Chương 6: Ứng dụng chất điều hoà sinh trưởng trong trồng trọt

phôi r i thành cây con, ñ n cây trư ng thành và sau ñó là ñ n quá trình già hoá r i ch t ñ u

ñư c ñi u ch nh b ng các hocmon th c v t ch a m i t bào, m i cơ quan.

Ngoài ra, các ch t ñi u hoà sinh trư ng t ng h p ngày nay có r t nhi u ng d ng trong

s n xu t và ñã mang l i hi u qu ñáng k trong vi c tăng năng su t và c i thi n ch t lư ng

nông ph m.

1.2. S cân b ng hocmon trong cây

Khác v i ñ ng v t và ngư i, th c v t b t c m i ho t ñ ng sinh trư ng phát tri n

nào, ñ c bi t là các quá trình hình thành cơ quan (r , thân, lá, hoa, qu ...) , s bi n ñ i qua

các giai ño n sinh trư ng phát tri n c a cây ñ u ñư c ñi u ch nh ñ ng th i b i nhi u lo i

hocmon , hay nói cách khác là b i s cân b ng c a các hocmon trong cây quy t ñ nh. Vì

v y, trong b t c m t cơ quan, b ph n nào c a cây cũng ñ u t n t i ñ ng th i nhi u hocmon

có ho t tính sinh lý r t khác nhau ñ ñi u ch nh m i ho t ñ ng sinh lý c a chúng.

Ngư i ta phân ra hai lo i cân b ng hocmon là cân b ng chung và cân b ng riêng.

a. Cân b ng hocmon chung

* Nguyên t c chung

Cân b ng hocmon chung là s cân b ng c a hai tác nhân ñ i kháng nhau ñó là các ch t

kích thích sinh trư ng và các ch t c ch sinh trư ng.

- V i cây hàng năm: S cân b ng này ñư c thi t l p trong su t ñ i s ng c a cây t khi

cây n y m m cho ñ n khi cây ra hoa qu , c r i già ñi và k t thúc chu kỳ s ng c a mình.

Lúc cây còn non, các ch t kích thích sinh trư ng ñư c t ng h p nhi u trong các cơ quan

dinh dư ng như lá, r , ch i...và kích thích s hình thành và sinh trư ng c a các cơ quan

dinh dư ng m t cách m nh m . Theo s tăng c a tu i cây, d n d n các ch t c ch sinh

trư ng b t ñ u ñư c t ng h p (ABA, etylen...) và gây c ch sinh trư ng lên cây, cây sinh

trư ng ch m d n.

Ð n m t th i ñi m nào ñó, hai tác nhân ñ i l p ñó cân b ng nhau và ñ y là th i ñi m chuy n giai

ño n: k t thúc giai ño n sinh trư ng dinh dư ng và chuy n sang giai ño n sinh trư ng sinh th c,

bi u hi n b ng s hình thành hoa. Sau khi hình thành cơ quan sinh s n thì các ch t c ch sinh

trư ng ñư c t ng h p r t m nh và chi m ưu th , cây già r t nhanh chóng

- V i các cây lâu năm: Chúng ra hoa qu nhi u l n nên quy lu t cân b ng hocmon chung ph c

t p hơn. Quy lu t bi n ñ i cân b ng chung c a cây hàng năm và cây lâu năm là như nhau cho

ñ n khi cây ra hoa qu l n ñ u.

T sau l n ra hoa th nh t, v i cây lâu năm thì s cân b ng s ñư c thi t l p theo chu kỳ

ra hoa c a l n sau. C sau m i l n ra hoa qu thì l i ñ n th i kỳ phát l c m i, vì th tác nhân

kích thích sinh trư ng l i tăng lên và ngư c l i các tác nhân c ch sinh trư ng có gi m

xu ng ñ cho sinh trư ng c a ch i mơí. Khi các ch i già ñi chu n b ra hoa thì các ch t c

ch sinh trư ng ñư c tăng cư ng và các ch t kích thích sinh trư ng gi m xu ng. S cân

b ng gi a hai nhóm ch t ñư c thi t l p và cây ra hoa. C th , quy lu t cân b ng hocmon

ñư c thi t l p theo chu kỳ ra hoa c a cây.

* Ý nghĩa c a cân b ng hocmon chung

- S cân b ng chung s ñi u ch nh toàn b quá trình phát tri n cá th c a cây t giai ño n

n y m m cho ñ n khi k t thúc chu kỳ s ng c a mình. T i b t c th i ñi m nào trong ñ i s ng

c a cây, ta cũng có th ch ra m t t l nh t ñ nh gi a nh hư ng kích thích và nh hư ng c

ch .

- Vi c ñi u khi n th i gian ra hoa c a cây cũng có nghĩa là ñi u khi n s cân b ng

hocmon chung trong cây. Ngư i ta có th làm cho cây tr ng ra hoa s m hơn (s m ñ t cân

b ng gi a tác nhân kích thích và c ch ) ho c ngư c l i, làm cho cây ñ t cân b ng hocmon

này mu n hơn ñ cây ra hoa qu mu n. Có th s d ng các ñi u ki n ngo i c nh ho c các

bi n pháp k thu t ñ ñi u khi n cân b ng hocmon chung ñó c a cây theo hư ng có l i cho

con ngư i.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….112



b. Cân b ng hocmon riêng

* Khái ni m

- Trong cây có nhi u quá trình phát sinh hình thái và hình thành cơ quan khác nhau như

s hình thành r , thân, ch i, lá, hoa, qu , s n y m m, s chín, s già hoá, s ng ngh

cũng ñư c ñi u ch nh b ng s cân b ng hocmon g i là cân b ng hocmon riêng. Cân b ng

hocmon riêng là s cân b ng c a hai ho c vài hocmon quy t ñ nh ñ n m t bi u hi n sinh

trư ng phát tri n nào ñ y c a cây.

- S cân b ng hocmon riêng có th ñư c thi t l p gi a các ch t kích thích sinh trư ng như s

hình thành r ho c ch i, hi n tư ng ưu th ng n (auxin/xytokinin) ho c thông thư ng là gi a ch t

kích thích sinh trư ng và c ch sinh trư ng như s ng ngh và n y m m (ABA/GA), s chín, s

r ng, s hình thành c .

