Chương 3: Trồng cây không dùng đất

Tr ng cây không dùng ñ t



Khí canh

(Aeroponic)



Tr ng cây trong nư c



Hydroponic

(còn g i là thu canh hay

tr ng cây trong dung d ch)



Tr ng cây trên giá th



Tr ng cây trên giá th h u

cơ t nhiên



2. L ch s phát tri n c a k thu t tr ng cây không dùng ñ t

Như chúng ta ñã nói trên, thu canh (hydroponic) là phương pháp tr ng cây ch y u

c a các phương th c canh tác không s d ng ñ t. Tr ng cây trong dung d ch (thu canh)

ñư c Boyle nghiên c u ñ u tiên năm 1666, ông tr ng cây trong nh ng l con ch có nư c

mà cây v n s ng. Sau ñó (1699) John Woodwald ñã tr ng cây b c hà trong nư c có ñ tinh

khi t khác nhau và ông có nh n xét: Cây tr ng trong nư c t nhiên (không tinh khi t) sinh

trư ng t t hơn trong nư c tinh khi t (nư c c t) và cây sinh trư ng t t nh t khi tr ng trong

nư c ñ c (dung d ch ñ t). Weigmam (1771-1853), Polstoff (1781-1844), Boussingault

(1802-1887) là nh ng ngư i tr ng cây trên các giá th trơ (cát, s i,…) và dùng dung d ch

dinh dư ng ñ tư i cho cây.

Knop là ngư i ñ u tiên gi a th k 19 ñưa ra dung d ch dinh dư ng (g i là dung d ch

Knop) ñ tr ng cây trong dung d ch, ñ n nay ñã có hàng lo t dung d ch tr ng cây ñư c

nghiên c u và ñ xu t như: dung d ch FAO, dung d ch Imai, dung d ch AVRDC,… Các

dung d ch dinh dư ng ñ xu t ngày càng hoàn thi n hơn, pH ít thay ñ i trong quá trình

sinh trư ng, phát tri n c a cây nên r t thu n l i cho vi c s d ng. Tuy v y, ñ cây có th

hút ñư c các nguyên t dinh dư ng và nư c trong dung d ch thì r cây c n hô h p. Như

th , mu n tr ng cây trong dung d ch ph i cung c p liên t c oxy cho r cây ng p trong dung

d ch. Chính vì l ñó mà hàng lo t các h th ng cây tr ng trong dung d ch ñã ñư c nghiên

c u và ñ xu t ñ u ph i ñ m b o v a cung c p ñ dinh dư ng cho cây v a cung c p ñ

oxy cho r cây hô h p. Các h th ng tr ng cây trong dung d ch liên t c ñư c c i ti n t h

th ng tr ng trong dung d ch sâu c a Gerick (1930) ñ n h th ng tr ng cây trong dung d ch

sâu hoàn toàn c a Kyowa và Kobuta (1977- 1983). Sau ñó là k thu t màng m ng dung

d ch (NFT- Nutrient Film Technique), k thu t khí canh (airoponic). Ti p theo, ngư i ta

dùng các h th ng có chi phí tương ñ i th p (các giá th nhân t o, trơ như len ñá- Rock

wood) hay các ki u tr ng cây tiên ti n trong dung d ch không có giá th r n. Tuy nhiên,

các h th ng k trên ñ u ph c t p và khó tri n khai do ñ u tư ban ñ u quá cao cho h

th ng bơm tu n hoàn dung d ch ñ ñ m b o cung c p ñ oxy cho r cây và ch nh pH k p

th i cũng như hàm lư ng các ch t trong dung d ch. Hơn th n a, khi tr ng cây trong ñi u

ki n dòng nư c ch y tu n hoàn thì kh năng lây lan b nh r t nhanh chóng n u trong h

th ng xu t hi n ch m t cây b nh.

Có th nói, h th ng c i ti n t i ưu hi n nay là h th ng tr ng cây trong dung d ch

không tu n hoàn c a Trung tâm nghiên c u và phát tri n rau Châu Á (Asian Vergetable

Research and Development Center), vi t t t là AVRDC do Hideo Imai và David J.

Mimore nghiên c u và hoàn thi n. H th ng thu canh này là h th ng tr ng cây trong



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….64



dung d ch không tu n hoàn và ñơn gi n không c n b ph n s c khí ho c h i lưu dung

d ch dinh dư ng mà v n ñ m b o pH c a dung d ch n ñ nh (không b chua hay ki m

tính). H th ng tr ng cây c a AVRDC ñang ñư c áp d ng r ng rãi trên th gi i ñ s n

xu t rau an toàn.

3. Tr ng cây trong dung d ch.

Tr ng cây trong dung d ch có tên khoa h c là hydroponics. T hydroponics b t

ngu n t ti ng Hy l p v i g c “Hydro” (nư c) và “ponics” (công vi c). Vi t Nam còn

g i thu t ng tr ng cây trong dung d ch là “thu canh” hay “thu ch ng”.

3.1 ð nh nghĩa

Tr ng cây trong dung d ch là k thu t tr ng cây không dùng ñ t, cây ñư c tr ng

tr c ti p vào dung d ch dinh dư ng.

