TIỂU KẾT CHƯƠNG 3

no ó khng nh c v trớ quan trng ca mỡnh trong giai on giao thi

phc tp ú. Va l nh vn, nh vn húa, nh giỏo dc, o Nguyờn Ph ó

luụn luụn n lc ht mỡnh, tỡm tũi, i mi úng gúp c nhiu nht vo

cuc cỏch mng vn húa, vn hc, t tng nhng thp niờn cui th k XIX,

u th k XX ca t nc ta.



111



KT LUN

1. Nm 1858, thc dõn Phỏp n sỳng vo ca bin Nng ỏnh du

cụng cuc chinh pht nc ta sau nhiu ln thm dũ, gõy hn. C t nc li

bc vo mt giai on trng k gian kh chng gic ngoi xõm sau mt

thi gian c lp. t nc b chia ct thnh ba min vi ba ch chớnh tr

khỏc nhau nhm phc v ý chia tr ca thc dõn. Dự cú s khỏc nhau

v ch chớnh tr song ton th dõn tc Vit Nam vn on kt mt lũng,

vn nng nn mt tinh thn yờu nc chng gic ngoi xõm. Ngay t u khi

t chõn lờn t nc ta chỳng ó vp phi s chng tr quyt lit ca nhõn

dõn ta. bt k ni no chỳng n, nhõn dõn ta cng tip ún bng nhng

hnh ng phn khỏng ca lũng cm thự gic sõu sc. Cuc khỏng chin ca

nhõn dõn ta lỳc u cũn c triu ỡnh lónh o, nhng sau mt thi gian

gp nhiu tht bi, c triu ỡnh ó nn lũng, hốn nhỏt u hng; ngc li,

nhõn dõn vn sc sụi tinh thn chin u. Cỏc cuc khi ngha n ra khp ni

do cỏc s phu, quan chc c ca triu ỡnh lónh o hoc ch l nhng ngi

dõn thng nhng cú ti nng, cú quyt tõm ỏnh gic.

2. Sau gn bn mi nm- mt thi gian khỏ di- vi lc lng hựng

hu, vi nhng v khớ quõn s ti tõn, vi nhng tin b khoa hc k thut

hin i, thc dõn Phỏp ó ginh c thng li hon ton trờn mt trn quõn

s, thc hin thnh cụng cụng cuc bỡnh nh nhõn dõn ta. Khi phong tro

Cn Vng ca Phan ỡnh Phựng lónh o chm dt, cỏc phong tro khỏng

chin tm thi lng xung, ngn la tuy ó tn nhng sc núng ca tro vn

cũn hng õm . Hỡnh thc v trang bo ng khụng cũn c s dng ph

bin na. Khụng th c mự quỏng lao vo cuc chin u khụng cõn sc.

S b tc, khng hong v ng li cu nc din ra rng khp t

nc trc mt k thự vụ cựng hựng mnh. Trc tỡnh hỡnh ú, tng lp vn

thõn s phu mang nng trỏch nhim vi vn mnh dõn tc, vn mnh nhõn dõn



112



ó suy ngh tỡm ra nhng phng phỏp, cỏch thc nhm gii quyt linh ng

hai nhim v c bn m lch s t ra trc thi i l: ỏnh ui thc dõn

Phỏp ginh c lp t do v ci cỏch xó hi a Vit Nam tin lờn vn

minh, hin i. Hay núi khỏc i hai nhim v ú l c lp dõn tc v dõn

ch. K thự trc mt v ch yu l gic Phỏp nhng bờn cnh ú vn cũn cỏc

loi gic khỏc lm kh cuc sng ca nhõn dõn ta nh gic úi, gic dt. T

khi thc dõn Phỏp n xõm lc nc ta, ton dõn ta ch ch yu chm lo, dc

sc ỏnh ui chỳng, t nhim v c lp lờn cao hn hn nhim v dõn

ch. Nhng n giai on ny, sau gn bn mi nm mit mi ỏnh gic

m kt qu vn cha kh quan, chỳng vn hựng mnh v bt u a ton b

t nc ta vo qu o n nh ca mt dõn tc thuc a, nụ dch nc ta

trờn cỏc phng din nh vn húa, giỏo dcchỳng ta mi bt u quay sang

gii quyt nhim v dõn ch trc, tm thi nõng cao cuc sng nhõn dõn

tớch ly lc lng cho cuc khỏng chin cũn trng k gian kh v sau. Hn

na, õy cng l ỏnh gic, khụng ỏnh bng v lc trờn mt trn m ỏnh

thm lng bng cỏch khỏc. Vy l ngn c dõn ch c ging lờn. Lỳc ny

cng khụng cú ngn c no khỏc cú th ging cao m khụng b cht ngay t

lỳc chun b ngoi ngn c dõn ch. Chớnh vỡ vy vic i theo con ng dõn

ch t sn thi k ny chớnh l con ng sỏng duy nht m gii s phu cú

th i phn no thc hin mt cuc canh tõn vn húa, ci cỏch sinh hot

khi cha th ginh c lp, t do cho t nc. Hn na, nhõn dõn cú mt

cuc sng tin b hn cng l mang mt giỏ tr nhõn o, nhõn vn cao p.

