III. Ô NHIỄM MÔI TRUÔNG NUỔC ĐÔ THỊ VÀ CÔNG NGHIỆP

sự b ố trí c á c k h u /c ụ m c ô n g n g h iệ p m ới n ày đ ã x ảy ra b ất h ợ p lý ở m ộ t s ố nơi. T h í d ụ ở

th à n h p h ố I ỉà N ộ i đ ã th à n h lập c á c cụ m c ô n g n g h iệ p m ớ i ở h u y ệ n T h a n h T rì, sau khi

th à n h lập q u ậ n H o à n g M ai thì c á c c ụ m c ô n g n g h iệ p n à y đ ã n ằ m g ọ n tro n g n ộ i th à n h .



III. Ô NHIỄM MÔI TRUÔNG NUỔC ĐÔ THỊ VÀ CÔNG NGHIỆP

- Cấp nước

T ỷ lệ d ã n s ố đ ư ợ c cấp nư ớc cò n thấp, 6 0 - 7 0 % đ ố i với đ ô thị loại I, II; 4 0 - 5 0 %



đối với đổ thị loại III, nhưng chỉ tiêu lượng nước L eo đầu người chỉ đạt 40 - 50% tiêu

’

n

c h u ẩ n . H ầ u h ế t c á c h ệ th ố n g c ấ p n ư ớ c đ ã đ ư ợ c x â y d ụ n g từ lâu, c h ắ p v á và x u ố n g cấp

n g h iê m trọ n g , thất th o á t nước tới 30 - 4 0 % .

- Thoát nước

C á c h ệ th ố n g th o át nư ớc thải đ ề u c h u n g với h ệ th ố n g thu g o m n ư ớ c m ư a , c ả b ù n

rá c , nư ớc c ố n g đ ều x ả v ào m ộ t hệ th ố n g th o á t nư ớc c h u n g - k ế t h ợ p v à k h ô n g đ ư ợ c x ử

lý trư ớ c khi đ ổ thải v ào n g u ồ n nư ớ c. T ỷ lệ d â n s ố đ ư ợ c s ử d ụ n g cá c h ệ th ố n g th o á t

n ư ớ c tại c á c tr u n g tâ m đ ô thị đ a n g c ò n th ấ p - v ào k h o ả n g 50 - 6 0 % tại T P H ồ C h í M in h

v à 35 - 4 0 % tại H à N ộ i và H ải P h ò n g , và th ậ m c h í c ò n th ấ p h ơ n n ữ a ở c á c đ ô thị n h ỏ

h ơ n . N h iề u đ ư ờ n g p h ố k h ô n g có h ệ th ố n g th o á t nư ớc m ư a v à s in h h o ạ t n ê n th ư ờ n g bị

n g ậ p ú n g k h i m ư a v à ứ đ ọ n g nư ớc th ả i s in h h o ạ t th ư ờ n g x u y ê n .T ro n g trậ n m ư a n g à y 2^ /8 /2 0 0 1 ( c ư ờ n g đ ộ trê n 3 0 0 m m )... tại H à nội; trận m ư a n g à y 2 0 - 2 1 /6 / 2 0 0 2 tại T h à n h

p h ố H ồ C h í M in h , c ư ờ n g đ ộ x ấp xỉ 3 0 0 m m , ... đ ều x ả y ra n h iề u đ iể m ú n g n g ậ p với

th ờ i g ia n k é o dài từ I - 3 ngày.

- Nước thái

N ư ớ c th ả i sinh h o ạ t c h iế m k h o ả n g 8 0 % tổ n g s ố nư ớ c th ả i ở c á c th à n h p h ố , là

m ộ t n g u y ê n n h â n c h ín h gày n ên tìn h trạn g ô n h iễ m nước v à v ấn đ ề n à y c ó xu h ư ớ n g

c à n g n g à y c à n g x ấu đi.