3.2 Các lo i dung d ch dinh dư ng

Tr ng cây trong dung d ch dinh dư ng có nghĩa là cây ñư c tr ng trong nư c ho c

dung d ch mu i khoáng ho c dung d ch các ch t h u cơ. D a vào thành ph n c a dung

d ch dinh dư ng mà Schropp (1951) ñã chia dung d ch dinh dư ng làm 4 lo i sau:

- Dung d ch dinh dư ng ch g m có nư c máy, nư c mưa, nư c ao, nư c sông và nư c

bi n,… Lo i dung d ch này không c n thi t ph i ñưa thêm vào b t c m t nguyên t

khoáng nào.

- Dung d ch dinh dư ng ch g m có m t ho c m t s nguyên t khoáng nh t ñ nh.

- Dung d ch dinh dư ng g m t t c các nguyên t ña lư ng cùng v i m t nguyên t ñ c

bi t nào ñó ñang c n theo dõi.

- Dung d ch dinh dư ng có ñ y ñ các nguyên t c n thi t cho s sinh trư ng, phát tri n

bình thư ng c a cây.

D a trên quan ñi m v k thu t tr ng cây (nuôi cây) và phương pháp ñưa thêm các

nguyên t dinh dư ng vào dung d ch, Schropp l i chia dung d ch dinh dư ng ra 5 lo i:

- Dung d ch dinh dư ng “tĩnh”, nghĩa là hoàn toàn không thay ñ i trong quá trình tr ng

cây ho c ch thay ñ i theo kho ng th i gian nh t ñ nh.

- Dung d ch dòng ch y, nghĩa là luôn luôn có s thay ñ i dung d ch dinh dư ng (dung

d ch dinh dư ng “ñ ng”).

- Dung d ch dinh dư ng vô trùng, nghĩa là dung d ch ñư c kh trùng b ng cách h p vô

trùng d nuôi c y (ñư c s d ng trong nuôi c y mô- in vitro).

- Tr ng cây trong không khí (khí canh) có phun vào r dung d ch dinh dư ng theo chu

kỳ nh t ñ nh.

- Tr ng cây trong các giá th (cát, s i, tr u hun, xơ d a,…) có tư i dung d ch dinh

dư ng.

C n nh r ng, các phương pháp tr ng cây trong dung d ch dinh dư ng c n có hai y u t

quan tr ng là s thay ñ i dung d ch và s thông khí. Do v y, các dung d ch dinh dư ng có

th x p làm hai lo i: ñó là lo i “tĩnh” không thông khí và lo i “ñ ng” có thông khí. N u

theo tiêu chu n chính ñ phân lo i dung d ch dinh dư ng thì Schropp chia dung d ch dinh

dư ng ra 5 lo i trên h p lý hơn.

Tùy theo m c ñích, yêu c u c a công vi c tr ng cây mà phương pháp tr ng cây trong

dung d ch c n ph i giái quy t các v n ñ sau ñây:

- Cung c p m t lư ng dung d ch các nguyên t khoáng nh t ñ nh v i hàm lư ng c ñ nh

c a các ion khoáng.

- T o ñư c các ñi u ki n ki m tra, ñi u ch nh dung d ch trong su t quá trình sinh

trư ng, phát tri n c a cây.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….65



- Có ñi u ki n so sánh ñư c n ng ñ c a các ion khác nhau trong dung d ch dinh

dư ng.

- Theo dõi và ñánh giá thư ng xuyên ñư c h th ng r c a cây.

T nh ng yêu c u c n thi t c a phương pháp tr ng cây trong dung d ch mà cho ñ n nay

ngư i ta ñã ñưa ra nhi u h th ng thu canh khác nhau ñư c trình bày dư i ñây.

3.3 Phân lo i các h th ng thu canh

D a vào ñ c ñi m s d ng dung d ch dinh dư ng ta có th chia thành 2 ki u h th ng

thu canh chính như sau:

a. H th ng thu canh tĩnh: ðây là lo i h th ng thu canh mà trong quá trình s d ng

ñ tr ng cây, dung d ch dinh dư ng không chuy n ñ ng. H th ng này có ưu ñi m là

thư ng thi u oxy trong dung d ch và pH dung d ch dinh dư ng d b axit (chua).

b. H th ng thu canh ñ ng: Là h th ng th y canh mà trong quá trình tr ng cây dung

d ch dinh dư ng có chuy n ñ ng nên chi phí cao, nhưng dung d ch dinh dư ng không thi u

oxy. H th ng thu canh ñ ng ñư c chia làm 2 lo i:

+ H th ng thu canh m : là nh ng h th ng thu canh mà trong ñó dung d ch dinh

dư ng không có s tu n hoàn tr l i nên gây lãng phí dung d ch. Tuy nhiên, h th ng này

không ph i ñ u tư h th ng bơm ñ bơm dung d ch dinh dư ng tu n hoàn tr l i.

