Vai trò nghiên cứu ngang trong điều tra sức khoẻ cộng đồng:

22

3. Các bớc lập kế hoạch một cuộc điều tra sức khỏe cộng đồng

Sơ các bớc tiến hành điều tra sức khoẻ cộng đồng

Đánh giá CT



15



Xác định vấn

đề



1



Tiến hành CT



14



Thảo luận với

lãnh đạo



Lập KH can

thiệp



13



3



Mục tiêu điều

tra



Phổ biến KQ

cho cộng đồng



12



4



Lập kế hoạch

ĐT, bộ câu hỏi



Viết báo cáo



11



5



Huấn luyện

ĐTV



Phân tích kết

qủa



10



6



Pretest



Tiến hành ĐT



9



7



Hoàn chỉnh PP



2



8

Chọn mẫu



Bớc 1. Xác định vấn đề nghiên cứu.

Tại sao xác định vấn đề u tiên?

Trong một cộng đồng thờng có rất nhiều vấn đề đợc phát hiện, vấn đề nào cũng

cần phải giải quyết nhng nguồn lực và thời gian có hạn. vậy làm thế nào để xác định đợc việc gì cần làm trớc, việc gì cần làm sau. Đó chính là quá trình xác định vấn đề u

tiên.

Ai chọn vấn đề u tiên?

Trong nghiên cứu có tham gia, ngời nghiên cứu có thể làm việc này, tuy nhiên tuỳ

thuộc vào mức độ tham gia, những ngời điều hành cấp tỉnh, huyện, xã, thôn và chính

các thành viên trong cộng đồng

Làm thế nào để chọn u tiên?



23

A/ Những Tiêu chuẩn để xác định vấn đề u tiên

1. Tính phổ biến của vấn đề: vấn đề đó có thờng xuyên xảy ra không? Nhiều cá

thể hay nhiều hộ gia đình thờng xuyên gặp phải không? Nó xảy ra nhiều lần

trong năm và có lan truyền từ vùng này sang vùng khác không?

2. Tính trầm trọng của vấn đề: Hậu quả của nó mang đến có nghiêm trọng không

(dễ trùng lặp với tính phổ biến)

3. Cộng đồng có nguyện vọng giải quyết vấn đề này và nếu giải quyết sẽ mang lại

lợi ích và phù hợp với cộng đồng

4. Khả năng thực thi: thời gian, kỹ thuật thích hợp, nhân lực và vật lực

B/Các bớc tiến hành xác định u tiên

Bớc 1: liệt kê các vấn đề cần giải quyết

Bớc 2: Xây dựng thang điểm

Bớc 3: Tiến hành cho điểm

Bớc 4: Xác định u tiên bằng cách tính điểm (điểm cao nhất)

Ví dụ : Xếp loại u tiên của 5 vấn đề của một cộng đồng bằng phơng pháp cho điểm

Tiêu chuẩn

1

2

3

4

Tổng

u tiên

Vấn đề 1

5

4

4

3

16

5

Vấn đề 2

4

6

3

7

20

4

Vấn đề 3

8

7

8

9

32

1

Vấn đề 4

6

5

8

5

24

3

Vấn đề 5

6

8

5

8

27

2

Kết quả vấn đề 3 đợc xếp u tiên số 1, vấn đề 5 u tiên 2 và vấn đề 4 u tiên 3

Bớc 2. Thảo luận với lãnh đạo địa phơng

a) Việc cần làm trớc tiên là phải thông báo cho các nhà lãnh đạo cộng đồng biết kế hoạch

điều tra và thảo luận để họ đồng ý và cộng tác tiến hành điều tra. Những nội dung sau cần

đợc thảo luận thông báo và giải thích:

- Mục tiêu và nội dung của nghiên cứu

- Địa điểm, thời gian và đối tợng nghiên cứu.

- Sự hợp tác và tham gia đóng góp của cộng đồng về nhân lực, vật liệu nghiên cứu,

kinh phí nếu có.