* M t s ví d v cân b ng hocmon riêng trong cây

- S hình thành r ho c ch i là do t l cân b ng auxin/xytokinin quy t ñ nh. Auxin là

hocmon ra r , còn xytokinin là hocmon hình thành ch i. T l cân b ng này s quy ñ nh

m c ñ hình thành r và ch i khác nhau trong cây. Trong nuôi c y mô, ñ ñi u ch nh s

hình thành r ho c ch i thì ngư i ta thay ñ i t l này trong môi trư ng nuôi c y. Trong

giai ño n ñ u, ñ tăng h s nhân , ngư i ta thư ng gi m t l này (tăng hàm lư ng

xytokinin) ñ kích thích hình thành nhi u ch i. Sau ñó, ñ t o cây hoàn ch nh (có ch i và

r ) thì ngư i ta tăng t l này (tăng hàm lư ng auxin) ñ kích thích hình thành r . Ðây là

nguyên lý cơ b n c a nuôi c y mô t bào th c v t.

S ng ngh và n y m m là s cân b ng c a ABA/GA. S tích lũy ABA nhi u s c

ch sinh trư ng và cơ quan s ng ngh ; còn s tích lũy GA s kích thích n y m m. T l

c a hai ch t này qu t ñ nh tr ng thái ng hay n y m m c a cơ quan. Ngư i ta có th phá

ng b ng x lý GA và kéo dài ng ngh b ng x lý ABA (thư ng thay th b ng MH).

- S chín c a qu ñư c ñi u ch nh b i cân b ng c a etylen/auxin. Etylen kích thích

chín nhanh còn auxin thì c ch quá trình chín c a qu . Vì v y, mu n chín nhanh thì ta x

lý etylen, còn mu n ch m chín thì ta x lý auxin.

- Hi n tư ng ưu th ng n ñư c ñi u ch nh b i cân b ng auxin/xytokinin. Auxin ñư c

t ng h p trong ñ nh sinh trư ng và làm tăng ưu th ng n; còn xytokinin thì ñư c t ng h p

trong r và làm y u ưu th ng n. Ði t ng n xu ng r , t l cân b ng này gi m d n và hi n

tư ng ưu th ng n cũng gi m d n.

- Tr ng thái tr hoá và già hoá cơ quan ho c cây ñư c ñi u ch nh b ng cân b ng c a

xytokinin/ABA trong cơ quan và cây quy t ñ nh. Hàm lư ng xytokinin cao quy t ñ nh s

hoá tr , còn hàm lư ng ABA cao làm cây hoá già nhanh. Như v y, s hóa tr liên quan ñ n

h th ng r là cơ quan t ng h p xytokinin, còn s hóa già g n li n v i s phát tri n c a cơ

quan sinh s n...Theo m c ñ hoá già (tu i cây tăng) thì t l cân b ng này càng gi m t c

m c ñ hoá tr gi m và hoá già tăng.

- S r ng c a cơ quan ñư c ñi u ch nh b i cân b ng c a auxin/ ABA+etylen t c do ba

hocmon quy t ñ nh. Trong cơ quan s p r ng thì hàm lư ng auxin r t th p còn hàm lư ng

c a ABA và c etylen l i r t cao, nên s hình thành t ng r i ñư c ho t hoá. Ngư i ta x lý

auxin ñ kìm hãm s r ng, x lý ethrel (ch t s n sinh etylen) kích thích s r ng.

- Phân hoá gi i tính ñ c và cái là do cân b ng c a GA/xytokinin+etylen. GA trong cây

liên quan ñ n hình thành gi i tính ñ c, còn gi i tính cái ñư c ñi u ch nh b ng hai hocmon

là xytokinin và etylen... Ngư i ta có th x lý GA ñ tăng t l hoa ñ c, còn xytokinin

ho c etylen tăng hình thành hoa cái...

- S hình thành c là do cân b ng c a GA/ABA. Hàm lư ng GA cao s c ch s hình thành

tia c và phình to c , còn hàm lư ng ABA cao s thu n l i cho s phình to c a c . Có th s d ng

CCC là ch t kháng GA ñ xúc ti n s hình thành c ...

* Ý nghĩa c a cân b ng hocmon riêng: T t c các quá trình sinh trư ng và phát tri n

c a cây ñư c bi u hi n b ng các quá trình phát sinh hình thái riêng bi t trong cây ñ u ñư c



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….113



ñi u ch nh b ng các cân b ng hocmon nh t ñ nh. Hi u bi t quy lu t ñi u ch nh hocmon c a

các cân b ng riêng này r t có ý nghĩa trong vi c ñi u ch nh cây tr ng theo hư ng có l i cho

con ngư i. H u h t các ng d ng c a ch t ñi u hoà sinh trư ng ñ i v i cây tr ng ñ u d a

trên các cân b ng hocmon này.

1.3. Nguyên t c s d ng các ch t ñi u ti t sinh trư ng

Ch t ñi u hoà sinh trư ng ch là các ch t có ho t tính sinh lý nên khi s d ng chúng ta

c n tuân th m t s nguyên t c s d ng cơ b n sau:

a. Nguyên t c n ng ñ

Hi u qu c a ch t ñi u hoà sinh trư ng lên cây tr ng là hoàn toàn ph thu c vào n ng

ñ s d ng. N ng ñ th p thư ng gây hi u qu kích thích, n ng ñ cao thư ng gây nh

hư ng c ch , còn n ng ñ r t cao có th gây ch t. Tùy theo ch t s d ng và cây tr ng mà

n ng ñ kích thích, c ch và hũy di t là khác nhau. Vì v y, tuỳ theo m c ñích s d ng mà

ta ch n n ng ñ x lý thích h p. Ch ng h n, khi c n kích thích sinh trư ng, tăng sinh kh i

ta thư ng s d ng các ch t kích thích sinh trư ng v i n ng ñ th p (vài ch c ppm); Còn

khi mu n c ch sinh trư ng các cơ quan dinh dư ng ta s d ng n ng ñ cao kho ng hàng

nghìn ppm; Mu n làm r ng lá, khô lá, ch t cây thì n ng ñ s d ng c a chúng là r t cao

(hàng ch c nghìn ppm, có khi d ng b t).

b. Nguyên t c không thay th

Các ch t ñi u hoà sinh trư ng ch có tác d ng ho t hoá quá trình trao ñ i ch t và sinh

trư ng mà không có ý nghĩa v dinh dư ng nên không th thay th ch t dinh dư ng ñư c.

Vì v y, khi s d ng chúng thì c n tho mãn v dinh dư ng và nư c cho cây thì m i có

hi u qu . Ví d như khi x lý auxin ñ tăng ñ u qu , n u như thi u nư c và thi u dinh

dư ng thì các qu non s b r ng ngay.

c. Nguyên t c ñ i kháng sinh lý

Khi x lý các ch t ngo i sinh ph i quan tâm ñ n các phytohocmon trong cây có ho t

tính sinh lý ñ i kháng nhau thì m i có hi u qu t t ñư c. S ñ i kháng này thư ng x y ra

gi a các ch t kích thích và ch t c ch sinh trư ng... Ví d x lý auxin ch ng r ng hoa, lá,

qu ... thì ph i quan tâm ñ n hàm lư ng ch t có tác d ng ñ i kháng là etylen, abscixic axit.