3. Sinh ra v ln lờn khi t nc ó chớnh thc b thc dõn Phỏp xõm

lc, o Nguyờn Ph cng nh nhng nh nho khỏc cựng th h- th h

Phan Bi Chõu- ó sm chng kin nhng tm gng yờu nc, dng cm

chin u, hi sinh vỡ c lp, t do ca t nc. c cha nh hng, dy

d i theo con ng ca mt nh Nho v ó gt hỏi c nhng thnh



113



cụng khụng nh trong nghip thi c trong hon l, sau ú cng ó kinh qua

ht cỏc hỡnh thc, cỏc cụng vic m mt nh nho chớnh thng cú th lm

nhng nhng bin c ca cuc i, ca xó hi li xụ y ụng i theo mt con

ng hon ton mi, hon ton xa l: l mt nh nho duy tõn yờu nc. L

mt ngi nng ng, cú ti li chu khú i mi, tỡm tũi, o Nguyờn Ph ó

cú nhng bin chuyn quan trng c trong t tng v hnh ng, nhng bin

chuyn ht sc quyt lit v trit .

Tip thu Tõn th, tõn vn v ch ng hc ngoi ng cú th coi l hai

bc chun b quan trng cho s nghip ca o Nguyờn Ph. iu ny th

hin mt t tng, suy ngh ht sc tin b v Hong Giỏp h o quờ lỳa.

T nn tng ca s chun b ú, o Nguyờn Ph ó t tin n vi cụng vic

ca mỡnh lm mt nh bỏo, mt nh vn, mt nh giỏo, lnh vc no ụng

cng t c nhng thnh tớch nht nh.

ó tng i nhiu, bit nhiu, cú c danh vng v uy tớn ln, cú ti

nng thc s, cú nhng mi quan h xó hi cn thit, o Nguyờn Ph cú bn

lnh v nng lc lm mt nh bỏo khi nn bỏo chớ Vit Nam mi chp

chng nhng bc u tiờn. Vi mt ngh hon ton mi l, o Nguyờn Ph

khụng khi gp phi nhng khú khn v thỏch thc ln. L ngi hot ng

trong cụng bỏo, n lng ca triu ỡnh, nờn o Nguyờn Ph vn phi vit,

phi biờn tp nhng bi ca ngi triu ỡnh, ca ngi cụng n khai húa ca

Phỏp. Mt khỏc, l mt ngi yờu nc, o Nguyờn Ph cng rt khộo lộo

a lờn mt bỏo nhng tỏc phm xa gn th hin lũng yờu nc cng

nh nhng bi vit c v canh tõn, i mi, s dng ch quc ng, c v thc

nghip hay nhng bi v lch s, a lý nc nh. o Nguyờn Ph l mt

trong nhng nh bỏo u tiờn ca bỏo chớ Bc K núi riờng v bỏo chớ c

nc núi chung. Lch s bỏo chớ Vit Nam ó ghi nhn cụng lao ca nh bỏo

o Nguyờn Ph nhng dng nh tờn tui ca ụng trong i sng bỏo chớ,



114



vn hc hin i cha xng tm vi vai trũ, v trớ ca ụng lỳc ng thi.

Nhng vi vic tham gia vo nhng hot ng bỏo chớ in hỡnh nh vy ó

phự hp vi vic chuyn i h hỡnh vn húa, vn hc Vit Nam. Trờn

phng din giỏo dc, cựng vi cỏc nh nho duy tõn tin b khỏc trong ụng

Kinh Ngha Thc, o Nguyờn Ph ó gúp phn lm nờn mt cuc cỏch

mng thc s trong sinh hot, trong ý thc ca i sng nhõn dõn. Nhng

quan im giỏo dc m o Nguyờn Ph a ra cú th núi cho n bõy gi

vn vn nguyờn giỏ tr lch s. Vic khng nh v cao ch quc ng ca

ụng Kinh Ngha Thc c ỏnh giỏ l mt bc tin xa trong lch s phỏt

trin ting Vit núi riờng cng nh lch s phỏt trin ca vn húa, vn hc núi

chung. a ht vn chng, o Nguyờn Ph cú tỏc phm trờn c ba lnh

vc l ta, dch thut v sỏng tỏc. ễng l tỏc gi song ng (s tỏc gi vit

song ng ca nc ta khi ú khụng nhiu lm), v ng thi ó li du n

mnh m. Vn ch Nụm ca o Nguyờn Ph ó cú nhng thnh tu cao.