T in h tr ạ n g ô n h iễ m nước rõ r à n g n h ấ t là ở H à n ộ i,T h à n h p h ố H ồ C h í M in h , H ả i

P h ò n g , Đ à N ẩ n g , H u ế , N a m Đ ịn h , H ả i D ư ơ n g và các th à n h p h ố , th ị x ã lớ n k h á c . T r o n g

s<ố c á c d o a n h n g h iệ p sản x u ấ t c ô n g n g h iệ p đ ã đư ợc k h ả o sát n ă m 2 0 0 2 , tới 9 0 % s ố

d o a n h n g h iệ p k h ô n g đ ạt yêu cầ u v ề tiêu c h u ẩ n nước th ả i xả ra m ô i trư ờ n g . 7 3 % s ố

cỉ o a n h n g h iệ p x á nư ớc thải k h ô n g đ ạ t tiêu c h u ẩ n d o k h ô n g có c á c c ô n g trìn h và th iết bị

x ử lý nư ớc th ải. 6 0 % s ố c ô n g trình xử lý nư ớc thải h o ạ t đ ộ n g v ận h à n h k h ô n g đ ạ t y êu

c ầ u . M ộ t s ố b ệ n h việ n tro n g các đ ô thị lớn đ ã đư ợc đ ầ u tư x ây d ự n g c á c tr ạ m x ử lý

n ước thải riê n g , s o n g tỉ lệ cò n thấp. H à n g loạt c ác d ự á n th o á t nư ớ c, vệ sin h c h o c á c đ ô

t h ị b ắ t đ ầ u đ ư ợ c n g h iê n cứu triể n k h a i, cá c hệ th ố n g thu g o m , c h ia tá c h n ư ớ c thải, c á c

t r ạ m x ử lý n ư ớ c thải c h o đ ô thị đ ã đ ư ợ c đ ư a vào k ế h o ạ c h đ ẩu tư, n h ư n g tín h k h ả thi

c òn th ấ p vì th iế u n g u ồ n v ốn và g ặ p k h ó k h ă n về kv thuật.



4



- Hiện trạniị môi n ường nước mặt ở các dô thị vù khu công nghiệp

C h o đ ế n n a y v ẫn ch ư a có c o n s ô n g n à o c h ả y q u a v ù n g đ ô thị và K C N bị x ế p vào

bại ô nhiễm năng, trừ một số nơi có đoạn sông chảy qua đô thị và khu công nghiệp



tếp n h ậ n trực tiế p lư ợ n g nư ớc Ihảíât lớn như, s ô n g N h u ệ , s ô n g T h ị V ải. T u y n h iê n

ăn g đã xảy ra ô nhiễm môi trường nước ở một số đoạn sông và tình trạng ô nhiễm sẽ



lin n h a n h n ế u k h ô n g c ó b iện p h á p b ả o vệ (H ìn h v . l ) . C h ấ t lư ợ n g n ư ớ c m ặ t tại c á c c o n

sing c h o p h é p sử d ụ n g vào m ụ c đ íc h n ô n g n g h iệ p : về m ù a m ư a , lư ợ n g n ư ớ c s ô n g d â n g

ao, mang theo nhiều phù sa, là nguồn dinh dưỡng tốt cho trồng trọt. Tuy nhiên hàm



Irợng c h ấ t lơ lửng k h á cao n ên sẽ g â y k h ó k h ă n c h o việc s ử d ụ n g v ào m ụ c đ íc h c ấp

Iirớc c h o c ô n g n g h iệ p h o ặc sin h h o ạt; về m ù a k h ô m ự c n ư ớ c s ô n g h ồ h ạ th ấ p , lưu

Irợng n h ỏ g â y n ê n tìn h trạ n g th iếu nư ớ c, nư ớ c bị ô n h iễ m h ơ n v à g â y n ê n h iệ n tư ợ n g

;âm nhập mặn do triều cường ngoài biển khơi.



Các sông, hồ, kênh, mương nội thành c ủ a H à N ộ i, T P H ồ C h í M in h , H ả i P h ò n g ,

•luế, Đ à N ẩ n g , H ải D ư ơ n g , ... đ ề u bị ô n h iễ m ở m ứ c đ ộ b á o đ ộ n g , n ư ớ c s ô n g đ ã b iế n

n à n h m à u đ e n và b ố c m ù i hôi thối, n h ư c á c s ô n g T ô L ịc h , K im N g ư u ... ở H à N ộ i, c ác

lênh N h iê u L ộ c - T h ị N g h è , k ê n h T â n H o á - L ò G ố m - T ầ u H ủ ... Ở T P H Ổ C h í M in h [7],

I

I

i

1

J



Diễn biến B O D 5



_



—

I

“

.ọ.

^ữ

ữ

1

2



35

30



20

15

10

5

Q



ỉ£......