X lý giberellin thúc ñ y n y m m c n quan tâm ñ n hàm lư ng abscixic axit,...

d. Nguyên t c ch n l c

Khi s d ng ch t ñi u ti t sinh trư ng cho m c ñích di t c d i thì ta ph i quan tâm ñ n

tính ñ c ch n l c c a thu c. Ð m b o ch t s d ng không có h i cho cây tr ng, th m chí

tính ñ c ch n l c có th cho t ng lo i c d i. Vì v y, ph i ch n thu c di t c d i mà không

có h i cho cây tr ng ho c s d ng ñ ng th i nhi u lo i thu c ñ di t ñư c nhi u lo i c d i

có tính m n c m v i các lo i thu c khác nhau.

2. ng d ng c a ch t ñi u hoà sinh trư ng trong s n xu t nông nghi p

2.1.Kích thích s sinh trư ng nhanh, tăng chi u cao cây, tăng sinh kh i và tăng năng

su t cây tr ng

a. S d ng gibberellin (GA) ñ kích thích s tăng trư ng chi u cao cây

M t s cây l y s i như ñay, cũng như cây s d ng ph n thân như mía thì vi c tăng chi u

cao cây có ý nghĩa quy t ñ nh năng su t c a chúng. Gibberellin là ch t r t có hi u qu cao

ñ i v i ho t ñ ng sinh trư ng này.

Tăng chi u cao cây ñay

n ng ñ 20 - 50 ppm c a gibberellin sau vài l n phun, cây ñay có th ñ t chi u cao 4

- 5 m (g p 2-2,5 l n so v i ñ i ch ng). B t ñ u phun khi cây cao kho ng 50 cm, phun 3 l n

và m i l n cách nhau 10 - 15 ngày. Ngoài năng su t, ch t lư ng s i ñay cũng ñư c nâng

lên rõ r t. Ch t lư ng s i ñay có x lý ñ t 6,5 - 6,9 ñi m, trong khi ñ i ch ng ch ñ t 6,1

ñi m (M.X. Zukov. 1986). Liên Xô (cũ) gibberellin ñã ñư c s d ng r ng rãi trong ngh

tr ng ñay, bình quân năng su t tăng kho ng 43,8% mà ch t lư ng s i ñay v n ñ m b o.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….114



Vi t Nam, Lê Quang Chinh và Cs ñã kh ng ñ nh n ng ñ gibberellin t i ưu là 40 ppm

v i lư ng phun 80 l/ha. Khi th ng kê trên di n tích r ng, vi c s d ng gibberellin ñúng

giai ño n, trên n n ñ t ñ dinh dư ng ñã làm tăng b tươi lên 59%, và tăng thân lá lên

67%.

Tăng năng su t và s n lư ng mía ñư ng

Cây mía, khi s d ng GA3 n ng ñ 10 - 100 ppm vào giai ño n ñ u c a quá trình sinh

trư ng (không quá 4 tháng k t khi tr ng) ñã kích thích s kéo dài c a lóng mía, tăng chi u

cao cây, tăng năng su t ru ng mía. N u phun 3 l n, m i l n cách nhau 2 - 4 tu n s n lư ng

ñư ng tăng 25 % l n so v i ñ i ch ng.

b. S d ng gibberelin ñ tăng sinh kh i, tăng năng su t cho nhi u lo i cây tr ng khác nhau

Tăng năng su t c a các lo i rau

GA3 là s n ph m không ñ c nên có th s d ng c cho các loài rau ăn lá như c i tr ng,

c i xanh, c i b . Tuy nhiên, n ng ñ x lý r t th p. Nhìn chung, năng su t t ng th c a các

lo i rau nói chung ñ u tăng trên 30% khi x lý gibberellin 15 - 50 ppm.

- C i tr ng phun GA3 khi cây bén r sau tr ng, n ng ñ thích h p là 20 ppm, phun 3 l n

m i l n cách nhau 5-10 ngày.

- C i xanh có th phun 2 l n, trư c thu ho ch 2 tu n n ng ñ 50 ppm ho c phun khi

cây có 5 - 6 lá, n ng ñ 20 - 30 ppm (phun 2-3 l n).

Tăng kh năng sinh trư ng, phát tri n c a m t s lo i hoa, cây c nh

Trong ngh tr ng hoa, cây c nh, gibberellin ñư c s d ng nhi u m c ñích khác nhau.

K t qu nghiên c u trong th i gian g n ñây trên m t s lo i hoa ñư c tóm t t b ng sau :

B ng 2.6. K t qu x lý GA3 trên m t s lo i hoa

N ng ñ

Lo i hoa

Th i ñi m x lý

Tác d ng

(ppm)

Ngâm c có m m M c ñ u, tăng s hoa/cành, rút

50

Layơn

(1gi )

ng n th i gian st t 5-7ngày

H ng(tr ng,ñ )

50

B t ñ u có n

Tăng chi u dài cu ng hoa

Tăng sinh trư ng, tăng chi u

Cúc vàng

20

10 ngày sau tr ng

dài cu ng hoa

10 ngày sau tr ng Tăng sinh trư ng, tăng chi u

Cúc tr ng

50

và b t ñ u có n

dài cu ng hoa

10 ngày và 60 ngày Tăng sinh trư ng, tăng s

Violet, magic

20

sau tr ng

lư ng hoa

(Lê Văn Tri, 1998)

ð i v i cây qu t trư c khi bán 1 tháng phun GA3 20ppm, ch i và lá l c phát tri n

m nh, qu ch m chín, v qu mư t và căng.

Ð kéo dài cánh hoa loa kèn và làm ch m th i gian thu ho ch t 7 - 10 ngày, ngư i ta ñã

nh ư t dung d ch gibbrrellin 500 ppm lên ñ nh sinh trư ng khi cây ñang phân hoá m m hoa.

Tăng kh năng sinh trư ng, phát tri n c a lúa, ngô

+ Ð i v i cây lúa ngư i ta có th x lý gibberellin vào giai ño n m ho c phun vào giai

ño n ñòng già ñ u có hi u qu t t ñ i v i s sinh trư ng, phát tri n và năng su t.