+ H th ng thu canh kín: là nh ng h th ng thu canh ñ ng mà trong ñó dung d ch

dinh dư ng có s tu n hoàn tr l i nh m t h th ng bơm hút dung d ch dinh dư ng b

ch a th p ñưa lên h th ng máng tr ng cây. Như v y, h th ng này chi phí ban ñ u cao

nhưng ti t ki m ñư c dung d ch dinh dư ng.

Sau ñây chúng ta ñi chi ti t hơn vào các phương pháp tr ng cây trong dung d ch dinh

dư ng ñã ñư c nghiên c u và áp d ng trên th gi i.

- Tr ng cây trong nư c sâu (h th ng c a Gericke)

ðây là phương pháp tr ng cây không dùng ñ t ñ u tiên ñư c ñưa vào s n xu t do

Gericke (1930) ñ xu t và ñã ñư c tri n khai tr m nghiên c u nông nghi p Bang

California (M ). ð c ñi m chính c a phương pháp tr ng này là r cây hoàn toàn hay m t

ph n ñư c nhúng trong dung d ch dinh dư ng. Dung d ch dinh dư ng này có th

tr ng

thái tĩnh ho c tu n hoàn liên t c, có l p cát ngăn ánh sáng không chi u vào r . Cây ñư c

gi trên lư i ñ t trên m t máng g . Trên th c t th nghi m thì phương pháp tr ng cây này

chưa hoàn thi n do oxy trong dung d ch dinh dư ng không ñ y d .

- Tr ng cây thu canh n i (h th ng hydroponic n i)

Là m t d ng tr ng cây trong nư c, trong ñó cây ñư c ñ n m trên m t dung d ch b ng

nh ng b v t li u ch t d o (polystyrene x p). Cây tr ng trôi n i trên bè th trên dung d ch

h i lưu ñư c s c khí t o thành m t dòng bè di chuy n trên máng. H th ng hydroponic n i

này ch y u ñư c dùng ñ tr ng rau ăn lá như xà lách, rau mu ng, rau c i,... và cũng có th

tr ng cây ăn qu , cây hoa có thân th p, b i như dâu tây, hoa ñ ng ti n,... Tr ng cây theo

phương pháp này năng su t có th không tăng so v i tr ng ngoài ñ t, nhưng năng su t tăng

theo ñơn v di n tích b ng cách tăng m t ñ tr ng.

- Tr ng cây trong nư c sâu có tu n hoàn.

ðây là phương pháp tr ng cây tiên ti n trong nư c sâu ñã gi i quy t ñư c v n ñ mà h

th ng Gericke v p ph i. H th ng c a Kyowa Hydroponica là h th ng n a sâu, trong h

th ng này thì dung d ch dinh dư ng ñư c bơm t b ch a qua máy hoà không khí r i ch y

vào trong lu ng tr ng, t ñây ch y xu ng m t dư i lu ng và qua ng tràn ch y vào b

ch a. Các lu ng ñư c l p ñ t t các t m d p khuôn b ng ch t d o c ng, r cây ñâm qua l

ñáy và 2 bên ch u con b ng ch t d o ñ t trên n p lu ng. Nh t B n là nư c áp d ng nhi u

phương pháp này ñ s n xu t cà chua, dưa, xà lách và các lo i rau ăn lá, ăn qu khác.

+ H th ng M không s d ng b ch a dung d ch cũng là m t d ng c a phương pháp

tr ng cây trong nư c sâu có tu n hoàn. Dung d ch dinh dư ng ñư c d n ra b ng m t bơm



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….66



tu n hoàn ch y qua máy hoà không khí r i ñưa tr l i vào lu ng qua nh ng l nh n m

d c ñáy lu ng

+ M t d ng khác c a phương pháp tr ng cây trong nư c sâu có tu n hoàn là h th ng

EinGedi (Soffer và Levinger-1980) ñưa ra ñ kh c ph c nh ng h n ch do ti p nư c và

canh tác. h th ng này, r cây hoàn toàn chìm trong dung d ch dinh dư ng sâu ñư c lưu

chuy n không khí liên t c. ð sâu c a dung d ch ñư c kh ng ch b ng m t ng ch y hoàn

tràn ñi u ch nh ñư c theo yêu c u c a m i lo i canh tác và t ng giai ño n sinh trư ng c a

cây. Cách ti p dung d ch theo ki u phun dư i áp su t, t o thành sương mù trên dung d ch

ñang ch y. ð thông khí c a h th ng này r t t t nên cây tr ng sinh trư ng, phát tri n t t,

ñ c bi t cho k t qu lý tư ng ñ i v i cành giâm ñ t o r b t ñ nh.

+ H th ng KoMiZoMo là m t d ng c ñi n c a phương pháp tr ng cây trong nư c sâu

tu n hoàn, lu ng thu canh (hydroponic) v i hai thành bê tông và lót polythene. Dung d ch

dinh dư ng cũng ñư c ti p nh máy bơm t b ch a qua máy hoà không khí r i ch y vào

lu ng tr ng, sau ñó ch y vào b ch a qua ng tràn.

