II, Thực tiễn có vai trò rất to lớn đối với nhận thức

tiểu luận triết học -



2,Thực tiễn là mục đích của nhận thức

Những tri thức khoa học chỉ có ý nghĩa thực tiễn khi nó đợc vận dụng vào thực tiễn.

Mục đích cuối cùng của nhận thức không phải là bản thân các tri thức mà là nhằm cải

tạo hiện thức khách quan, đáp ứng những nhu cầu vật chất và tinh thần xã hội. Sự hình

thành và phát triển của nhận thức là bắt nguồn từ thực tiễn, do yêu cầu của thực tiễn.

Nhận thức chỉ trở về hoàn thành chức năng của mình khi nó chỉ đạo hoạt động

thực tiễn, giúp cho hoạt động thực tiễn có hiệu quả hơn. Chỉ có thông qua hoạt động

thực tiễn, thì tri thức con ngời mới thể hiện đợc sức mạnh của mình, sự hiểu biết của

con ngời mới có ý nghĩa.

3,Thực tiễn là tiêu chuẩn của nhận thức

Bằng thực tiễn mà kiểm chứng nhận thức đúng hay sai. Khi nhận thức đúng thì nó phục

vụ thực tiễn phát triển và ngợc lại.

4,Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý

a.Chân lý

Là những tri thức phản ánh đúng đắn thế giới khách quan đợc thực tiễn khẳng

định ( nội dung khách quan, có ý nghĩa giá trị đối với đời sống con ngời)

Chân lý mang tính khách quan, nó không phụ thuộc vào số đông (ví dụ: chân lý

tôn giáo).

Chân lý mang tính hai mặt ( tuyệt đối và tơng đối ) vì tính hai mặt trong quá

trình nhận thức của nhân loại.

b.Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý

Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, tiêu chuẩn để kiểm tra chân

lý không phải là ý thức t tởng, t duy mà là thực tiễn. Bởi vì chỉ có thông qua hoạt động

thực tiễn, tri thức mới trở lại tác động vào thế giới vật chất, qua đó nó đợc hiện thực

hoá, vật chất hơn thành các khách thể cảm tính. Từ đó mới có căn cứ để đánh giá

nhận thức của con ngời đúng hay sai, có đạt tới chân lý hay không.

Thực tiễn có rất nhiều hình thức khác nhau, nên nhận thức của con ngời cũng đợc kiểm

tra thông qua rất nhiều hình thức khác nhau.

+Thực tiễn của xã hội luôn luôn vận động và phát triển.

+Thực tiễn trong mỗi giai đoạn lịch sử đều có giới hạn. Nó không thể chứng

minh hay bác bỏ hoàn toàn một tri thức nào đó của con ngời mà nó đợc thực tiễn tiếp

theo chứng minh, bổ sung thêm.

Nh vậy tiêu chuẩn thực tiễn cũng mang tính chất biện chứng và nh vậy mới có

khả năng kiểm tra một cách chính xác sự phát triển biện chứng của nhận thức.



Trang 7



tiểu luận triết học -



c.ý nghĩa:

Thực tiễn lớn nhất ở nớc ta hiện nay là thực tiễn xây dựng nền kinh tế thị trờng

mới, nền văn hoá mới đậm đà bản sắc dân tộc và chế độ xã hội mới: công bằng, bình

đẳng, tién bộ.

Trong lĩnh vực kinh tế, đờng lối, chính sách hay các giải pháp kinh tế cụ thể

muốn biết đúng hay sai đều phải thông qua vận dụng chúng trong sản xuất, kinh doanh

cũng nh quản lý các quá trình đó. Đờng lối chính sách cũng nh các giải pháp kinh tế

chỉ đúng khi chúng mang lại hiệu quả kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển, nâng cao

năng suất lao động, làm cho dân giàu, nớc mạnh, xã hội công bằng, văn minh.

Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội sau những bớc tiến và những thành tựu to

lớn mang lại ý nghĩa lịch sử, giờ đây lại đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết. Những hoạt

động nghiên cứu lý luận chính là nhằm tìm ra lời giải đáp cho những vấn đề của giai

đoạn cách mạng hiện nay. Công cuộc đổi mới ở nớc ta vừa là mục tiêu, vừa là động lực

mạnh mẽ thúc đẩy hoạt động nhận thức nói chung và công tác lý luận nói riêng, nhất

định sẽ đem lại cho chúng ta những hiểu biết mới, phong phú hơn và cụ thể hơn về mô

hình chủ nghĩa xã hội, về con đờng đi lên chủ nghĩa xã hội ở nớc ta.

III. Mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn

1. Lý luận

a. Khái niệm

Là một hệ thống những tri thức đợc khái quát từ thực tiễn. Nó phản ánh những

quy luật, của từng lĩnh vực trong hiện thực khách quan.

b. Đặc điểm

Lý luận mang tính hệ thống, nó ra đời trên cơ sở đáp ứng nhu cầu của xã hội nên

bất kỳ một lý luận nào cũng mang tính mục đích và ứng dụng.

Nó mang tính hệ thống cao, tổ chức có khoa học.

2. Mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn

Đợc thể hiện bằng mối quan hệ giữa nhận thức và thực tiễn. GIữa lý luận và thực

tiễn thống nhất biện chứng với nhau. Sự thống nhất đó bắt nguồn từ chỗ: chúng đều là

hoạt động của con ngời, đều nhằm mục đích cải tạo tự nhiên và cải tạo xã hội để thoả

mãn nhu cầu của con ngời.

a. Lý luận bắt nguồn từ thực tiễn

Lý luận dựa trên nhu cầu của thực tiễn và lấy đợc chất liệu của thực tiễn. Thực

tiễn là hoạt động cơ bản nhất của con ngời, quyết định sự tồn tại và phát triển xã hội.



Trang 8



tiểu luận triết học -



Lý luận không có mục đích tự nó mà mục đích cuối cùng là phục vụ thực tiễn. Sức sống

của lý luận chính là luôn luôn gắn liền với thực tiễn, phục vụ cho yêu cầu của thực tiến.

b. Lý luận mở đờng và hớng dẫn hoạt động của thực tiễn

Ví dụ: lý luận Mác - Lênin hớng dẫn con đờng đấu tranh của giai cấp vô sản. Sự

thành công hay thất bại của hoạt động thực tiễn là tuỳ thuộc vào nó đợc hớng dẫn bởi lý

luận nào, có khoa học hay không? Sự phát triển của lý luận là do yêu cầu của thực tiễn,

điều đó cũng nói lên thực tiễn không tách rời lý luận, không thể thiếu sự hớng dẫn của

lý luận.

Vai trò của lý luận khoa học là ở chỗ: nó đa lại cho thực tiễn các tri thức đúng

đắn về các quy luật vận động, phát triển của hiện thực khách quan, từ đó mới có cơ sở

để định ra mục tiêu và phơng pháp đúng đắn cho hoạt động thực tiễn.

Quan hệ lý luận và thực tiễn mang tính chất phức tạp, quan hệ đó có thể là thống

nhất hoặc mâu thuẫn đối lập.

c. Lý luận và thực tiễn là thống nhất

Lý luận và thực tiễn thống nhất khi giai cấp thống trị còn mang tinh thần tiến bộ

và còn giữ sứ mệnh lịch sử. Khi lý luận và thực tiễn thống nhất thì chúng sẽ tăng cờng

lẫn nhau và phát huy vai trò của nhau. Sự thống nhất đó là một trong những nguyên lý

căn bản của triết học Mác- Lênin.

d. Sự mâu thuẫn của lý luận và thực tiễn

Xảy ra khi giai cấp thống trị trở nên phản động, lỗi thời, lạc hậu. Khi mâu thuẫn

nảy sinh, chúng sẽ làm giảm ảnh hởng của nhau. Điều đó dẫn đến mọi đờng lối, chính

sách xã hội trở nên lạc hậu và phản động.

*ý nghĩa:

Cần phải tăng cờng, phát huy vai trò của lý luận đối với xã hội, đặc biệt là lý luận

xã hội mà quan trọng là lý luận Mác - Lênin và các lý luận về kinh tế.

Trớc chủ nghĩa Mác, trong lý luận nhận thức, phạm trù thực tiễn hầu nh không

có chỗ đứng nào. Nhiều ngời còn hình dung thực tiễn với bộ mặt xấu xí của con buôn

(Phơ-Bách). Trong Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán, sau khi

phê phán E. Ma Khơ và một số ngơi khác đã cố gạt thực tiễn ra khỏi lý luận nhận

thức, coi thực tiễn nh một cái gì không đáng nghiên cứu về mặt nhận thức luận, đã

đem cái tiêu chuẩn thực tiễn là cái giúp cho mỗi ngời phân biệt đợc ảo tởng với hiện

thực đặt ra ngoài giới hạn của khoa học, của lý luận nhận thức... để dọn chỗ cho chủ

nghĩa duy tâm và thuyết bất khả tri.