- Trong trư ng h p cây m sinh trư ng, phát tri n ch m ngư i ta ñã x lý GA3 (phun

ư t lá) ñ kích thích s sinh trư ng nhanh c a cây m ñ m b o gieo tr ng k p th i v .

n ng ñ 20 ppm (phun ư t lá) gibberellin ñã làm tăng chi u cao cây so v i ñ i ch ng

32,2%, hi u qu cao hơn khi k t h p v i phân vi lư ng. Tác d ng c a gibberellin còn làm

cho cây lúa ñ nhánh t p trung hơn, phát ñòng cũng nhanh hơn, k t qu là năng su t tăng 3

- 5%. Tuy nhiên, n u s d ng n ng ñ cao (trên 30 ppm) cây m có th cao g n g p 2 so

v i ñ i ch ng nhưng cây m nh, y u và có bi u hi n vàng lá.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….115



Cũng có th ñư c x lý Gibberellin b ng cách h r m trư c khi c y. K t qu là cây

lúa ñ nhánh tăng 23%, tr và chín t p trung hơn, gi m t l h t lép d n ñ n năng su t tăng

8,2%.

- X lý GA3 cho cây lúa vào giai ño n ñòng già ñư c cho là có hi u qu hơn. K t qu

nghiên c u bư c ñ u c a Lê Văn Tri và Cs cho th y: Khi x lý GA3 lúa tr t p trung hơn,

th i gian thoát bông cũng ng n hơn và chín s m 7 - 12 ngày so v i ñ i ch ng v mùa.

Năng su t bình quân tăng t 8,6 - 17,7% tuỳ theo gi ng, ch t lư ng h t gi ng và ch t

lư ng g o không thay ñ i (hàm lư ng α-amilaza và

kh i lư ng g o l t không sai khác so v i ñ i ch ng).

Ð c bi t gibberellin không th thi u ñư c trong s n

xu t lúa lai.Tác d ng c a nó là kéo dài c bông làm lúa tr

thoát, tăng quá trình th ph n th tinh, tăng năng su t h t

lai.

+ Ð i v i cây ngô cũng ñã có nhi u công trình

nghiên c u v tác d ng c a gibberellin ngo i sinh. Năm

1970 Trung Qu c ñã ng d ng gibberellin trên m t di n

tích r ng, k t qu năng su t tăng 12,1 - 15,5%. Phương

th c x lý hi u qu nh t là ngâm h t trư c khi gieo và

phun vào râu ngô khi b t d u chuy n màu.

Theo tài li u c a Hunggari, phun GA3 n ng ñ 30 ð/C

+GA3

50 ppm, v i li u lư ng 80 l/ha khi cây có 6 - 7 lá ho c

x lý h t n ng ñ 10 - 15 ppm, th i gian ngâm 15

Hình 2.6.GA3 kích thích s

vươn dài c bông c a cây lúa

phút trư c khi tr ng ñ u làm tăng năng su t ngô.

Vi t Nam, Tr n Th Minh và Cs cũng ñã ti n hành

x lý gibberellin cho gi ng ngô MSB 49. K t qu cho th y: n ng ñ 40 ppm và phun vào

giai ño n ngô phun râu là có hi u qu nh t. Cũng x lý giai ño n này khi ph i h p v i vi

lư ng năng su t ngô tăng 18,7%, ch t lư ng h t ngô không thay ñ i và v n ñ m b o tiêu

chu n làm gi ng cho v sau.

2.2. Kích thích s ra r b t ñ nh c a cành giâm, cành chi t trong nhân gi ng vô tính cây tr ng

M t trong nh ng vai trò sinh lý quan tr ng

c a auxin là kích thích s ra r c a cành giâm,

cành chi t. Các auxin thư ng ñư c s d ng là:

IBA, α-NAA và 2,4D. IAA là ch t r t có hi u

qu ñ i v i quá trình phân hoá m m r , nhưng

vì nó d b phân hu nên ít ñư c s d ng hơn.

Ngoài ra có th tr n 0,5 - 1g ch t kích thích

ra r trong 1 kg giá th trơ (agar ho c b t d o

như ñ t sét) ñ x lý cành giâm.

ð/C

+Auxin

Trong m t s trư ng h p, ngư i ta cũng có

th phun auxin lên lá ñ thay cách x lý vào g c

cành. Tuy nhiên, phương pháp này có hi u qu

Hình 3.6.S ra r c a cành chanh

không cao.

Volka sau 12 ngày (SLTV)

Cho t i nay, auxin ñã ñư c ng d ng r ng rãi trong nhân gi ng vô tính c a nhi u lo i

cây tr ng khác nhau.

Nhóm cây ăn qu

+ H cam quýt :

- Chi t cành : S d ng α-NAA n ng ñ 2000 - 6000 ppm bôi vào v t c t, sau 30-45

ngày có th h b u (bình thư ng ph i 60 - 90 ngày).



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….116



- Giâm cành: Dùng α-NAA n ng ñ 4000 - 6000 ppm x lý nhanh trong 3-5 giây.

+ V i thi u: Sau khi khoanh v vài ngày bôi α-NAA n ng ñ 1000 - 1500 ppm vào

v t c t ho c có th dùng α-NAA n ng ñ 10-20 ppm phun lên lá sau khi bó b u.

+ H ng xiêm: Khi chi t cành có th s d ng 2,4D (60-90 ppm), α-NAA ho c IBA

(2000 - 4000 ppm), cũng có th ph i h p α-NAA và IBA bôi tr c ti p vào v t c t ho c

tr n vào ñ t làm b u. V i các phương pháp này t l ra r c a cành chi t cao và rút ng n

th i gian h b u 2 tháng so v i ñ i ch ng.

+ Cây i :

- X lý cành giâm b ng IBA (2000 ppm), sau 20 ngày cành giâm b t ñ u ra r .

- Khi chi t cành có th s d ng IBA, α-NAA n ng ñ 3000 - 5000 ppm, bôi lên v t c t

ho c 2,4D (20 - 30 ppm) tr n vào ñ t làm b u. Sau 6 - 8 tu n cành ra r và có th h b u sau 3

tháng.

Hoa- cây c nh

- Hoa phăng : Khi giâm cành trong th i gian chính v (tháng 9 ñ n tháng 2 âm l ch) thì

IAA có hi u qu r t cao. n ng ñ 100ppm, th i gian x lý 1-5 gi ch sau 7 - 10 ngày

hom b t ñ u xu t hi n r v i t l ra r x p x 100%, 12 - 13 ngày r phát tri n m nh và

sau 20 ngày có th ñem tr ng.

th i gian trái v (hè, thu), hi u qu c a IAA kém hơn và ngư i ta có th thay b ng αNAA n ng ñ 6000 ppm, th i gian x lý 5 - 15 phút và sau 20 ngày cây có th ñ tiêu

chu n xu t vư n.