- Tr ng cây b ng k thu t màng m ng dinh dư ng:

K thu t màng m ng dinh dư ng g i là NFT (Nutrient Film Technique) là m t h th ng

m i tr ng cây trong dung d ch có ñ c trưng ch dùng m t dòng dung d ch r t nông có 2 tác

d ng: Th nh t là nh ng cây non trong ch u ươm có th ñ ng trong máng và r cây

nhanh chóng m c vào trong dung d ch. Th hai là t l cao gi a di n tích b m t ñ i v i

kh i lư ng dung d ch nên cho phép thông khí t t. Do ch dùng m t l p dung d ch nông nên

không c n ñ n nh ng lu ng tr ng sâu và n ng; vì th d thay ñ i cách x p ñ t khi c n thi t

và gi m chi phí s n xu t.

ng dung d ch

vào lu ng



ng lưu chuy n

Kênh

ng h ng

Bơm

B h ng



Hình 1.3: Nh ng nét cơ b n c a m t h th ng màng m ng dinh dư ng

(NFT). Dung d ch dinh dư ng ñư c bơm ñ n ñ u cao nh t c a máng r i

ch y xu ng ñ u th p theo m t dòng nông trư c khi tr v b h ng

Nh ng ñ c ñi m cơ b n c a h th ng NFT:

+ M t b h ng ch a dung d ch dinh dư ng.

+ M t máy bơm ti p dung d ch dinh dư ng.

+ Nh ng máng song song trong ñó có tr ng cây.

+ M t ng h ng (h i lưu) ñ các máng th i dung d ch vào ñó và d n dung d ch v b

h ng.

+ B ph n theo dõi và ki m tra n ng ñ ch t dinh dư ng, pH và m c nư c c a dung

d ch dinh dư ng ñ k p th i ñi u ch nh chúng cho phù h p.

M t ưu ñi m n i b t c a k thu t màng m ng dinh dư ng (NFT) là cho phép ñi u ch nh

lư ng nitơ phù h p trong dung d ch dinh dư ng ñ hàm lư ng nitrat (NO3-) trong rau

không vư t quá m c cho phép.

Các nư c Anh, B , Hà Lan,... áp d ng h th ng NFT ñ s n xu t xà lách, cà chua, dâu

tây,... Vương qu c Anh ngư i ta ñã tr ng hoa cúc theo phương pháp NFT t năm 1975

ñ n nay.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….67



Ngày nay, các h th ng tr ng cây trong dung d ch ti n ti n ñã ñư c vi tính hoá, t ñ ng

hoá hoàn toàn ñ ñi u ch nh ñ pH, ñ d n ñi n (EC); ño và ñi u ch nh n ng ñ dung d ch

dinh dư ng, ñ thông khí cũng như cung c p oxy cho r cây. Các h th ng tr ng cây này

ph n l n ñư c áp d ng ñ s n xu t s n ph m an toàn các nư c có n n kinh t phát tri n

và công nghi p hi n ñ i.

Rõ ràng là các h th ng tr ng cây trong dung d ch tu n hoàn r t ph c t p và khó tri n

khai vào s n xu t ñ i v i các nư c kém phát tri n cũng như các nư c ñang phát tri n do

ñ u t quá cao cho h th ng bơm tu n hoàn dung d ch ñ ñ m b o oxy cho r cây, ch nh

pH và hàm lư ng các ch t dinh dư ng trong dung d ch. M t v n ñ n a là khi tr ng cây

trong dòng ch y tu n hoàn, b nh lây lan t cây này sang cây khác r t nhanh khi trong h

th ng xu t hi n m t cây b b nh.

V n ñ khó khăn l n nh t c a k thu t tr ng cây trong dung d ch mà nó nh hư ng l n

ñ n s tri n khai ñ i trà ñ s n xu t rau an toàn là dung d ch dinh dư ng luôn ph i ñi u

ch nh pH cho phù h p, ph i s c khí ñ cung c p oxy cho r và cho dung d ch ch y liên t c.

V n ñ này ñã ñư c kh c ph c h th ng tr ng cây trong dung d ch ñơn gi n và t o ra

ñư c dung d ch dinh dư ng có tác d ng như ki u dung d ch ñ m gi ñư c pH n ñ nh, ñó

là h th ng tr ng cây trong dung d ch không tu n hoàn c a Trung tâm nghiên c u và phát

tri n rau Châu Á (AVRDC)

- H th ng tr ng cây trong dung d ch không tu n hoàn c a AVRDC:

Sau nhi u năm nghiên c u c a AVRDC ñã ñ xu t m t h th ng tr ng cây trong dung

d ch không tu n hoàn r t hi u qu , ñơn gi n và d tri n khai m i qui mô (h gia ñình, cơ

s s n xu t l n).

H th ng tr ng cây trong dung d ch không tu n hoàn c a AVRDC ñư c coi là h th ng

t i ưu hi n nay, ñang ñư c áp d ng vào th c t s n xu t nhi u nư c trên th gi i trong

ñó có Vi t Nam. H th ng này bao g m:

+ Thùng ch a dung d ch dinh dư ng (hôp x p b ng polystyrene) có kích c xác

ñ nh cho rau ăn lá và rau ăn qu .