V.I.Lênin đã khẳng định: quan điểm về đời sống, về thực tiễn phải là quan điểm

thứ nhất và cơ bản của lý luận về nhận thức. (V.I.Lênin toàn tập 1980)

Trang 9



tiểu luận triết học -



Chính vì sự quan trọng của mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn nên đối với nớc

ta trong giai đoạn này cần đảm bảo sự thống nhất giữa lý luận và hoạt động. Hiện nay,

nớc ta đang tiến hành đổi mới một cách toàn diện các mặt của đời sống xã hội, mà

trong đó đổi mới kinh tế là trung tâm. Đổi mới từ nền kinh tế tập trung quan liêu sang

nền kinh tế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc là một vấn đề hết sức mới mẻ cha có lời

giải đáp sẵn. Và chúng ta cũng không bao giờ có thể có một lời giải sẵn sau đó mới đi

vào tiến hành đổi mới. Quá trình đổi mới nói chung, đổi mới kinh tế nói riêng và việc

nhận thức quá trình đổi mới đó không tách rời nhau, tác động qua lại lẫn nhau cùng

phát triển.

Vậy trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, phải xuất phát từ thực tế khách

quan, phải lấy hiện thực khách quan làm cơ sở cho hoạt động của mình. Gắn lý luận

vào thực tiễn để hoạt động trở nên khoa học, có cơ sở vững chắc. Tinh thần ấy chính là

vấn đề cần nghiên cứu trong văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VI.

e. Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc căn bản của chủ

nghĩa Mác- Lênin.

Thực tiễn không có lý luận hớng đẫn thì thành thực tiễn mù quáng. Lý luận mà

không liên hệ với thực tiễn là lý luận suông. Vì vậy cho nên trong khi nhấn mạnh sự

quan trọng của lý luận, đã nhiều lần Lênin nhắc đi nhắc lại rằng lý luận cách mạng

không phải là giáo điều, nó là kim chỉ nang cho hành động cách mạng, và lý luận

không phải là một cái gì cứng nhắc, nó đầy tính sáng tạo. Lý luận luôn luôn cần đợc bổ

sung bằng những kết luận mới rút ra từ trong thực tiễn sinh động. Những ngời cộng sản

các nớc phải cụ thể hoá chủ nghĩa Mác _ Lênin cho thích hợp với điều kiện, hoàn cảnh

từng lúc và từng nơi (Hồ Chí Minh: toàn tập-1996)

*Con đờng biện chứng của sự nhận thức:

Nhận thức của con ngời diễn ra trên cơ sở thực tiễn và không ngừng vận động,

phát triển. Sự vận động và phát triển của nhận thức diễn ra một cách biện chứng:

- Từ trực quan sinh động đến t duy trìu tợng và từ t duy trìu tợng đến thực tiễn đó là con đờng biện chứng của sự nhận thức chân lý, của sự nhận thức thực tại khách

quan.

+Trực quan sinh động (hay nhận thức cảm tính) là giai đoạn đầu của quá trình

nhận thức, đợc hình thành trong quá trình thực tiễn.Giai đoạn này đợc hình thành thông

qua các hình thức cơ bản nối tiếp nhau: cảm giác, tri giác, biểu tợng...

+T duy trì tợng (hay nhận thức lý tính) là giai đoạn cao của quá trình nhận thức

dựa trên cơ sở những tài liệu do giai đoạn trực quan sinh động mang lại.



Trang 10



tiểu luận triết học -



- Nhận thức của con ngời phát triển đến giai đoạn t duy trìu tợng cha phải là

chấm dứt, mà nó lại tiếp tục vận động trở về với thực tiễn. Nhận thức phải trở về với

thực tiễn vì:

+ Mục đích của nhận thức là phục vụ hoạt động thực tiễn. Vì vậy nó phải trở về

chỉ đạo hoạt động thực tiễn cải tạo thế giới.

+Đến giai đoạn t duy trìu tợng vẫn có khả năng phản ánh sai lạc hiện thực. Vì

vậy, nhận thức phải quay trở về thực tiễn để kiểm tra kết quả nhận thức, phân biệt đâu

là nhận thức đúng, đâu là nhận thức sai lầm.

+Thực tiễn luôn luôn vận động, phát triển. Vì vậy nhận thức phải trở về với thực

tiễn để trên cơ sở thực tiễn mới tiếp tục bổ sung, phát triển nhận thức.

