Sự nghiêp tua gìn, phải đạo trung

Khoá luận tốt nghiệp



Sinh viên: Phạm Thị Thành



Từ hiện tại cuộc sống ẩn dật, ẩn sĩ đã nhìn lại quá khứ và những

điều mình chiêm nghiệm đợc. Quá khứ tơi đẹp vừa thể hiện trong con ngời ẩn sĩ nỗi luyến tiếc những gì đã qua, đồng thời nó cũng thể hiện sự gắn

bó máu thịt, đầy nhiệt huyết, đầy trách nhiệm với dân với nớc. Bởi lẽ

không phải con ngời nào cũng biết tiếc quá khứ, chỉ có những con ngời

biết sống bằng cả tấm lòng cho cuộc đời mới quý và luyến tiếc đến vậy.

ẩn sĩ đã nhìn lại quá khứ bằng cả tấm lòng xót xa luyến tiếc. Nhìn lại

quá khứ với ông không phải chỉ là bất mãn với thực tại mà cao hơn, ông

mong muốn nhìn nhận, đánh giá, chiêm nghiệm lại những gì đã xảy ra để

có phơng hớng hành động trong hiện tai và tơng lai. Vì vậy mà hồi cố có

ý nghĩa nhân sinh là bởi lẽ đó. Quá khứ không đơn thuần là những cái đã

qua, mà quá khứ mang trong lòng nó linh hồn của thời đại. Trân trọng

quá khứ chính là trân trọng những gì tốt đẹp, đáng nhớ, cũng là trân trọng

hiện tại và cả tơng lai.

Đi vào tìm hiểu và lí giải những hồi cố trong tâm sự của ẩn sĩ,

chúng ta thấy rõ thêm một điều rằng: thực ra, nhớ tiếc quá khứ không

phải là một hành động trốn chạy không dám đơng đầu với thực tại; bởi lẽ

nếu không có ý thức rõ rệt về thực tại thì làm sao thấy đợc thực tại ấy có

gì đáng buồn, đáng chán ngán để mà hớng về quá khứ, nhớ tiếc quá khứ?

Ngời ẩn sĩ ấy đã luôn gắn mình với hiện tại, đứng lên trên hiện tại, nhìn

sâu vào hiện tại nhận chân đợc bản chất của nó, từ đó so sánh với quá

khứ để thấy đợc những giá trị của hiện tại và quá khứ. Hồi cố dù có mang

nặng nỗi buồn nhng nó vẫn là một cảm hứng đẹp trong tâm trạng ngời ẩn

sĩ bởi nó giàu ý nghĩa nhân sinh.



Chơng 3: Hình tợng ẩn sĩ trong mối quan hệ với

thiên nhiên.



36



Khoá luận tốt nghiệp



Sinh viên: Phạm Thị Thành



3.1. Vài nét về thiên nhiên trong thơ ẩn sĩ thời trung đai Việt Nam,

Trung Quốc.

Thiên nhiên là một đề tài quen thuộc, là nguồn cảm hứng bất tận

của thi ca mọi thời đại. Thiên nhiên gần gũi, gắn bó với cuộc sống hàng

ngày của con ngời. Đặc biệt đối với thi sĩ, thiên nhiên bao giờ cũng hiện

lên đầy sức sống, có hồn và nh một ngời bạn tâm giao, tri âm, tri kỷ.

Thiên nhiên là bạn của nhà thơ!

Trong lòng các thi nhân dờng nh luôn mang sẵn bầu tâm tình với

thiên nhiên. Đứng trớc một cảnh tợng thiên nhiên, các thi sĩ thờng có

năng lực rung cảm lạ kì. Vì thế mà đã có biết bao nhiêu cảnh thiên nhiên

đi vào thơ ca nh có cả linh hồn dới cái nhìn sắc sảo, tinh vi, đầy chất

nghệ sĩ của các nhà thơ tài ba. Ta từng nghe đến "Đỗ Phủ thi nên bút có

thần", Lý Bạch với những bài thơ về thiên nhiên đạt đến độ tuyệt bút,

Đào Uyên Minh mà tài năng thơ đã khiến cho "nhà thơ của làng cảnh

Việt Nam"- Nguyễn Khuyến phải "thẹn".(" Nghĩ ra lại thẹn với ông

Đào")..."Trong lịch sử văn học Việt Nam trở về trớc dễ thờng không có ai

yêu thiên nhiên, có thơ nhiều và có thơ hay về thiên nhiên nh Nguyễn

Trãi. Trở về sau, hoạ chăng có một mình Nguyễn Du. Nhng đề tài thiên

nhiên không tập trung bằng, lại cũng không cụ thể bằng."[9; tr 648]

Trong văn học trung đại ở cả Trung Quốc và Việt Nam, ta thờng

thấy hình ảnh thiên nhiên mang tính ớc lệ, tợng trng và phần nhiều có

tính chất công thức. Chẳng hạn những loại cây nh : tùng, mai, cúc, trúc,

sen, lựu... là những loại cây cao quý, gắn bó và mang dáng dấp ngời quân

tử, thanh cao.

