- Rèn tư duy nhanh, kĩ năng làm việc độc lập hoặc làm việc theo nhóm cho HS.

- Thể lệ chơi: Người dẫn chương trình đọc câu hỏi liên quan đến các từ

hàng ngang, người chơi phải đưa ra được đáp án đúng, nếu trả lời sai thì khán

giả được quyền trả lời hoặc đội khác được quyền trả lời. Sau lượt thứ nhất người

chơi sẽ có quyền đưa ra đáp án về từ chìa khóa, nếu đúng sẽ đạt được số điểm

theo quy định, nếu trả lời sai thì mất quyền tham gia chơi.

* Phương pháp tổ chức

Với hình thức, thể lệ trò chơi khá đơn giản và nội dung chủ yếu bám sát

vào chương trình Hóa học THPT nên trò chơi “Ô chữ hóa học” có thể được phổ

biến và áp dụng chơi ở các tiết học theo PPCT (tùy thuộc vào nội dung kiến thức

có thể sử dụng vào các mục đích khác nhau), tạo điều kiện cho học sinh được giao

lưu, học hỏi và nâng cao kiến thức về bộ môn này. Ngoài ra, trong các hoạt động

sinh hoạt theo chủ đề của mỗi trường cũng có thể đưa trò chơi vào vừa để giải

trí, vừa rèn thêm kĩ năng tư duy đồng thời kích thích sự đam mê bộ môn hóa học

của các em .

2.4.2.1. Trò chơi ô chữ thiết kế trên phần mềm MS.powerpoint



66



67



2.4.2.2. Trò chơi ô chữ thiết kế trên phần mềm Olympia Crossword 4.0

(Cách thiết kế và sử đã được hướng dẫn chi tiết trong phần mềm lưu trong

đĩa CD)



68



69



2.4.3. Trò chơi rung chuông vàng



70



2.4.4. Trò chơi kiến thức hóa học



2.4.5. Trò chơi đường lên đỉnh Olympia



71



2.4.6. Trò chơi “Hóa học và đời sống”



2.4.7. Một số trò chơi khác: Đoán ý đồng đội, ai tài hơn nào?

2.5. Sử dụng trò chơi để gây hứng thú, tích cực hóa hoạt động nhận

thức trong dạy học hóa học

2.5.1. Quy trình thiết kế giáo án dạy học hóa học dưới hình thức trò

chơi.

Để thiết kế giáo án dạy học hóa học bằng trò chơi cần tuân thủ một số bước

sau:

* Bước 1. Xác định tên chủ đề của buổi dạy học

- Để xác định chủ đề của buổi dạy học bằng trò chơi, trước tiên GV cần

nghiên cứu nội dung bài học, tài liệu tham khảo để lựa chọn chủ đề có thể tiến

hành.

- Đặt tên cho chủ đề của buổi dạy học bằng trò chơi cần đảm bảo các yêu cầu:

+ Nêu rõ chủ đề, nội dung của hoạt động

+ Ngắn gọn, rõ ràng, chính xác



72



+ Tạo ấn tượng, gây sự hấp dẫn với học sinh.

*Bước 2: Nghiên cứu sách giáo khoa và các tài liệu liên quan.

- Hiểu chính xác, đầy đủ những nội dung theo chủ đề của trò chơi.

- Xác định những kiến thức, kĩ năng, thái độ cơ bản cần hình thành và phát

triển ở HS.

- Xác định trình tự logic của nội dung buổi dạy học.

* Bước 3: Xác định khả năng đáp ứng các nhiệm vụ nhận thức của

HS

- Xác định những kiến thức, kĩ năng mà HS đã có và cần có.

- Dự kiến những khó khăn, những tình huống có thể nảy sinh và các

phương án giải quyết.

* Bước 4: Lựa chọn hình thức tổ chức hoạt động dạy học

Tùy theo nội dung của chủ đề dạy học, điều kiện cơ sở vật chất của nhà

trường, khả năng và năng lực của GV và HS mà lựa chọn các hình thức hoạt động

dạy học cho phù hợp và hiệu quả.

Ví dụ học bài “ Công nghiệp silicat” giáo viên có thể lựa chọn hình thức

tham quan các cơ sở sản xuất gạch, xi măng ở trên địa bàn huyện Hữu Lũng

(Lạng Sơn). Nếu GV muốn ôn tập, mở rộng kiến thức thì chọn hình thức tổ chức

hội vui hóa học, hội thi hóa học.