- Hoa h ng : ð giâm cành h ng, ngư i ta có th s d ng α-NAA n ng ñ t 20004000ppm tuỳ theo gi ng.

Cây công nghi p

- Giâm cành cà phê : Ð i v i cành cà phê có th s d ng 2,4D, 2,4D-Na, α-NAA, IAA,

ho c NOA (β-Naptoxyl axetic axit).Trong ñó α-NAA có hi u qu hơn v i cà phê v i.

N ng ñ 50 ppm th i gian x lý 6 gi t l ra r ñ t 65% sau 5 tháng. Ð i v i cà phê chè

thì NOA l i có hi u qu hơn. cùng th i gian x lý trên, n ng ñ 200 ppm t l cành ra r

ñã ñ t 100% sau 5 tháng (Ð u Qu c Anh (1976).

- Giâm cành s : Các ch t kích thích ra r có th ñư c s d ng là 2,4D, α-NAA, IAA

ho c IBA 50, 100 và 150 ppm. Th i gian x lý là 10 phút ñ i v i 2,4D và 4 - 8 gi ñ i v i

3 ch t còn l i. T l ra r c a các hom có x lý ñ t 82%, riêng α-NAA ñ t trên 90% sau 2

tháng, trong khi ñ i ch ng ch ñ t 66%.

Trong nhi u năm qua, B môn Sinh lý th c v t trư ng Ð i h c Nông nghi p I Hà N i

ñã t p trung nghiên c u cơ s sinh lý c a quá trình tái sinh r b t ñ nh cành giâm, cành

chi t. Trên cơ s ñó ñã ñưa vào ng d ng thành công trong công tác nhân gi ng vô tính

c a nhi u ñ i tư ng cây tr ng khác nhau (cây công nghi p, cây ăn qu , hoa - cây c nh).

Hoá ch t s d ng có hi u qu cao là IBA và α-NAA. V i phương pháp x lý nhanh n ng

ñ có hi u qu cho ñ i ña s ñ i tư ng cây tr ng là 4000 - 6000 ppm. Ch ph m giâm,

chi t cành c a b môn Sinh lý th c v t cũng ñã ñư c ng d ng r ng rãi và r t có hi u qu

ngoài th c t s n xu t.

Ði u ki n ñ giâm cành có k t qu t t là m ñ không khí cao, nhi t ñ 20-23oC và

tránh ánh sáng tr c x .

2.3. Ði u ch nh s ng ngh c a h t, c

S ng ngh hay n y m m c a th c v t ñư c ñi u ch nh b i s cân b ng gi a ABA

(abxixic axit) và GA (gibberellin) n i sinh. Vì v y, ngư i ta có th ñi u ch nh s ng ngh c a

h t, c theo hai hư ng: Phá b tr ng thái ng ngh b ng GA3 ho c kéo dài th i gian ng ngh

b ng các ch t có tác d ng tương t ABA.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….117



a. Kích thích s n y m m

Ð phá b tr ng thái ng ngh , kích thích s n y m m c a h t, c ngư i ta có th x lý

b ng gibberellin. N ng ñ và phương th c x lý tuỳ theo t ng ñ i tư ng c th .

Kích thích n y m m c a c khoai tây

Ð có th tr ng ñư c 2 v trong năm, ngư i ta ñã x lý phá ng cho các c khoai tây

ñông làm c gi ng cho v xuân b ng 2 cách sau :

- Phun gibberellin lên cây trư c khi thu ho ch 7 ngày, n ng ñ t t nh t là 50 ppm. Tuy

nhiên, phương pháp này ít ñư c s d ng vì t l n y m m ch ñ t 47,2 - 48,9%, m m phát

tri n không ñ u d n ñ n năng su t không n ñ nh.

- X lý gibberellin tr c ti p lên c gi ng: C khoai tây m i thu ho ch v ñư c ngâm

vào dung d ch gibberellin n ng ñ 5 ppm trong 5 phút ho c có th phun tr c ti p lên c .

Ð tăng cư ng hi u l c c a gibberellin, ñ ng th i gi m n ng ñ s d ng xu ng t 1- 2

ppm có th b sung thiure vào dung d ch x lý v i li u lư ng 20g/l.

T nhi u năm g n ñây, b môn Sinh lý th c v t Trư ng Ð i h c Nông nghi p I Hà N i

ñã nghiên c u thành công qui trình phá ng cho khoai tây m i thu ho ch v ñông ñ k p

th i có c gi ng cho v xuân. Qui trình này g m 2 công ño n sau: Công ño n ñ u, c

khoai tây v a thu ho ch v ñư c phun ít nh t 3 l n b ng dung d ch GA3 (2 ppm) k t h p

v i thiure. Công ño n ti p theo là ñưa c khoai tây xu ng h m kín ñ ti p t c xông hơi

b ng CS2 ho c rindit trong 3 - 4 ngày. Sau ñó m trong ñi u ki n m, sau 5 - 7 ngày c s

xu t hi n m m v i t l trên 90%.

X lý kích thích n y m m cho m t s gi ng lúa có ñ c tính ng ngh

- V i các gi ng lúa có ñ c tính ng ngh sâu ngư i ta có th dùng gibberellin n ng ñ 2

ppm ngâm 48 h (mùa ñông) và 24 h (mùa hè). Sau ñó, ti p t c ngâm cho no nư c và 72h,

t l n y m m ñ t 90 - 95%, trong khi ñ i ch ng ch ñ t 25 - 30%.

- V i các gi ng lúa ng ngh bình thư ng như NN8, n ng ñ Gibberellin x lý là 1 ppm

ngâm trong 24 h. Sau ñó ti p t c ngâm cho h t no nư c (t ng th i gian 48 - 50 h), t l n y

m m ñ t 90 - 95%. Trong khi t l n y m m c a ñ i ch ng không vư t quá 50%.

Trong trư ng h p h t lúa ñã qua th i kỳ ng ngh , vi c x lý gibberellin 1ppm v n có

tác d ng làm tăng t l n y m m t 10 - 20% so v i ñ i ch ng (Lê Văn Tri và Cs, 1996).

H t lúa m i thu ho ch ho c h t ñã phơi khô h n khi x lý thư ng cho t l n y m m

cao hơn các h t phơi d dang. Th i gian ngâm ñ i v i các h t khô thư ng ng n hơn so v i

h t tươi ho c h t phơi chưa khô.

