một

loại hình dịch vụ thông tin Internet nằm trong các loại hình dịch vụ ứng dụng

Internet. Báo trực tuyến là việc “phát hành báo chí (báo nói, báo hình, báo

điện tử)” trên Internet3.

Thứ hai, có quan niệm cho rằng, báo trực tuyến thực chất là một trang

web (website) trên Internet. Website là cổng thông tin có chứa các siêu liên

kết dẫn đến nội dung thông tin và được đánh địa chỉ. Tuy nhiên, nếu hiểu theo

cách này thì quá rộng. Vì một tờ báo Internet đúng là một trang web nhưng

không phải trang web nào cũng là báo trực tuyến.

Thứ ba, có người quan niệm báo trực tuyến là một loại hình báo chí có

sự can thiệp của công nghệ cao, được chế tác, xuất bản và chạy trên môi

trường điện tử4. Một chuyên gia trong lĩnh vực này định nghĩa: “Một tờ báo

trực tuyến là một tờ báo thực hiện các chức năng của báo chí bằng phương

tiện Internet”5.

Vậy, căn cứ vào đâu để xác định đó là báo trực tuyến? Trong công trình

nghiên cứu “Newspaper publishing and the World Wide Web” công bố năm

1998, hai tác giả Michel H.Jackson và Nora Paul đã đưa ra những tiêu chí mà

những trang web phạm vào một trong những tiêu chí đó thì không được coi là

3



Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật báo chí năm 1999, Điều 3: Các loại hình báo chí, Nhà xuất bản



Chính trị Quốc gia, năm 1999.

4



Khoản 3, điều 12, Nghị định 55/2001/NĐ – CP, ngày 23/8/20015Theo ông Mai Linh – Trung tâm điều hành



thông tin mạng Internet Việt Nam - Bộ Văn hoá Thông tin (nay là Bộ Thông tin và Truyền thông)

5



Theo tiến sỹ Thang Đức Thắng



11



một tờ báo trực tuyến:

+ Trang web chỉ bao gồm một trang

+ Trang web của một công ty truyền thông hay tổ chức mà không cung

cấp một sản phẩm báo chí riêng biệt để làm báo.

+ Trang web chỉ cung cấp khung trang (đề mục) mà không có nội dung

đi kèm

+ Trang web chỉ cung cấp những thông tin rao vặt, quảng cáo

+ Trang web không có bản in tương ứng

+Trang web không được cập nhật thông tin trong vòng 15 ngày6.

Hiện nay, trên thế giới đã có nhiều báo trực tuyến xuất bản độc lập,

không phụ thuộc vào bản in tương ứng. Ở Việt Nam hiện nay, có một số trang

web được coi là những tờ báo trực tuyến thành công nhất như VnExpress,

VietnamNet, VDC Media…cũng không có bản in tương ứng. Cho nên, quan

điểm thứ năm của hai tác giả trên (trang web không có bản in tương ứng thì

không được coi là báo trực tuyến) không còn phù hợp. Các tiêu chí còn lại soi

vào thực tiễn báo trực tuyến trên thế giới và Việt Nam hiện vẫn còn giá trị.

Nếu căn cứ vào việc cấp phép của Bộ Thông tin và Truyền thông thì

hiện nay tại Việt Nam có 11 tờ báo trực tuyến là: VnExpress, VietnamNet,

VDC Media, Tổ quốc, Nhân dân, Lao động, Thời báo Kinh tế Việt Nam, Đầu

tư, Tuổi trẻ, Đài Tiếng nói Việt Nam, website Đảng cộng sản Việt Nam7.

Phóng viên của những tờ báo này khi được cấp mới và làm lại thẻ nhà báo

cũng đều được ghi là phóng viên báo trực tuyến.

6



“Báo chí phát hành trên mạng – suy nghĩ về một cái tên”, tác giả Nguyễn Sỹ Hoàng, Tạp chí Người làm báo



số tháng 3 – 2001

7



Nguồn Bộ Thông tin và Truyền Thông (tính đến tháng 6/2008)



12



Vậy, báo trực tuyến là gì?