+ R b ng nh a (có nhi u l xung quanh r ) ñ ñ ng giá th tr ng cây, gieo h t.

Theo nhi u nghiên c u c a AVRDC giá th tr u hun là t t nh t nhưng có th dùng v t

li u khác như: m u th a c a công nghi p d t và may m c. g ch v n, b c bông, ñá cu i, xơ

d a,... Các giá th này có th s d ng l i nhi u l n n u m i ñ t tr ng cây chưa bi u hi n

nhi m khu n, b nh. C n r a s ch r và giá th sau m i l n tr ng cây.

+ Trên n p h p x p ñư c ñ c các l ñ ñ t r tr ng cây.

Theo Hideo IMai và David Midmore (tác gi c a h th ng) thì:

Nhi t ñ dung d ch dinh dư ng 28 oC là ñ c trưng cho h th ng thu canh c a

AVRDC, s d ng h p x p polystyrene thích h p cho r cây sinh trư ng.

M c dung d ch trong h p x p ph i ñ m b o ñ sau 15- 20cm trong su t quá

trình sinh trư ng, phát tri n c a cây (n u th p hơn 15cm thì không có ch hình thành r

khí- Ph n r kho ng không ñ hút oxy).

Không c n s c khí ñ cung c p oxy cho r cây.

Nư c s d ng cho h th ng hydroponic c a AVRDC ph i có ch t lư ng cao.

Nư c th i, nư c ch t lư ng kém làm gi m năng su t rau.

M t ñ tr ng nên cao hơn 10- 20% so v i tr ng ngoài ñ ng.

H th ng thu canh c a AVRDC có nh ng ñ c ñi m sau:

+ Dung d ch dinh dư ng phù h p cho h u h t các lo i cây tr ng, ñ c bi t là rau. pH c a

dung d ch dinh dư ng n ñ nh.

+ Có kho ng cách thích h p gi a m t nư c và g c cây t o ñi u ki n cho m t ph n r

n m lơ l ng trong không khí, ph n r còn l i nhúng trong dung d ch ñ hút nư c và dinh

dư ng. Do v y, cây sinh trư ng t t mà không c n s c khí.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….68



+ H p x p kín ñ ng dung d ch dinh dư ng có tác d ng cách nhi t làm nhi t ñ trong

dung d ch tương ñ i n ñ nh, m v mùa ñông và mát v mùa hè; và tránh ánh sáng cho b

r , t o ñi u ki n thu n l i cho s sinh trư ng, phát tri n c a cây.

+ H p g n nh , d di chuy n khi c n tránh mưa gió bão,... ñơn gi n d làm, ñ t b t c

chõ nào như hành lang, ban công, sân thư ng,...

H th ng cây tr ng trong dung d ch không tu n hoàn c i ti n c a AVRDC ñư c th

hi n mô hình dư i ñây:



Hình 2.3: H th ng tr ng cây trong dung d ch c a Trung tâm nghiên c u

và phát tri n rau Châu Á (AVRDC)

- H th ng tr ng cây thu canh ph bi n:

Có th nói phương pháp tr ng cây trong dung d ch không tu n hoàn c a AVRDC là ñơn

gi n, d làm và hi u qu . Nhưng trên th c t chúng ta còn có th s d ng nh ng v t li u

ñ ng trong dung d ch h t s c ñơn gi n và ña d ng ñ tr ng cây như thùng x p, ch u nh a,

ch u s cho ñ n l p ôtô, túi nilon, ng tre,... ñ ñ ng dung d ch. Giá th ñ cây có th là

cát, tr u hun, v n than ñá, xơ d a, mùn cưa,... Nhìn chung các v t li u tr ng cây c a k

thu t tr ng cây theo h th ng thu canh ph bi n r ti n, th m chí không ph i mua. K

thu t tr ng cây này nhi u năm qua ñư c ph bi n r ng rãi các nư c Châu M , khu v c

Nam Á ñã và ñang cho m t ngu n rau an toàn ñáng k c v s lư ng cũng như phong phú

v ch ng lo i ñ t cung c p t i ch cho các gia ñình và nhu c u xã h i ñư c t ch c FAO

r t khuy n khích phát tri n.

4. Tr ng cây trên giá th có tư i dung d ch dinh dư ng

T t c các phương pháp tr ng cây trong dung d ch nói trên r cây có th hoàn toàn

n m trong dung d ch dinh dư ng, m t ph n n m trong dung d ch dinh dư ng và m t ph n

lơ l ng trong không khí hay toàn b r cây lơ l ng trong không khí. (Tr ng cây b ng k

thu t màn sương dinh dư ng- aeroponic). Như v y, các k thu t tr ng cây này ñã hoàn

toàn lo i b ñư c môi trư ng ñ t. Nhưng chúng ta còn có th tr ng cây trên các giá th trơ,

c ng nhưng không ph i là ñ t như cát, s i, ñá, v n than, tr u hun, xơ d a, hay ph i tr n

tr u hun + xơ d a, xơ d a + v n than,... Các giá th này ñư c ñ ng trong các lo i ch u,

thùng x p b ng polystyrene, máng g hay máng b ng bêtông, túi nilon,...