Sông Uổng

(11à Nội)



Sông Cấm

(Mải

phòng)



Sổng Hương

(Huế)



Sông Màn

(Đà

nẩng)



□ 1995

■ 1996

□ 1997

199

8

D1999

■

Ị □ 2000

2001

1 2002

... — .— “



km

Sông Sài gòn



.



I



Vi trí



!



I



I



(TP.il CM)



H ình 1: Diễn biến BOD, trên các sông đã quan trắc từ năm 1995 - 2002,

Theo TCVN 5942 - 1995: Nước loại A < 4 mg/1; Nước loại B < 25 mg/1

(Nguồn - Cục Môi trường- Các s ố liệu quan trắc môi trường / 5 ị)



Nước ngầm

Trữ lượng tiềm năng của các phức hệ chứa nước chính khoảng 48 tỷ nrVnăm

131,5 triệu mVngày). Trữ lượng khai thác dự báo khoảng 6 - 7 tỷ mVnăm ( 1 7 - 2 0

riêu nvVngày). Hiện nay hàng năm có thể khai thác trên dưới 1 tỷ m3 (khoảng 2-3 triệu

nVngày). Châì lượng nước ngầm còn tốt, trừ một số nơi mà hàm lượng sắt và mangan



:ao, đòi hỏi phải xử lý trước khi dùng để ăn uống.



5



Khung ]: Nước ngầm



H iệ n tư ự n g x â m n h ậ p m ặ n ( n h iễ m m ặ n ) n ư ớ c n g ầ m k h á p h ổ b iế n ở c á c v ù n g ven

biển V iệ t N a m , n h ư Q u ả n g N in h , H ải P h ò n g , T h á i Binh, T h a n h H o á , V in h , H u ế, Đ à

N ẵ n g , N h a T ra n g , P h an R a n g , TP. H ồ C h í M in h , T iề n G ia n g , B ến T re , C à M a u , K iên

G ian g ... M ộ t s ố v ù n g tuy x a biển, n h ư n g d o tồ n tại c á c tầ n g h a y th ấ u k ín h nư ớc m ặ n

c h ô n vùi c ổ n ê n khi k h ai thác n ư ớ c n g ọ t c ó th ể k é o nước m ặ n v ào c ô n g lấy nước,

trình

n h ư ở Hải



D ư o n g , H ư n g Y ên, H à T â y , Bắc G ia n g , L o n g A n ... C ác n g u y ê n tố k im loại



n ặ n g n h ư A s đ ã c ó m ặ t tro n g m ộ t s ố m ẫ u nư ớc n g ầ m ở H à N ộ i và m ộ t s ố tỉn h p h ụ cận.

Nguồn: Báo cáo Hiện trạng môi trường Việt Nam , năm 2003.



6



Khung 2 : Nước Mặt

Chất lượng nước của các sông ở miền Bắc



P h ầ n lớn d ọ c c á c s ô n g c ủ a h ệ th ố n g s ô n g H ồ n g có giá trị c á c c h ỉ tiêu ồ n h iễ m

đầu th ấ p h ơ n g iá trị c h o p h é p th e o T C V N 5 9 4 2 - 1 9 9 5 . Đ o ạ n s ô n g H ồ n g từ D iê n H ồ n g

tơi n g ã b a V iệt T rì về m ù a cạ n n h iề u chỉ tiêu về ô n h iễ m vượt T C C P đối với n ư ớ c m ặ t

loại A : H à m lư ợ n g C O D vượt 2 ,3 7 lần, B O D vượt 3 ,8 3 lần; N 0 2 vượt 1,4 lần; N H 4+

vượt 2 lần; s ố lư ợ n g C o lifo rm tro n g n ư ớ c cao , k h ô n g đ ả m b ả o tiêu c h u ẩ n c ấ p n ư ớ c c h o

ăn u ố n g và sin h hoạt. T ạ i cầ u V iệ t Trì, N 0 2 c a o h ơ n T C C P đối với n ư ớ c m ặ t loại A từ 4

-f



20



lần.