- Những ích lợi từ kết quả nghiên cứu cho cộng đồng.

Những điểm chú ý khi thông báo: Tránh gây ấn tợng là một cuộc điều tra kinh tế, tránh tạo

sự mong đợi về một sự viện trợ về kinh tế hay thuốc chữa bệnh từ cấp trên hoặc từ bên

ngoài.

b) Những ngời cần đợc thông báo gồm:

- Những nhà lãnh đạo địa phơng

- Các nhân viên y tế và cán bộ lãnh đạo cấp trên

- Các nhân viên hành chính và y tế địa phơng

- Đối tợng điều tra hay ngời đại diện của họ

c) Cuối cùng cần tiến hành một chuyến đi thăm xem xét tình hình khu vực quần thể nghiên

cứu trớc khi triển khai thực địa.

Bớc 3. Xác định mục tiêu



24

Mục tiêu nghiên cứu:

- Mục tiêu là phần tóm tắt tổng quát nhất về những gì nghiên cứu mong muốn đạt đợc và đợc chia thành 3 phần.

Mục tiêu tổng quát: Lợng hóa vấn đề nghiên cứu

Mục tiêu cụ thể: Cụ thể hóa từng nội dung của vấn đề nghiên cứu

- Mục tiêu của nghiên cứu cần đảm bảo yêu cầu sau:

Bao gồm các khía cạnh khác nhau của vấn đề trong một chuỗi hợp lý

Đợc diễn đạt rõ ràng bằng thuật ngữ hành động, nói rõ những gì bạn cần phải làm, khi

nào và vì mục đích gì, cụ thể có thể đo lờng đợc, có khả năng đạt đợc sau khi nghiên

cứu.

Đợc diễn tả qua sử dụng các động từ mô tả hành động ví dụ: xác định so sánh

tính toán đo lờng mô tảvà không dùng các động từ mơ hồ nh nghiên cứu

vạch ra hiểu, biết, nắm đợc...

Bao gồm việc phát triển các đề nghị về cách xử dụng các kết quả nghiên cứu để giải

quyết vấn đề.

Sau khi đã xác định đợc mục tiêu, việc tiếp theo là dựa vào các mục tiêu để xác định

các biến số cho nghiên cứu.

Biến số

Biến số là một đặc trng của một ngời, đối tợng, hoặc hiện tợng mà có thể đo lờng đợc theo

một cách thức nào đó, và có thể mang những giá trị khác nhau hoặc có những đặc

tính khác nhau nghĩa là nó có thể biến đổi.

Phân loại biến số:

1. Phân loại theo bản chất của biến số: gồm hai nhóm

1.1 Các biến định tính (qualitative variable): Đợc đo bằng thuật ngữ xếp loại (kết quả của

một bệnh có thể là khỏi, mãn tính, hoặc chết, đánh giá đáp ứng dịch vụ y tế của ngời sử

dụng dịch vụ có thể là hài lòng, không hài lòng, tình trạng kinh tế xã hội có thể tốt,

trung bình, kém). Biến định tính đợc chia thành 2 loại là biến danh mục (nominal) và

biến thứ hạng, (phần này đã đợc trình bày chi tiết trong cuốn nghiên cứu sức khỏe cộng

đồng của bộ môn)

1.2 Biến định lợng(quantitative avariable): Đợc đo bằng số (tuổi, huyết áp, số tế bào v v ...)

2. Dựa vào mối tơng quan giữa các biến số nó đợc chia:

2.1 Biến độc lập (independent variable)

2.2 Biến phụ thuộc (denpendent variable)

2.3 Các yếu tố gây nhiễu(confounding factor):

Những thông tin cần thu thập

Mục tiêu của điều tra sức khỏe cộng đồng là phát hiện những nhu cầu sức khỏe của cộng

đồng và chỉ ra đợc các yếu tố liên quan đến tình trạng sức khỏe. Dựa trên cơ sở đó đề ra các

giải pháp can thiệp thích hợp trong những bớc tiếp theo của nghiên cứu. Vì vậy những nhóm

thông tin sau là rất cần thiết:

- Nhóm thông tin về kinh tế văn hóa xã hội và giáo dục.