- Từ trực quan sinh động dến t duy trìu tợng, và từ t duy trìu tợng đến thực tiễn là

một vòng khâu của quá trình nhận thức. Nó cứ lặp đi lặp lại làm cho nhận thức của con

ngời phát triển không ngừng, ngày càng phản ánh sâu sắc bản chất, quy luật của thế

giới khách quan.



Chơng II

Quá trình phát triển kinh tế ở Việt Nam

I,Vị trí địa lý

-Việt Nam nằm ở phía đông của bán đảo Đông Dơng, gần trung tâm Đông Nam

á, có một vùng biển rộng, giàu tiềm năng.

-Vị trí tiếp giáp trên đất liền và trên biển tạo điều kiện cho nớc ta có thể dễ dàng

giao lu với các nớc trên thế giới.

+Trên đất liền, nớc ta giáp Trung Quốc, Lào, Campuchia. Thông qua các tuyến

giao thông (đờng bộ, đờng sắt...) với các cửa khẩu quan trọng, Việt Nam có thể liên hệ

với nhiều nớc trên thế giới.

+ Nớc ta nằm gần các tuyến đờng biển quốc tế. Thông qua đờng biển, có thể

quan hệ với nhiều quốc gia.

+Vùng biển rộng lớn, giàu tiềm năng cho phép phát triển kinh tế biển.

-Việt Nam là nơi giao thoa của các nền văn hoá khác nhau. Điều đó góp phần

làm giàu bản sắc văn hoá.



Trang 11



tiểu luận triết học -



-Việt Nam nằm ở khu vực đang diễn ra những hoạt động kinh tế sôi động của thế

giới. Từ đó cho phép nớc ta có thể dễ dàng hội nhập với các nớc trong khu vực và trên

thế giới. Ta có thể tiếp thu và chọn lọc những bài học, kinh nghiệm thành công cũng

nh thất bại về phát triển kinh tế của các nớc và vận dụng vào điều kiện, hoàn cảnh cụ

thể của nớc ta.

II, Quá trình phát triển kinh tế ở Việt Nam

1.Tình hình:

- Sau kháng chiến chống Pháp thắng lợi, dựa vào kinh nghiệm của các nớc xã hội

chủ nghĩa lúc đó, nớc ta bắt đầu xây dựng một mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung

dựa trên chế độ công hữu về t liệu sản xuất. Các hình thức tổ chức sản xuất và dịch vụ

quốc doanh đợc phát triển. Cùng với quốc doanh, hợp tác xã đợc tổ chức rộng rãi ở

nông thôn và thành thị. Với hai hình thức sở hữu toàn dân và tập thể, sở hữu t nhân bị

thu hẹp lại, không còn cơ sở cho t nhân phát triển. Cùng với quốc doanh, hợp tác xã đợc

tổ chức rộng rãi vì ta đã học tập đợc mô hình tổ chức kinh tế của Liên Xô cũ. Với sự nỗ

lực cao độ của nhân dân ta, cùng với sự giúp đỡ tận tình của các nớc xã hội chủ nghĩa

lúc đó, mô hình kế hoạch hoá tập trung đã phát huy đợc những tính u việt đó.

- Từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, phân tán và manh mún, bằng công cụ

kế hoạch hóa, ta đã tập trung đợc vào trong tay một lực lợng vật chất quan trọng về cơ

sở vật chất kỹ thuật, cơ sở hạ tầng thành thị và nông thôn, đất đai, máy móc, tiền vốn để

ổn định và phát triển kinh tế.

Vào những năm sau của thập niên 60, ở Miền Bắc đã có những chuyền biến về

kinh tế, xã hội. Trong thời kỳ đầu, nền kinh tế tập trung bao cấp đã tỏ ra phù hợp với

nền kinh tế tự cung, tự cấp, phù hợp với điều kiện hai nhiệm vụ sản xuất và chiến đấu

trong chiến tranh lúc đó.

- Năm 1975, sau ngày giải phóng miền Nam, một bức tranh mới về hiện trạng

kinh tế Việt Nam đã thay đổi. Đó là sự duy trì một nền kinh tế tồn tại cả ba loại hình:

+Kinh tế cổ truyền (tự cung tự cấp)

+Kinh tế kế hoạch hoá tập trung bao cấp (ở miền Bắc)

+Kinh tế thị trờng (đặc trng ở miền Nam).

Mặc dù đây là một tồn tại khách quan sau năm 1975 nhng chúng ta vẫn tiếp tục

xây dựng nền kinh tế tập trung theo cơ chế kế hoạch hoá trên phạm vi cả nớc. Đó là sự

áp đặt rất bất lợi.

2. Hậu quả:



Trang 12