- Đ o ạ n s ô n g C ầu c h ả y q u a thị x ã T h ái N g u y ê n c ó h à m lư ợ n g B O D , C O D tro n g

r.ước cao, h à m lư ợ ng o xy h o à tan thấp, h à m lượng H 2S có khi tới 7,8 - 1 2m g/l, h à m

lượng N 0 2 ca o h ơ n T C C P đối với nư ớc cấp loại A là 5 -1 0 lần, h à m lượng N H 4+ c a o hơn

T C C P đ ố i với nư ớc c ấ p loại A 2 lần.

- Sông T h ư ơ n g , tại k h u vực cầu Bắc G ian g : B O D c ao h ơ n T C C P đ ố i với nư ớc cấp

loại A 2 ,6 8 lần; C O D c a o hơn T C C P 1,85 lần; đ ặ c biệt N 0 2 vượt 7 0 - 2 0 0 lần T C Ơ P đ ố i

với n ư ớ c cấp loại A.

- Sông C ấm , sô n g T a m Bạc th u ộ c khu vực T h à n h p h ố H ải P h ò n g c ó m ứ c đ ộ ô

n h iễ m đ á n g kể.

Chất lượng nước các sông ở miền Trung

N ó i c h u n " ch ấ t lượng nước c á c sô n g ở m iề n T r u n g tốt hơn c á c sô n g ở m iề n Bắc

và m iề n N am .

Nước các sóng ở Nam Bộ

- N ư ớc s ô n g Đ ồ n g Nai tại H o á A n , cầu C át L á i, P h ư ớc K h á n h , Đ ồ n g T r a n h có

h à m lư ợ n g d ầu tới 0 ,3 - 0 ,4 mg/1, tro n g khi đ ó q u y đ ịn h đ ố i với n g u ồ n c ấ p n ư ớ c loại A là

k h ô n g đ ư ợ c ch ứ a d ầu .

- N ư ớc s ô n g Sài G ò n : B O D , C O D tại c ầ u Phú C ư ờ n g vượt so với T C C P 2 - 4 lần,

h à m lư ợ n g c á c ch ấ t d in h d ư ỡ n g n h ư N itơ vượt q u y đ ịn h n h iề u lần, n h ấ t là tại B ế n N h à

R ồ n g . L ư ợ n g C o lifo rm s vượt tới 5 0 - 1 0 0 lần.

- S ô n g T hị V ải : H à m lư ợ ng ô x y h o à tan D O dưới 2 mg/1 ở c h iề u dài 16 k m và

d ư ớ i 1 mg/1 ỏ' k h o ả n g c h iề u d ài 10 k m . Tại G ò D ầ u B O D và C O D đ ề u vư ợ t m ứ c q u y

đ ịn h 10-15 lần so với n g u ồ n loại A, 2 -5 lần so với loại B. N ồ n g đ ộ c á c c h ấ t d in h d ư ỡ n g

n h ư N itơ , Phot p h o c ũ n g vượt q u á m ứ c giới h ạ n c h o phép.

Nquồn: Kết quả quan trắc của các Trạm QT&PT môi trường Quốc giơ [5]



7



IV. Ô N H I Ễ M K H Ô N G K H Í



Ô nhiễm không khí do hoạt động công nghiệp

Các cư sở công nghiệp cũ (đ ư ợ c x ây d ự n g trước n ă m 1 9 7 5 ) đ ề u là c ơ s ở v ừ a và

n h ỏ c ô n g n g h ệ s ả n x u ấ t lạ c h ậ u , m ộ t s ố c ơ s ở c ó thiết bị lọc b ụ i, h ầu n h ư c h ư a c ó th iết

bị x ử lý k h í thái đ ộ c hại. C á c c ơ s ở n à y lại rất p h â n tán, d o q u á trìn h đ ô th ị h o á , n a y đ ã

lọt v à o tr o n g n ộ i th à n h c ủ a n h iề u th à n h p h ố , ở T P . H ồ C h í M in h c ó k h o ả n g 5 0 0 x í

n g h iệ p tr o n g t ổ n g s ố h ơ n 7 0 0 cơ sở c ô n g n g h iệ p n ằ m tro n g n ộ i th à n h , ở T P . H à N ộ i có

k h o ả n g 2 0 0 x í n g h iệ p tr o n g tổ n g s ố k h o ả n g 3 0 0 c ơ s ở c ô n g n g h iệ p n ằ m tr o n g nội

th à n h . T r o n g c á c n ă m g ầ n đ â y n g u ồ n ỏ n h iễ m từ h o ạ t đ ộ n g c ô n g n g h iệ p n ằ m tr o n g nội

th à n h c ó p h ầ n g iả m bót d o c á c tin h / th à n h đ ã tíc h cự c th ự c h iệ n c h ỉ thị x ử lý triệ t đ ể

c á c c ơ sở g â y ồ n h iễ m n g h iê m tr ọ n g n ằ m x e n k ẽ tro n g c á c k h u d â n cư.