Ch tic l thi im ú, o Nguyờn Ph cha dt khoỏt la chn thiờn

hn v mt phớa nh Trn T Xng- chng hn, v cng khụng cú nhiu

thnh tu nh Nguyn Khuyn. Nhng tỏc phm cũn tỡm thy c ca o

Nguyờn Ph chim s lng cha ỏng k so vi ton b khi lng sỏng tỏc

ca ụng, tuy nhiờn ó phn no núi lờn c nhng giỏ tr v ni dung, ngh

thut ca vn chng v Hong giỏp h o

Cú th thy tờn tui ca o Nguyờn Ph khụng c cao trong lch

s vn hc nhng ụng l ngi cao v cú ti- ti nng tri rng trờn nhiu

lnh vc. Mt ti nng thc s, mt cỏ tớnh mnh m, nng ng ó gúp phn

vo s tin b xó hi



115



TI LIU THAM KHO

1. Hunh Cụng Bỏ (2008), Lch s vn hoỏ Vit Nam, Nxb Thun Hoỏ, Hu

2. Cự Huy Cn, Phan Thun An, (1996), mt trm nm trng quc hc

Hu 1896-1996, Hu

3. Phan Bi Chõu (1946), Ngc trung th: Bc th vit trong ngc, Quang

trung th xó, H Ni

4. Claude Bourrin (2009), ụng Dng ngy y, Nxb Lao ng Trung tõm

vn hoỏ ngụn ng ụng Tõy, H Ni

5. Phan i Doón, Trn ỡnh Hu, Ho Hi (1998), Mt s vn v

Nho giỏo Vit Nam, Nxb Chớnh tr quc gia, H Ni

6. Nhúm Lờ Quý ụn (1957), Lc tho lch s vn hc Vit Nam, tp 3: t

gia th k XIX n 1945, Nxb Xõy dng, H Ni

7. Trần Văn Giàu (1975), Sự phát triển của t tởng

Việt Nam từ thế kỷ XX đến Cách mạng tháng tám năm

1945, Nxb KHXH Hà Nội

Tập 2: ý thức hệ t sản và sự bất lực của nó trc

các nhiệm vụ lịch sử

8. Trn Vn Giu, inh Xuõn Lõm, Nguyn Vn S (1957), Lch s Vit

Nam t 1897 n 1914, Xõy dng Xut bn, H Ni

9. Trn Vn Giu, inh Xuõn Lõm, Hong Vn Lõn (1961), Lch s cn i

Vit Nam, tp 3, Nxb Giỏo dc, H Ni

10. Trn Vn Giu (1980), Giỏ tr tinh thn truyn thng ca dõn tc Vit

Nam, Nxb Khoa hc xó hi, H Ni

11. Dng Qung Hm(2002), Vit Nam vn hc s yu, Nxb Hi nh vn.

H Ni



116



12. Dng Qung Hm (1943), Vit vn giỏo khoa th, Nha hc chớnh ụng

Phỏp, H Ni

13. Cao Xuõn Ho, Ch Tõy ch Hỏn- th ch no hn, Kin thc ngy nay

s 141 ngy 16-6-1994

14. Nguyn Phm Hựng (2001), Vn hc Vit nam t th k X n th k

XIX, Nxb i hc Quc Gia H Ni, H Ni

15. Quang Hng (2000), Lch s bỏo chớ Vit Nam 1865- 1945, Nxb

HQG H Ni

16. Trn ỡnh Hu, Lờ Chớ Dng (1988),Vn hc Vit Nam giai on giao

thi 1900- 1930, Nxb i hc v giỏo dc chuyờn nghip, H Ni

17. Trn ỡnh Hu (1995), Nho giỏo v vn hc Vit Nam trung cn i,

Nxb Vn hoỏ thụng tin, H Ni

18. Trn ỡnh Hu (2007), Cỏc bi ging v t tng phng ụng, Nxb

i hc Quc gia H Ni

19. Trn ỡnh Hu (1996), n hin i t truyn thng, Nxb Vn hoỏThụng tin, H Ni

20. Lng Hu (2006), o Nguyờn Ph v bn dch phỳ Tin Xớch Bớch, tp

chớ Xa v nay, s 251- 252 tr. 76-77

21. Vũ Ngọc Khánh (1985), Tìm hiểu nền giáo dục Việt

Nam trớc 1945, Nxb Giáo dục, Hà Nội

22. Nguyn Vn Kim (1979), Lch s Vit Nam u th k XX- 1918, Nxb

Giỏo dc, H Ni

23. inh Xuõn Lõm, Phm ỡnh Nhõn, Doón oan Trinh (1998), Danh tng

yờu nc Tụn Tht Thuyt (1839 - 1913), Trung tõm UNESCO Thụng tin t

liu lch s v vn hoỏ Vit Nam

24. inh Xuõn Lõm (ch biờn)(1997), Tõn th v xó hi Vit Nam cui th

k XIX u th k XX, Nxb Chớnh tr Quc gia, H ni



117