* Bước 5: Thiết kế giáo án dạy học dưới hình thức sử dụng các trò

chơi.

1- Xác định mục tiêu của chủ đề dạy học hóa học

Thường trong một giáo án dạy học dưới hình thức sử dụng các trò chơi có

hai loại mục tiêu cần xác định:

- Thứ nhất là các yêu cầu chung liên quan đến bài học mà HS cần nắm, căn

cứ vào chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ:

+ Về tri thức: Gồm 6 mức độ nhận thức (nhận biết, thông hiểu, vận dụng,

phân tích, tổng hợp, đánh giá).

+ Về rèn luyện kĩ năng, phát triển năng lực tư duy: gồm 2 mức độ (làm

dược – biết làm và thông thạo).



73



+ Về giáo dục tư tưởng: Tạo sự hình thành thói quen, tính cách, nhân cách

nhằm phát triển con người toàn diện theo mục tiêu giáo dục.

- Thứ hai là các kĩ năng HS cần rèn luyện và phát triển sau khi tham gia

buổi học bằng sử dụng các trò chơi.

Để xác định các mục tiêu trên GV cần:

- Nghiên cứu kĩ SGK, sách hướng dẫn GV, chuẩn kiến thức, kĩ năng của Bộ

Giáo dục và Đào tạo, sách tham khảo, tài liệu liên quan...

- Phân tích khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh. Đánh giá đúng thực

trạng kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, tư tưởng, hành vi của HS để đề ra mục tiêu cho

phù hợp. Mục tiêu càng cụ thể thì việc thiết kế giáo án, tổ chức hoạt động, kiểm

tra đánh giá càng thuận lợi.

- Trong một chủ đề dạy học bằng trò chơi không nên đặt quá nhiều mục

tiêu cần phát triển, tùy thuộc vào khả năng nhận thức của HS.

Ví dụ: Trong chủ đề “ Hóa học vui”, một số kĩ năng vận dụng hóa học vào

đời sống, bảo vệ môi trường, quan sát thí nghiệm quan trọng cần phát triển là:

- Năng lực nhận biết và giải thích các vấn đề có trong đời sống dựa vào

kiến thức hóa học.

- Năng lực nhận biết và phát triển các vấn đề về môi trường.

- Năng lực quan sát thí nghiệm và giải quyết các vấn đề liên quan đặt ra.

- Năng lực tư duy và phản ứng nhanh với vấn đề đặt ra.

GV có thể đưa ra ba mục tiêu trong khả năng HS có thể thực hiện được:

phát triển năng lực nhận biết và giải thích các vấn đề có trong đời sống dựa vào

kiến thức hóa học, năng lực nhận biết về vấn đề môi trường, năng lực quan sát

thí nghiệm.

2- Chia nội dung thành từng phần ứng với các hoạt động.

Sau khi đã xác định mục tiêu của bài học. GV chia nội dung thành từng

phần ứng với một hoạt động học tập nhất định. Có thể dựa theo chương, theo

mảng kiến thức của từng lớp học để phân chia nội dung. Thường trong giáo án

dạy học bằng trò chơi, hoạt động ban đầu dùng để củng cố, ôn tập kiến thức lí



74



thuyết, bước kế tiếp là thực hành thí nghiệm và các hoạt động tư duy, sáng tạo

khác. Nếu nội dung kiến thức nhiều có thể chia thành nhiều hoạt động để thay đổi

không khí và HS dễ tìm hiểu hơn.

Ví dụ: Trong trò chơi “Đường lên đỉnh Olympia” nhằm mục đích ôn tập,

củng cố kiến thức phần phi kim trong chương trình hóa học lớp 10 đồng thời rèn

kĩ năng quan sát, thực hành thí nghiệm, chúng tôi chia thành 4 hoạt động gồm:

Hoạt động 1 khởi động gồm 20 câu hỏi chia thành 4 gói cho các đội bốc thăm,

hoạt động 2 trò chơi ô chữ “Vượt chướng ngại vật” gồm 11 câu hỏi lí thuyết và sự

hiểu biết, hoạt động 3 là phần tăng tốc liên quan đến các thí nghiệm hóa học (có

thể làm trực tiếp hoặc xem phim), hoạt động 4 là phần thi về đích. Xen kẽ các

hoạt động là các tiết mục văn nghệ, trò chơi dành cho khán giả. Nhờ đó kiến thức

của HS được củng cố và cung cấp tương đối đầy đủ, đảm bảo cho mục tiêu kiến

thức đề ra.