Nhi u tác gi cũng ñã kh ng ñ nh r ng: gibberellin ch có tác d ng phá ng cho h t

gi ng m i thu ho ch ch không có kh năng tri t tiêu ñ c tính ng ngh và cũng không nh

hư ng gì ñ n t l n y m m c a h t gi ng v sau.

Ngoài gibberellin, ngư i ta cũng có th x lý kích thích n y m m cho h t lúa b ng axit

nitric. Tuy nhiên, ch t x lý này d gây ô nhi m môi trư ng, d gây ñ c cho ngư i, làm

giòn m m và t l n y m m không cao.

Kích thích n y m m c a m t s lo i h t rau

Gibberellin thư ng ñư c dùng x lý cho m t s lo i h t rau khó n y m m như cà r t,

su hào, hành. K t qu x lý gibberellin trư c khi gieo ñã làm tăng t l n y m m c a su

hào Hà Giang lên 8,5%, su hào Sa Pa 18,5%, c c i 17,5%, c i Ðông Dư 7,5%, cà chua

h ng 11% và c i xanh 7%.

X lý phá ng cho c hoa loa kèn và c hoa layơn

- Ngâm c hoa loa kèn có 5 tháng tu i vào dung d ch GA3 n ng ñ 100mg/l, trong 5

gi , sau 30 ngày cây loa kèn m c ñ u.

- X lý GA3 n ng ñ 200 mg/l cho c hoa layơn 3 tháng tu i, sau 1 tháng c m c m m

ñ u. Khi ngâm c layơn ñã có m m 1 gi

n ng ñ GA3 50 mg/l cây m c ñ u hơn, tăng

s n hoa trên cành và rút ng n th i gian t tr ng ñ n thu ho ch 5 - 7 ngày.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….118



c. Kìm hãm s n y m m c a khoai tây trong b o qu n

T lâu α- NAA ñã ñư c dùng ñ kìm hãm s n y m m c a c khoai tây trong b o

qu n. Liên Xô (cũ) ngư i ta ñã s n xu t ra m t lo i ch ph m d ng b t có ch a 3,5%

methyl ester c a α- NAA (MENA) ký hi u là M1 ñ c ch s n y m m c a c khoai tây.

li u lư ng 3kg/t n, ch t này kh năng c ch s n y m m, gi m b t s hư hao trong b o

qu n khoai tây (Racitin. 1977).

Ngoài auxin, m t s ch t làm ch m sinh trư ng (retardent) cũng ñư c s d ng ñ c

ch n y m m ñ i v i khoai tây cũng như hành t i.

- V i khoai tây, có th s d ng MH (malein hydrazit) li u lư ng là 2,5 kg/ha, phun

trư c khi thu ho ch 12-15 ngày. Trong trư ng h p này, c khoai tây sau thu ho ch có th

b o qu n trong 8 tháng, kh i lư ng hao h t gi m 1/2 so v i ñ i ch ng. Do kh năng kìm

hãm s n y m m c a MH r t m nh nên nh ng c này không s d ng làm gi ng cho v sau

nhưng ñ làm khoai thương ph m thì r t t t. Dư dư lư ng hoá ch t trong c ch t p trung

ph n v và xung quanh m m, hàm lư ng cũng dư i m c cho phép.

Cũng có th phun etefon (ethrel) cho cây khoai tây trư c thu ho ch 2 tu n ho c phun

tr c ti p lên c

n ng ñ 0,5% (2lít/t n) trong quá trình b o qu n. Etefon xâm nh p vào t

bào s n sinh ra etylen, tăng cư ng t ng h p ABA, c gi ng ng sâu hơn. Nhưng sau m t

th i gian nh t ñ nh hàm lư ng ABA tr l i bình thư ng, vì v y c v n có th ñư c s d ng

làm gi ng cho v sau.

- Ð i v i hành t i, ñ c ch n y m m, ch ng teo tóp c gi ng, có th dùng MH (2 - 3

kg/ha), phun trư c thu ho ch 15 - 20 ngày ho c x lý c trong b o qu n n ng ñ 500 2500 ppm. Etefon cũng có hi u qu tương t v i hành t i li u lư ng 2- 3 kg/ha, phun trư c

thu ho ch 15-20 ngày.

Vi t Nam, Tr n Minh Tâm và Cs ñã s d ng 2,4D (15 - 30 ppm), α- NAA (20 ppm)

ho c ethrel (1500 ppm) phun tr c ti p lên c khoai tây ñang b o qu trong kho ñ làm ch m

s n y m m, tăng ch t lư ng c gi ng. Tác d ng c a ch t x lý không ch làm ch m s n y

m m mà còn làm gi m kho ng 50% s m m/c so v i không x lý, nh v y ch t lư ng

m m tăng lên rõ r t.

2.4. Ði u khi n s ra hoa

a. Kích thích s ra hoa trái v c a cây d a

Năm1932, Nam M ngư i ta ñã phát hi n ra trong khói có nh ng ch t khí thi u bão

hoà hoá tr như etylen, axetylen có kh năng kích thích s ra hoa c a d a. Năm 1935,

Hawai ngư i ta ñã bi t dùng ñ t ñèn (cacbua canxi) ñ cho d a ra hoa trái v . Ch c n 1

m u ñ t ñèn nh th vào nõn d a, khi g p m ñ t ñèn s s n sinh ra etylen gây hi u qu ra

hoa. Hi n nay, etylen ñư c dùng ph bi n d ng ethrel (ch t l ng). Ðây là ch ph m hi u

qu nh t, ñư c s d ng r ng rãi nhi u nư c tr ng d a hi n nay.

Bình thư ng mi n mi n B c nư c ta, d a ch ra hoa 1 v và cho thu ho ch vào tháng

6 - 7. Ð có ñư c v d a th 2 trong năm, ngư i ta ñã dùng ñ t ñèn x lý d a vào tháng 8

và ñư c thu ho ch vào cu i tháng 11 ñ u tháng 12.

T năm 1989 - 1990 T ng công ty Rau qu Vi t Nam ñã nh p ethrel t Thái Lan ñ s n

xu t d a trái v và sau này nó còn ñư c ng d ng cho m t s cây cây ăn qu khác như

nhãn, xoài.

K t qu x lý ehrel 0,1% li u dùng 10ml/cây b ng cách nh trên nõn ho c phun lên

toàn cây ñ u ñ t 100% s cây ra hoa sau 6 tu n. N u x lý b ng ñ t ñèn, t l cây ra hoa

ch ñ t 92%. Kh i lư ng trung bình qu ñ t cao hơn khi nh tr c ti p ethrel vào nõn d a.