ð nh nghĩa: Tr ng cây trên giá th là k thu t tr ng cây không dùng ñ t, cây ñư c tr ng

tr c ti p trên các giá th h u cơ hay giá th trơ c ng có tư i dung d ch dinh dư ng.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….69



Như v y giá th là môi trư ng r n cho r cây ñâm mà không ph i là ñ t. Có r t nhi u

giá th khác nhau nhưng theo FAO chúng ta x p các giá th vào hai lo i là giá th h u cơ

t nhiên và giá th vô cơ (giá th trơ c ng).



Hình 3.3: Dâu tây tr ng thu canh

t i m t nông h

Nh t B n



Hình 5.3: Cà chua gi ng VR2 tr ng thu canh



Hình 4.3: Dâu tây tr ng thu canh

t i ð i h c Nông nghi p Hà N i



Hình 6.3: B n ch a khay n i tr ng thu

canh cây gi ng thu c lá t i Vi t Nam



Hình 7.3: Rau c i trên bè n i tr ng t i Ki n An H i Phòng

4.1 Tr ng cây trên giá th h u cơ t nhiên

a. Than bùn: Là giá th h u cơ r t t t ñ i v i cây tr ng và thư ng ñư c s d ng v i h

th ng tr ng cây trong túi (tuỳ theo cây tr ng và túi to hay nh mà tr ng s cây trong túi, có

th 2- 3 cây). Giá c a giá th này khá cao nhưng sau m i v ta phơi khô than bùn, làm v n

và kh trùng ta l i ti p t c s d ng ñ tr ng cây ñư c.

b. Mùn cưa: Là ph ph m trong s n xu t ch bi n g , nó là m t giá th h u cơ có kh

năng gi m t t. N u mùn cưa tr n thêm cát ñ tr ng cây s t t hơn là dùng riêng mùn cưa

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….70



b i h n h p ph i tr n này phân b ñ m t t hơn. Tuy nhiên, các lo i g khác nhau có s n

ph m mùn cưa khác nhau và không ph i s n ph m mùn cưa c a lo i g nào cũng thích h p

như nhau ñ i v i cây tr ng. Có lo i mùn cưa ñ c v i cây, ñ c bi t không s d ng mùn

cưa t g ñã ngâm, t m thu c b o qu n. nhi u nư c trên th gi i, mùn cưa ñư c s d ng

r ng rãi ñ tr ng cà chua, dưa chu t, xà lách và các lo i rau ăn lá, ăn qu khác.

c.V cây: V cây tươi, khô ho c v cây ñã ñ u ñư c s d ng làm giá th ñ tr ng cây.

V cây cũng ch a các ch t ñ c, tuy m c ñ khác nhau tuỳ theo t ng lo i cây nhưng các

ch t ñ c này s c n tr s sinh trư ng, phát tri n c a cây tr ng và làm gi m năng su t. V

cây tươi có ch a tanin và gi m kém nên th i gian ñ u (2- 3 tu n) cây sinh trư ng kém

sau ñó sinh trư ng và phát tri n t t do tanin ñã phân hu . Có th l y than bùn l ng t nư c

th i nhà máy gi y ñã x lý ñ làm giá th . Như v y s có l i cho môi trư ng, cho cây và c

cho nhà máy gi y.

d. Xơ d a: Xơ d a ñư c l y t v qu d a, nghi n nh , ñóng thành bánh ñ khô. Khi s

d ng c n ngâm nư c, xơ d a là giá th có kh năng gi a nư c t t nhưng nó d gây úng cho

m t s lo i cây tr ng. Xơ d a có th s d ng trong h th ng tr ng thành lu ng ho c làm

giá th tr ng thu canh trong h th ng tĩnh,…

e. Tr u hun: Tr u hun là m nh v lúa (sau khi ñã l y g o) ñem ch t ñ ng và hun ñ n

m t ñ mà có th di t h t m m m ng b nh, v tr u dã ñ n nhưng chưa thành tro. Tr u hun

là giá th h u cơ, thoát nư c t t, thích h p v i nhi u lo i cây tr ng. Trong tr u hun ch a

m t lư ng l n Kali có tính ki m, có th tái s d ng. Tr u hun là lo i ph ph m r t ph bi n

trong nông nghi p, s n có Vi t Nam. Cũng như xơ d a, s d ng tr u hun làm giá th

tr ng cây mang l i hi u qu kinh t cao và nó có th tái s d ng trong h th ng tr ng

thành lu ng, giá th trong h th ng tr ng thu canh tĩnh,…



Hình 8.3: Sup lơ và Cà chua tr ng trên giá th tr u hun tư i dung d ch dinh

dư ng theo phương pháp nh gi t t i Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i.