Cơ sở côníị nghiệp mới: P h ầ n lởn c á c c ơ s ở c ô n g n g h iệ p m ớ i đ ư ợ c tậ p tr u n g vào

8 2 k h u c ô n g n g h iệ p . T rư ớ c k h i x â y d ự n g d ự á n đ ể u đ ã tiế n h à n h " Đ á n h g iá tá c đ ộ n g

m ô i trư ờ n g ", n ê n p h ầ n lớ n đ ã đ ả m b ả o đ ạt tiêu c h u ẩ n c h ấ t lư ợ n g m ô i trư ờ n g . T u y vậy,

c ò n n h iề u x í n g h iệ p m ớ i, đ ặ c b iệ t là c á c n h à m á y n h iệ t đ iệ n th a n , c h ư a x ử lý tr iệ t đ ể

c á c k h í th ả i ( S 0 2, N 0 2, C O ) n ê n đ ã g â y ra ô n h iễ m m ô i trư ờ n g k h ô n g k h í x u n g q u a n h .

Ở nhiễm không khí do hoạt động giao thông vận tải

T rư ớ c n ă m 19 8 0 k h o ả n g 8 0 - 9 0 % d â n đ ô th ị đi lại b ằ n g x e đ ạp , n g à y n a y , n g ư ợ c

lại k h o ả n g 8 0 % d â n đ ô thị đ i lại b ằ n g x e m á y , x e ô tô c o n . Ô tô, x e m á y x ả ra n h iề u

k h í đ ộ c



hại



và



c u ố n



bụi



b ẩn



đ ư ờ n g



p h ố b a y



lê n



g â y



ra ô



n h iễ m



bụi



trầ m



trọ n g



ở



n h iề u



đ ô thị.

D o s ố lư ự n g xe m á y đ ô thị tă n g lê n rất n h a n h , k h ô n g n h ữ n g là m t ă n g n h a n h

n g u ồ n thải g â y ố n h iễ m k h ô n g k h í m à cò n g â y ra tắc n g h ẽ n g ia o th ô n g ở n h iề u đ ô thị

lớn. Ở H à N ộ i c ó k h o ả n g 4 0 đ iể m th ư ờ n g x u y ê n bị ùn tắ c g ia o th ô n g , ở T P . H ồ C h í

M i n h là 80 đ iể m . K hi tắ c n g h ẽ n g ia o th ô n g m ứ c đ ộ ô n h iễ m h ơ i x ă n g d ầ u v à k h í c o có

th ể tă n g lên 4 -5 lần so với lú c b ìn h th ư ờ n g .

0 nhiễm không khí do hoạt động xây dựng

C á c h o ạ t đ ộ n g x â y d ự n g n h ư đ à o la p đất,' đ ậ p p h á c ô n g trìn h c ũ , rơi v ãi v ật liệu

x â y d ự n g tr o n g q u á trìn h v ận c h u y ể n , th ư ờ n g g â y ô n h iễ m rất trầ m tr ọ n g đ ố i với m ôi

tr ư ờ n g k h ô n g k h í x u n g q u a n h , đ ặ c b iệ t là ô n h iễ m bụi, n ồ n g đ ộ b ụ i tr o n g k h ô n g k h í ở

c á c nơi có h o ạ t đ ộ n g x â y d ự n g vư ợt trị s ố tiêu c h u ẩ n cho p h é p tới 10 - 2 0 lần.

Ô nhiễm bụi

Ở h ầ u h ết cá c đ ô th ị n ư ớ c ta đ ề u bị ô n h iễ m bụi, n h iề u nơ i bị ô n h i ễ m b ụ i trầ m



trọng tới mức báo động. Nồng độ bụi trong không khí ở các thành phố lớn như Hà Nội,

T P . H ồ C h í M in h , H ả i P h ò n g , Đ à N ấ n g tru n g b in h lớn hơn trị s ố T C C P từ 2 đ ế n 3 lần,



8