Ngoài ethrel, ngư i ta ñã s d ng α-NAA n ng ñ 25 ppm ho c 2,4 D n ng ñ 5 -10 ppm

ñ ñi u khi n s ra hoa trái v c a cây d a.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….119



b. Kích thích s ra hoa c a m t s lo i rau, hoa, qu khác

* Cây ăn qu

- Nhãn, v i : Hawai ngư i ta phun α-NAA cho nhãn v i ñ ñ kích thích s ra hoa.

G n ñây, Paclobutazol ñã ñư c s d ng ph bi n hơn ñ kích thích s ra hoa c a nhãn, v i,

xoài, s u riêng.

Ngoài ra, ethrel cũng có tác d ng v i nhóm cây này. Ð có xoài, nhãn trái v (chín vào

d p t t nguyên ñán), ngư i dân Nam B ñã phun ethrel 0,1% vào ñ u tháng 8 âm l ch (v i

nhãn), vào ñ u tháng 9 âm l ch (v i xoài). Sau 30 ngày phun hoa s xu t hi n.

- Ðào, m n, táo. lê : Ðây là nhóm cây có ph n ng ra hoa khi x lý alar (SADHSucxinic axit dimetyl hydrrazit). N ng ñ x lý dao ñ ng t 500 - 3000 ppm tuỳ theo t ng

lo i cây.

M , x lý Alar (2000 ppm) cho ñào qu ñã c s sinh trư ng c a ch i ng n và tăng

cư ng hình thành m m hoa.

b c M cũng như Canada, ngư i ta s d ng Alar n ng ñ 500 - 2000 ppm ñã tăng

s lư ng hoa c a táo t 50 - 80% tuỳ theo gi ng.

V i lê, ngư i ta cũng dùng SADH (1000 - 3000 ppm), phun 2 l n, ñã làm tăng s

lư ng hoa g p 2 l n so v i ñ i ch ng.

- ð i v i ñu ñ , h p ch t có hi u qu nh t cho s ra hoa là BOA (Benzothiazol- 2-oxy

axetic axit).

* Cây rau :

- Ð s n xu t h t su hào, b p c i, xà lách, ngư i ta có th x lý GA3 các n ng ñ khác

nhau tuỳ theo lo i cây. Ví d : Xà lách ra hoa n ng ñ 3 - 10 ppm phun khi cây có 4 - 8 lá

ñã làm tăng s n lư ng h t và thu ho ch s m 2 tu n.

- Phun gibberellin cho cây sup lơ ñã kích thích quá trình ra hoa, rút ng n th i gian sinh

trư ng 15 - 20 ngày và năng su t tăng 20 - 30%. Tuy nhiên, tránh s d ng n ng ñ cao cây

s lên ng ng.

* M t s lo i hoa

- Cây hoa loa kèn: Bình thư ng c loa kèn ñư c tr ng t tháng 9, tháng 10 nhưng mãi

ñ n tháng 4, tháng 5 năm sau m i ñư c thu ho ch hoa (th i gian chi m ñ t 6 - 7 tháng).

Trong nh ng năm qua, B môn Sinh lý - Hoá sinh th c v t Trư ng ÐHNN I ñã nghiên c u

thành công vi c ñi u khi n s ra hoa loa kèn trái v . Nh v y, hi n nay trên th trư ng hoa

Hà N i ñã có hoa loa kèn vào h u h t các d p l h i quan tr ng trong năm. Giá tr c a bông

loa kèn trái v tăng g p nhi u l n so v i hoa chính v . Hi u qu nh t là dùng dung d ch

GA3 (10 - 15 ppm) ngâm ho c phun ư t ñ m c , sau ñó ñưa vào x lý l nh ñ phá ng , rút

ng n th i gian n y m m, cây sinh trư ng, phát tri n nhanh và ra hoa s m t 1 - 2 tháng,

tăng hi u qu kinh t lên nhi u l n.

- Cây hoa layơn: Phun CCC n ng ñ 8 000 ppm 3 l n (ngay sau khi m c, sau ñó 4

tu n và trư c ra hoa kho ng 25 ngày). K t qu là tăng s lư ng hoa/bông.

- Hoa cúc Nh t thư ng ñư c x lý b ng GA3 n ng ñ 5 - 10 ppm vào ñ nh sinh trư ng,

hoa ra nhanh hơn.

- Hoa c m chư ng: Phun CCC (0,25%) ñã kh c ph c hi n tư ng v ng c a cây, tránh

hi n tư ng ra n quá nhi u gi m công lao ñ ng ng t b t n , ch t lư ng hoa tăng lên rõ r t.

c. Tăng ñ u qu và t o qu không h t

Sau quá trình th ph n th tinh, qu ñư c hình thành và kích thư c tăng nhanh do quá

trình phân chia và nh t là s dãn c a t bào b u nhu . Các quá trình này ñư c quy t ñ nh

b i auxin và giberellin t ng h p trong phôi. Vì v y, ngư i ta có th thay các hocmon n i

sinh này b ng các hocmon ngo i sinh thì qu v n ñư c hình thành, v n sinh trư ng phát

tri n bình thư ng mà không c n th tinh. Trong trư ng h p này, chúng ta s thu ñư c

nh ng qu không có h t.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….120



Các ch t thu c nhóm auxin có hi u qu cao trong vi c t o qu không h t ñ i v i các

lo i qu có nhi u noãn như cà chua, dưa chu t, b u bí… Trong khi, lê, táo, chanh, cam,

nho l i ñư c c m ng m nh b i gibberellin cho quá trình này.

Cây cà chua

Ð tăng quá trình ñ u qu và t o qu không h t cho cà chua thì 2,4D (5 - 10 ppm) r t có

hi u qu . Tuy nhiên, nó thư ng t o ra nh ng bi n d ng không mong mu n và cũng do ñ c tính

cao nên hi n nay ñã không ñư c s d ng trong s n xu t. Thay th 2,4D, ngư i ta có th s

d ng 4-CPA (4- chlorophenoxy axetic axit) 40 - 50 ppm, ho c NOA (β-Naphtoxyl axetic axit)

40 - 60 ppm. Khi x lý t l r ng gi m ch còn 30 - 35 % trong khi ñ i ch ng r ng 60 -70%.

Ph n l n s qu thu ñư c không có h t và năng su t tăng cao (Ractin U.V., Alimova, R.A.

1976).

G n ñây, nhi u tác gi cũng ñã r t thành công trên cây cà chua khi x lý t o qu không

h t b ng α-NAA (20 - 30 ppm) ho c GA3 n ng ñ 10 - 100 ppm. Tuy nhiên, t l qu

không h t thu ñư c còn ph thu c vào gi ng, n ng ñ và th i ñi m x lý.