4.2 Tr ng cây trên giá th trơ c ng

a. Cát, s i: ðây là lo i giá th trơ ñi n hình và thư ng ñư c s d ng trong các h th ng

m . Tr ng cây trên giá th cát có l i là d tìm ki m, r ti n nhưng ph i thanh trùng khi s

d ng. Ngoài cát t n t i d ng h t, n u h t càng nh thì cát càng m n do ñó tiêu nư c càng

khó, ñ thoáng khí càng th p nên cây sinh trư ng kém. Dùng cát có ñ l n c a h t t 0,1

mm ñ n 2,0 mm và s i có ñ l n t 1cm ñ n 5 cm, chúng ñư c r a s ch, kh trùng, s y

hay phơi khô r i ñưa vào các ch u, thùng x p ho c lên lu ng v.v… ñ tr ng cây.

b. Perlite: Perlite là d n xu t c a núi ñá l a ch a silic, nhi t ñ 10000C perlite tiêu

nư c, thông thoáng t t và có tính n ñ nh v tính ch t v t lý, tính trơ hoá h c v i h u h t

các m c ñích s d ng. Perlite có ch a 76,9 % nhôm (Al). Do m t ph n Al này gi i phóng



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….71



ra ngoài làm pH gi m th p (ñây cũng là như c ñi m chính c a perlite) nên ngư i ta thư ng

s d ng perlite cùng v i các giá th khác.



Hình 9.3: Cà chua tr ng trên giá th Perlite tư i dung d ch dinh dư ng

theo phương pháp nh gi t t i Ki n An, H i Phòng.

c. Giá th h u cơ t ng h p: ðây là nh ng ch t li u h u cơ nhân t o, chúng có tính trơ

hoá h c ñ i v i ph n l n các m c ñích s d ng như polystyrene x p, b t ureaformaldehyt,

polyurethane… ð c bi t các ch t b t có g c phenol d ng h t ñư c nhi u ngư i quan tâm

ñ tr ng cây trong túi. Lo i giá th này ñư c s d ng tr ng nhi u lo i rau ăn lá, rau ăn qu

như cà chua, dưa chu t, t, rau c i … cho năng su t cao nhưng hi u qu không cao do giá

thành ñ t.

Ngoài ra ngày nay ngư i ta còn dùng giá th vermiculite – là m t lo i magiê – nhôm

silicat ng m nư c dư i d ng tinh th d t. Dư i tác d ng c a nhi t nó n ra, tách thành lá

và tr thành v t li u nh , khi ñó nó có tính ki m (do ñá vôi magiê trong qu ng nguyên

thu ), gi nư c t t.

Tr ng cây trên giá th h u cơ hay giá th trơ c ng ta có th tư i tr c ti p dung d ch

dinh dư ng vào giá th v i s lư ng nh t ñ nh b ng k thu t tư i mưa nhân t o ho c nh

gi t.

4.3 Dung d ch dinh dư ng

Chúng ta có th hi u khái ni m dung d ch dinh dư ng là h n h p các mu i khoáng và

các ch t h u cơ hoà tan trong nư c. Các cây xanh có kh năng quang h p thì dung d ch

dinh dư ng c n thi t cho s sinh trư ng và phát tri n bình thư ng c a cây ch c n các

nguyên t khoáng (nguyên t da lư ng và vi lư ng).

Dung d ch dinh dư ng g m t t c các nguyên t ña lư ng và vi lư ng g i là dung d ch

dinh dư ng ñ y ñ .

Dung d ch dinh dư ng thi u m t nguyên t nào ñó g i là dung d ch dinh dư ng không

ñ yñ .

Dung d ch dinh dư ng ñ u tiên ñ tr ng cây do nhà sinh lý th c v t Knop s n xu t vào

gi a th k 19 (g i là dung d ch Knop). Lo i dung d ch này có thành ph n r t ñơn gi n ch

g m 6 lo i mu i vô cơ, trong ñó ch a các nguyên t vi lư ng.

Sau ñó hàng lo t các dung d ch dinh dư ng ñ nuôi tr ng cây ra ñ i t dung d ch ñơn

gi n nh t như dung d ch Hoagland- Arnon ch g m 4 h p ch t mu i vô cơ cho ñ n nh ng

dung d ch ph c t p g m hàng lo t mu i vô cơ khác nhau như dung d ch c a Arnon, c a

Sinsadze, c a Olsen,…

Ngày nay ngư i ta ñang s d ng r t nhi u lo i dung d ch khác nhau, tuỳ theo t ng lo i

cây mà s d ng dung d ch cho thích h p. Tuy nhiên m i dung d ch dinh dư ng tr ng cây



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….72



thì các mu i khoáng ñ u ñư c l a ch n sao cho có m t t l thích h p gi a các nguyên t

trong dung d ch và tránh ñư c hi n tư ng ñ i kháng ion. T t c các dung d ch ñ u có m t

n ng ñ nh t ñ nh theo % ho c theo mol hay g/lít và mg/lít.

M t s h n h p dinh dư ng ph bi n ñ tr ng cây

+ Dung d ch Kn p :

1g/lit

KCl

0,125 g/lit

Ca(N03)2 ng m nư c

0,25g/l

FeCl3

1% (3 -4 gi t).

KH2P04

MgS04

0,25g/l

0,25g/l

pH : 6 – 7 tr ng các lo i rau ăn lá.