- Nhân khẩu học, địa lý môi trờng.

- Các chỉ số bệnh tật và tử vong.

- Hệ thống y tế và dịch vụ y tế trong phòng bệnh và chữa bệnh.



25

- Các chơng trình y tế hiện có và sự tham gia của cộng đồng

- Thói quen tìm kiếm dịch y tế của ngời dân.

- Tìm hiểu thông tin có sẵn

Khái niệm: Thông tin có sẵn là thông tin đã đợc công bố hoặc cha công bố từ các cơ sở y tế

nhà nớc và t nhân, các cơ sở nghiên cứu hoặc từ cộng đồng mà ta muốn khai thác để phục

vụ cho mục tiêu nghiên cứu.

Tiêu chuẩn các thông tin có sẵn

+ Tính phù hợp của thông tin có sẵn với vấn đề nghiên cứu

+ Thời gian: mới, gần với thời điểm điều tra

+ Có thể so sánh đợc, đối chiếu với thông tin từ phơng pháp khác.

Độ tin cậy của thông tin

Những thông tin nào là cần thiết cho vấn đề nghiên cứu nên đợc đặt ra trớc khi tiến hành thu

thập

Nguồn thông tin mà ta quan tâm hiện có từ đâu, ai đang quan tâm đến những thông tin này.

Bớc 4. Lập kế hoạch điều tra

Bớc 5. Huấn luyện điều tra viên và giám sát viên

Bớc 6. Thử bộ câu hỏi

Bớc 7. Hoàn chỉnh phơng pháp

Bớc 8. Chọn mẫu đại diện từ quần thể nghiên cứu

Bớc 9. Tổ chức điều tra

Bớc 10. Phân tích

Phân loại hay xắp xếp số liệu.

b. Kiểm tra chất lợng số liệu

c. Xử lý số liệu

Bớc 11. Viết báo cáo

Bớc 12. Phổ biến kết quả cho cộng đồng

Bớc 13.Can thiệp cộng đồng : TT - GDSK

Kết luận

Ngày nay phơng pháp chẩn đoán sức khoẻ cộng đồng là một phơng pháp đang đợc áp dụng

rộng rãi trong ngành y tế. Nó đợc các chuyên gia y tế sử dụng không chỉ để đánh giá các

chơng trình/dự án y tế đã can thiệp mà còn sử dụng nh một công cụ trong khảo sát thăm dò

xác định nhu cầu liên quan đến sức khoẻ và nhiều lĩnh vực khác nhau của cộng đồng. Dựa

trên cơ sở của những thông tin thu thập đợc, các chuyên gia tiến hành phân tích và tiến hành

lập kế hoạch cho các phơng pháp can thiệp thích hợp. Khi tiến hành chẩn đoán sức khoẻ của

một cộng đồng thì việc sử dụng phơng pháp nghiên cứu ngang là rất quan trọng, việc chọn

mẫu hoặc thiết kế công cụ thu thập thông tin phù hợp lại phụ thuộc vào các mục tiêu của



26

nhà nghiên cứu và quá trình tiến hành phải tuân thủ mọi quy trình đầy đủ để đảm bảo rằng

kết quả của chẩn đoán là có đủ độ tin cậy.

IV. Tài liệu học tập chủ yếu cho sinh viên

1. Dịch tễ học Y học, Bộ môn Dịch tễ học, Trờng Đại học Y Hà Nội, Nhà xuất bản Y học

1993

2. Thực hành Dịch tễ học, Bộ môn Dịch tễ học, Trờng Đại học Y Hà Nội, Nhà xuất bản Y

học

3. Tài liệu phát tay