B ng 3.6. nh hư ng c a 4- Chlorophenoxi axetic axit ñ n năng su t cà chua.

(Ractin U.V., Alimova, R.A. 1976)

X lý 4-chlorpheioxio axetic axit

Ch tiêu

Không x lý

(0,005%)

1. S qu /cây

12

18

2. Tr ng lư ng qu (g)

53,3

75,0

3. Năng su t qu /cây (g)

640

1350

Cây nho

Ðã t lâu, gibberellin luôn ñư c s d ng r ng rãi trong ngh tr ng nho M , Nh t v i

m c ñích tăng t l ñ u qu , t o qu không h t, tăng kích thư c qu , tăng năng su t thu

ho ch.

- Phun GA3 (50 - 100 ppm) tr c ti p lên chùm hoa, vào cu i th i kỳ hoa r và sau khi

hình thành qu 7 - 10 ngày, kích thư c qu tăng nhanh, nâng cao hàm lư ng ñư ng

glucoza, tăng ph m ch t qu xu t kh u.

- Cũng có th phun vào lúc hoa r , n ng ñ 100 - 200 ppm, ngoài tác d ng làm qu l n

nhanh còn thu ñư c 60 - 90% s qu không h t, v qu m ng.

K t qu nghiên c u g n ñây

Vi t Nam cũng cho th y: X lý GA3

có th làm qu nho t gi m b t h t

ñ n m t h t hoàn toàn, ñi u này ph

thu c vào th i ñi m x lý. Phun

trư c khi hoa n r 2 tu n có th thu

ð/C

ñư c trên 50% s qu không h t

nhưng phun sau khi hoa n r 8 ngày

ch thu ñư c ho ng 30% s qu

không h t. Có th phun b sung

trư c khi thu ho ch 15 - 20 ngày,

qu m ng hơn, chín ñ u hơn và gi m

t l qu h ng.

+GA3

Trong nhi u trư ng h p, khi s

d ng Alar (SADH- Sucxinic Axit

Hình 4.6. GA3 làm cam, nho ch m chín và tăng

Dimetyl Hidrrazit) cho táo, lê, nho

kích thư c c a qu

cũng có hi u qu tương t .



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….121



M t s lo i cây ăn qu khác

- Cam, quýt: Sau 2 l n x lý GA3 n ng ñ 100 ppm (trư c ra hoa và sau ra hoa 2 tu n)

ñã làm tăng s qu , tuy kích thư c qu có th gi m chút ít nhưng năng su t tăng cao. Ð i

v i m t s gi ng, GA3 có th t o ñư c qu không h t ho c làm gi m ñáng k s lư ng h t

trong qu .

- Gibberellin n ng ñ 20 ppm phun cho cây qu t vào giai ño n sau ra hoa , có th tăng

t l ñ u qu lên 15 - 25%.

- Khi phun dung d ch GA3 (60 - 80 ppm) cho qu cam 3 tháng tu i (phun ư t qu ) ñã

làm tăng kích thư c qu , qu chín ch m và mã qu ñ p hơn. ð i v i nho, GA3 cũng có tác

d ng tương t (H.6.3).

- V i táo n ng ñ gibbrrellin thích h p là 400 ppm ho c ph i h p GA3 (250 ppm) v i

auxin (10 ppm).



- Ð i v i nhãn, v i, khi phun gibberellin n ng ñ 10 - 40 ppm vào th i kỳ hoa r

ñ u có kh năng tăng t l ñ u qu lên 12,5%. N u ph i h p gibberellin v i phân vi

lư ng t l ñ u qu có th tăng lên 18,5% và năng su t cu i cùng tăng 16 - 20%, ch t

lư ng qu v n ñ m b o.

2.5. Ði u khi n s chín c a qu

a. Kích thích s chín c a qu

Etylen ngo i sinh là m t trong nh ng tác nhân thúc ñ y nhanh quá trình chín c a qu .

Tuy nhiên, hi u qu c a nó rõ hơn ñ i v i các lo i qu có hô h p b t phát như chu i, xoài,

ñu ñ , cà chua còn ñ i v i các lo i qu không có hô h p b t phát như h cam quýt, b u bí

thì hi u qu không rõ.

Etylen là m t ch t khí nên

vi c s d ng tr c ti p nó là h t

s c khó khăn. Trong th c t s n

xu t, ngư i ta ñã s d ng các

ch t t ng h p có tác d ng tương

t etylen như : ethrel, axetylen,

butylen.

Ch t ñư c s d ng ph bi n

ð/C

+Ethrel

nh t trên th gi i hi n nay ñ

kích thích s chín c a qu là

Hình 5.6. Ethrel kích thích s chín c a qu cà chua

Ethrel (2- Chlo etylen phosphoric

axit vi t t t là CEPA), n ng ñ có

hi u qu dao ñ ng t 500 - 5000 ppm. Ethrel d ng l ng khi vào trong mô nó gi i phóng

ra etylen xúc ti n nhanh s chín c a qu . Có th x lý cho qu trư c ho c sau khi thu

ho ch.

- Qu sau khi thu ho ch v , mu n ñi u khi n chín ñ ng lo t và có mã qu ñ p có th

phun hay nhúng qu vào dung d ch ethrel trong th i gian 0,5 - 4 phút. V i chu i thư ng

dùng dung d ch ethrel có n ng ñ 0,5 - 2 g/l, lê 0,25 - 1 g/l, cà chua 1 - 4 g/l. V i cam quýt,

sau khi thu ho ch cũng có th ngâm vào dung d ch ethrel (1ppm), t 3 - 7 phút, sau 7 - 10

ngày ñ nơi m (kho ng 25oC) qu s chín vàng và màu s c r t ñ p.

- Cách khác, ngư i ta có th phun ethrel cho qu khi còn trên cây, qu chín ñ ng lo t

thu n l i cho vi c thu ho ch b ng phương pháp cơ gi i.

Cà chua: Có th phun ethrel n ng ñ 0,03 - 0,15 %, li u lư ng 0,9 - 1,8 kg/ha khi có 5 30% s qu chuy n màu hơi h ng, qu chín s m 1 - 2 tu n, tăng ch t lư ng thương ph m

c a qu , gi m s l n thu ho ch.

t ng t có th x lý 3 l n b ng ethrel n ng ñ 0,01 - 0,03% b t ñ u phun khi qu non,

m i tu n 1 l n. Qu xu t hi n màu ñ s m hơn và chín t p trung hơn.



Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Sinh lý Th c v t ng d ng ……………………….122