KN03

Dung d ch Kn p cũng có th pha ñơn gi n b ng cách pha tr n nh ng dung d ch c a

các mu i dinh dư ng riêng bi t ñư c pha ch t trư c:

1%

8mg/l

Ca(N03)2.4H20

5%

4mg/l

KH2P04

KN03

10% 2mg/l

1%

2mg/l

MgS04.7H20

KCL

10% 1mg/l

Xitrat s t

0,8% 5mg/l

+ Dung d ch Alten :

K2S04

Ca(N03)2 không ng m nư c 0,492g/l

Ca(H2P04) không ng m nư c 0,117g/l

CaS04. 2H20

0,123g/l

FeS04.7H20

MgS04.7H20

0,120g/l.

Fe2(S04)3

pH : 6 – 7,2 . Tr ng ngô và các cây khác.



0,523g/l

0,861g/l

0,139g/l



+ Dung d ch FA0 :

ða lư ng .

Vi lư ng.

0,281g/l

MnS04.4H20

0,0025g/l

KN03

MgS04

0,498g/l

H3B3

0,0025g/l.

ZnS04

0,005g/l

Ca(N03)2.4H20 1,074g/l

0,135g/l

CuS04 .5H20

0,0008g/l

KH2P04

K0H

0,023g/l

Na2Mo.H20

0,0012g/l

0,254g/l

K2S04

Fe- EDTA

0,010g/l

pH : 7- 7,4. Tr ng các lo i rau ăn lá và rau ăn qu .



+ Dung d ch Steiner :

0,281g/l

KN03

1,074g/l

Ca(N03)2.4H20

MgS04

0,498g/l

0,135g/l

KH2P04

+ Dung d ch Ginne:

0,0368g/l

KN03

NaN03

0,0512g/l

(NH4)2HP04

0,25g/l

Fe3(P04).4H20

0,25g/l



K2S04

K0H

Fe

Vi lư ng khác



0,225g/l

0,023g/l

0,025g/l

0,005g/l



(NH4)2S04

0,064g/l

MgS04.7H20 0,25g/l

KCL 0,25g/l

FeCL3 dung d ch 5% 3 gi t.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….73



+ Dung d ch Mitrelich

Ca(N03)2 không ng m nư c

hay Ca(N03)2.4H20

KN03

NH4N03



0,80g/l

1,15g/l

0,30g/l

0,08g/l



+ Dung d ch 0nxen

KN03

- 149 mg/l

- 168 mg/l

Ca(N03)2

KH2P04

- 23 mg/l

MgS04.7H20 - 101 mg/l

MnS04.4H20 - 0,4 mg/l



NaCL

KH2P04

MgS04.7H20 -



H3B03

ZnS04.7H20

CuS04.7H20

(NH4)2Mo04

Fe-xitrat 1%



-



0,02g/l

0,17g/l

0,20g/l



0,4 mg/l

0,2 mg/l

0,1 mg/l

0,05 mg/l

5 gi t



+ Dung d ch Crone

0,25 g/l

CaS04.2H20 0,50 g/l

Ca3(P04)2

Fe3(P04)2.2H20

0,25 g/l

MgS04.7H20 0,50 g/l

1,00 g/l

KN03

H n h p ch a các mu i khó tan, duy trì s thay ñ i t t c a dung d ch dinh

dư ng. ðo ñó khi bón vào cát dung d ch này c n tr n c n th n.

+ Dung d ch Richtera

Ca(N03)2 không ng m nư chay Ca(N03)2.4H20

KN03



0,50 g/l

0,72 g/l

0,20 g/l



+ Dung d ch Sac

1,00 g/l

KN03

0,50 g/l

Ca3(P04)2

FeCL3 5% dung d ch 1 gi t

+ Dung d ch Pfefe (Pfeffere)

Ca(N03) không ng m nư c hay Ca(N03).4H20

KN03

KCL

FeCL3 5% dung d ch

+ Dung d ch Hoagland – Arnon

Dung d ch 1:

Ca(N03)2 không ng m nư c KN03

Dung d ch 2:

Ca(N03)2 không ng m nư c KN03

+ Dung d ch Moliel

(NH4)2HP04

KH2P04

FeS04.7H20

-



KH2P04

FeS04.4H20 MgS04.7H20 -



-



0,50 g/l

0,50 g/l

0,50 g/l



1,33 g/l

1,92 g/l

0,33 g/l

0,16 g/l

1 gi t



MgS04.7H20 KH2P04

-



0,33 g/l

0,33 g/l



0,82045 g/l

0,50555 g/l



KH2P04

MgS04.7H20 -



0,13609 g/l

0,24076 g/l



0,65636 g/l

0,60666 g/l



MgS04.7H20 NH4H2P04

-



0,24076 g/l

0,11503 g/l



0,80 g/l

0,40 g/l

0,08 g/l



CaS04.2H20

MgS04.7H20

NaCL



0,20 g/l

0,04 g/l

0,25 g/l



CaS04.2H20 MgS04.7H20 -



0,40 g/l

0,40 g/l



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….74