Đến với Nguyễn Trãi và thơ Nôm của ông, ta bắt gặp trong đó một

tâm hồn nghệ sĩ yêu mến và gắn bó với thiên nhiên. Những cảnh vật

thiên nhiên trong thơ ông cao quý có, dân dã thân thuộc cũng có. Ta tiếp

cận mối quan hệ với thiên nhiên trong thơ Nôm Nguyễn Trãi không phải

chỉ ở phơng diện cá nhân nhà thơ, nho sĩ mà quan trọng hơn, cao hơn,

37



Khoá luận tốt nghiệp



Sinh viên: Phạm Thị Thành



sâu hơn là thiên nhiên trong cái nhìn của một ẩn sĩ có gì giống và khác

với những nhà thơ khác, những nho sĩ đơng thời.

3.2. Ngời ẩn sĩ ca ngợi thiên nhiên tơi đẹp.

Từ ngày rời kinh đô trở về ẩn dật nơi núi rừng thanh tịnh, ẩn sĩ

thực sự hoà mình vào thiên nhiên, coi thiên nhiên nh bằng hữu, là nguồn

yên vui của cuộc đời. Dới cái nhìn của ngời bao lâu nay mơ ớc trở về,

mọi vật nh sinh động hẳn lên, sống bằng sức sống riêng, muôn màu

muôn vẻ và vô cùng độc đáo.

Ông ca tụng hoa đào:

Một đoá đào hoa khéo tốt tơi

Cách xuân mơn mởn thấy xuân cời

Đông phong ắt có tình hơn nữa

Kín tiễn mùi hơng dễ động ngời

( Đào hoa)

Nhìn thấy ánh trăng treo trên lng trời và bóng của nó dới mặt nớc,

nh lặn xuống đáy sâu, ẩn sĩ nói:

Nguyệt trong đáy nớc, nguyệt trên sông

Xem ắt lầm một thức cùng

(Thuỷ trung nguyệt)

Hơn thế nữa nhiều khi ta thấy, nhờ tâm hồn yêu đơng rộng mở ,

nhờ tứ thơ dạt dào, đằm thắm, trong mắt ẩn sĩ, cuộc sống của cảnh vật

nh đợc nâng lên một tầm cao mới, mang tình cảm, dáng dấp con ngời,

Cảnh vật có khi nh bạn bè, thầy trò:

Khách đến chim mừng hoa xảy động

Chè tiên, nớc kín nguyệt đeo về

(Thuật hứng - bài3)

Có khi nh con cái:

Dấu ngời đi là đá mòn,



38



Khoá luận tốt nghiệp



Sinh viên: Phạm Thị Thành



Đờng hoa, vớng vít trúc luồn.

Cửa sông dãi, xâm hơi nắng,

Tiếng vợn kêu, vang cách non.

Cây rợp tán che am mát,

Hồ thanh nguyệt hiện bóng tròn.

Cò nằm, hạc đậu nên bầy bạn,

ủ ấp cùng ta làm cái con.

(Ngôn chí- bài 20)

Có khi rất tình tứ, phong lu:

Tình th một bức phong còn kín

Gió nơi đâu gợng mở xem

(Ba tiêu)

Nớc biếc non xanh thuyền gối bãi

Đêm thanh nguyệt bạc khách lên lầu!

( Bảo kính cảnh giới- bài 26)

"Cảnh vật thiên nhiên nhờ ông trở nên có tình tứ, có ý, có cá tính,

có tâm t, khi kín đáo, khi sôi nổi, lúc trìu mến, lúc mỉa mai; nhng tất cả,

tất cả nh chủ nhân của chúng, đều trong trắng, cao khiết, trung hậu, hiền

hoà; tất cả đều bừng sáng lên, niềm nở lên; tất cả đều nh đủ dịu dàng, đủ

đằm thắm để hứng đón, để nâng niu, để vỗ về, an ủi những tâm hồn đau

khổ đang bị những lực lợng quái ác dày vò!



[ 9; tr 650]



3.3. Thiên nhiên qua tâm sự của ẩn sĩ.

Trớc cuộc sống rối ren, đảo điên ấy,ẩn sĩ có thực sự an phận thủ

thờng trở về yên vui với cảnh an nhàn? Ông đã có những câu thơ nh một

niềm tin vào định mệnh:



39