Dựa vào những phân tích, chúng tôi xin đưa ra một quan niệm về báo

trực tuyến, như sau: “Báo trực tuyến làm một loại hình báo chí sử dụng công

nghệ, kỹ thuật mạng Internet để chuyển tải thông tin mang nội dung có ý

nghĩa chính trị - xã hội theo mục đích nhất định của toà soạn”

Trong khuôn khổ đề tài luận văn, đối tượng nghiên cứu của chúng tôi là

những website báo trực tuyến (Bắc Kạn Trực tuyến, Hà Giang Trực tuyến,

Thái Nguyên Trực tuyến). Căn cứ trên những tiêu chí mà hai tác giả Michel

H.Jackson và Nora Paul đã đưa ra thì nó hoàn toàn đáp ứng đủ các yêu cầu để

trở thành một trang báo trực tuyến.

Theo Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Đỗ Quý Doãn, hiện tại

nhiều báo giấy đã có báo trực tuyến, nhưng “chức danh” vẫn chỉ là trang tin

điện tử, chưa được gọi là báo trực tuyến.

Từ năm 2007, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ cấp phép cho các trang

tin điện tử này thành báo trực tuyến, theo đúng nghĩa của nó “mặc dù là phiên

bản của báo giấy, nhưng các báo điện tử này cũng thường xuyên cập nhật,

update thông tin mới lên mạng, theo từng giờ, nên rõ ràng, không thể gọi đó

là trang tin điện tử thông thường được”

Bởi vậy các website báo trực tuyến: Bắc Kạn Trực tuyến, Hà Giang

Trực tuyến, Thái Nguyên Trực tuyến trong thời gian tới, trở thành một tờ báo

trực tuyến, bổ sung vào con số 11 tờ báo trực tuyến hiện nay tại Việt Nam.

1.2 Đặc điểm của loại hình báo trực tuyến



Báo trực tuyến có các đặc điểm nổi bật như sau:



13



1.2.1 Nội dung khái quát cao, cô đọng, thông tin thời sự cập nhật nhanh,

phong phú.

Đây là một đặc điểm lớn của thể loại báo trực tuyến. Tính thời sự của

sự kiện, thông tin đến tay người đọc còn nóng nguyên luôn là tiêu chí, sự

phấn đấu ráo riết của các cơ quan báo chí. Tuy nhiên, nhật báo hiện nay cũng

mới chỉ có thể đăng tải thông tin “nóng” từ chiều hôm trước, hoặc cùng lắm là

đêm hôm trước. Báo in còn mất thời gian in ấn, phát hành và không cho phép

bổ sung, cập nhật các tin mới nhất sau khi đã in ấn, phát hành và không cho

phép bổ sung, cập nhật các tin mới nhất sau khi đã in ấn, phát hành. Phát

thanh, truyền hình hiện nay có khả năng phát và truyền hình trực tiếp sự kiện,

nhưng nó cũng bị hạn chế bởi công việc này đòi hỏi sự chuẩn bị chu đáo về

nhân lực, nhiều trang thiết bị cồng kềnh và chi phí cao.

Báo trực tuyến với giao diện rộng, tốc độ đường truyền nhanh, số người

truy cập nhiều, các bài viết trên báo trực tuyến thường có “độ nén” thông tin

rất cao. Mặc nhiên, mỗi bài viết: từ xã luận, bình luận, chính luận, lý luận

chính trị, văn hoá xã hội, văn học nghệ thuật đến phóng sự, thông tin, quảng

cáo…đều toát lên tính khái quát cao, cô đọng, ngắn gọn, sáng rõ từ cách tiếp

cận đến văn phong, cách thể hiện, trình bày nội dung.

Công chúng đọc báo hiện nay ngày càng đòi hỏi thông tin đơn giản, dễ

hiểu, tiết kiệm được thời gian nhưng mang lại lượng thông tin cao. Ngôn ngữ

báo chí có ngắn gọn, cô đọng, sức khái quát cao hay không đóng một vai trò

rất quan trọng trong việc thành công hay thất bại của mục tiêu này.

Báo chí in, phát thanh, truyền hình cũng đang từng ngày đổi mới với

mục tiêu quan trọng này. Báo trực tuyến là một loại hình báo chí mới càng đòi

hỏi khắt khe hơn với yêu cầu này. Hơn nữa, người sử dụng báo trực tuyến

đọc, nghe, xem trên màn hình máy tính nên cũng có những yêu cầu riêng như

bị hạn chế bởi độ rộng của vùng hiển thị do đó người đọc chỉ có cơ hội xem



14