3- Dự tính thời gian cho từng hoạt động

Dựa theo mục tiêu về kiến thức, kĩ năng và khối lượng kiến thức ở từng

phần nội dung. GV dự tính thời gian cho phép để thiết kế hoạt động cho phù hợp.

Trong dạy học bằng trò chơi, khi tổ chức hoạt động có trò chơi vận động chiếm

khá nhiều thời gian, do đó GV nên cần lựa chọn hoạt động cho phù hợp hoặc thiết

kế gọn hơn.

Ví dụ: Cùng mục tiêu rèn cho HS kĩ năng viết PTHH, GV có thể thiết kế hoạt

động trò chơi “Tiếp sức chuỗi phản ứng”, trò chơi này vui nhộn, HS hứng thú

nhưng tốn khá nhiều thời gian cho quá trình di chuyển các đội (trò chơi dành cho

khan giả). GV qui định hết thời gian là các đội ngừng chơi thì sẽ không gây ảnh

hưởng các hoạt động khác. Nếu thời gian hoạt động ngắn hơn, dạng sơ đồ phản

ứng xác định chất sẽ giảm được lượng thời gian di chuyển mà vẫn đảm bảo kiến

thức, kĩ năng đề ra. Hay trong trò chơi “rung chuông vàng” phần chơi cứu trợ GV

cũng phải quy định thời gian để đảm bảo thời gian cho các phần chơi tiếp theo.

4. Thiết kế các hoạt động ứng với từng mục tiêu chủ đề



75



Tùy vào chủ đề, mục tiêu kiến thức, kỹ năng học sinh cần đạt được, cơ sở

vật chất và cả tâm thế của học sinh mà GV có thể lựa chọn hoạt động tổ chức và

các trò chơi phù hợp.

• Củng cố, mở rộng kiến thức lý thuyết

- Trả lời câu hỏi ( “Ai là triệu phú hóa học”, “Kiến thức hóa học”, “Hóa học

và đời sống”…): các đội giành quyền trả lời (bấm chuông) hoặc các đội đồng thời

giơ bảng trả lời sau đồng hồ đếm giây, có thể là câu hỏi mở hoặc câu hỏi trắc

nghiệm.

- Trò chơi ô chữ (“Vượt chướng ngại vật”, “Ô chữ vàng”,…): mỗi đội lần lượt

chọn ô chữ, và giải đáp để tìm ra từ khóa của ô chữ. Bắt đầu từ đội có số điểm

thấp nhất.

• Rèn kĩ năng thực hành thí nghiệm

- Nhận biết các hóa chất không ghi nhãn: chuẩn bị sẵn các lọ đựng các hóa

chất không ghi nhãn, bằng các phương pháp hóa học hãy nhận biết. Thang điểm

đánh giả kết quả tìm ra và cả các thao tác thí nghiệm.

- Các đội xem các đoạn phim thí nghiệm, trả lời các câu hỏi: hiện tượng thí

nghiệm, điều chế chất gì, …

- Một số dụng cụ hóa chất được chuẩn bị sẵn, các đội sẽ tiến thành các thí

nghiệm. Đội thắng cuộc là đội thực hiện nhiều thí nghiệm nhất.

- Ảo thuật với hóa học: mỗi đội biểu diễn một thí nghiệm hóa học vui. Thí

nghiệm an toàn, thao tác đúng, hấp dẫn gây hứng thú cho khán giả (có thể kèm

theo tiểu phẩm minh họa).

•Phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào giải thích các hiện tượng có

trong đời sống.

-Lần lượt các đội bốc thăm câu hỏi trong phần trò chơi “Hóa học và đời

sống”, HS sử dụng kiến thức hóa học đã biết để trả lời câu hỏi sau thời gian 15

giây, nếu trả lời không đúng thì đội khác có quyền trả lời.

• Một số cuộc thi vui có sử dụng kiến thức hóa học



76