IV. Η στάση των κομμουνιστών απέναντι στα διάφορα κόμματα της αντιπολίτευσης

ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ TOT ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ



16



παραγνωρίζουν 8τι αύτό τό χόμμα Αποτελείται άπό Αντιφατικά στοιχεία, έν μέρει άπό δημοκράτες σοοιαλιστές μέ τή γ α λ λ ι κή Εννοια, καί έν μέρει άπό άστούς ριζοσπάστες.

Ά ν ά μ ε σ α στους πολωνούς of κομμουνιστές όποστηρίζουν

τό χόμμα πού θεωρεί τήν άγροτιχή έπανάσταση σάν προϋπόθεση τής έθνιχής Απελευθέρωσης, δηλ. τό χόμμα

πού τό 1 8 4 6

προκάλεσε τήν έπανάσταση τής Κρακοβίας.

Στή Γερμανία κάθε φορά πού ή άστιχή τάξη Εκδηλώνεται

έπαναστατιχά τό κομμουνιστικό χόμμα παλαίβει μαζί μέ τήν

άστιχή τάξη ένάντια στήν άπόλυτη μοναρχία, ένάντια στή φεουδαρχική γαιοχτησία καί στό μικροαστισμό.

Μά ούτε στιγμή δέν παραμελεί τό κομμουνιστικό χ ό μ μ α

νά καλλιεργεί στούς έργάτες μιά ίσο μπορεί πιό καθαρή σονείδηση σχετικά μέ τήν έχθρική Αντίθεση πού όπάρχει άνάμεσα

στήν άστική τάξη καί στό προλεταριάτο, γιά νά μπορούν οί γερμανοί έργάτες νά στρέψουν Αμέσως ένάντια στήν άστική τάξη

σάν ισάριθμα 3πλα τίς κοινωνικές καί πολιτικές συνθήκες, πού

ή άστιχή τάξη είναι υποχρεωμένη νά πραγματοποιήσει μέ τ ή ν

κυριαρχία της, ίτσι πού, Αμέσως ύστερα άπό τήν Ανατροπή τών

Αντιδραστικών τάξεων στή Γερμανία, ν* Αρχίσει ό Αγώνας ένάντια στήν ίδια τήν Αστική τάξη.

Οί κομμουνιστές στρέφουν τήν κύρια προσοχή τους στή

Γερμανία, γιατί ή Γερμανία βρίσκεται στίς παραμονές μιδς άστικής Επανάστασης καί γιατί αύτή τήν Ανατροπή τήν π ρ α γ μ α τ ο ποιεί μέσα σέ πιό προχωρημένες σονθήκες τοδ ευρωπαϊκού π ο λιτισμού γενικά καί μ ' ί ν α προλεταριάτο. πολύ πιό Αναπτυγμένα

άπό τήν 'Αγγλία τοδ 17ου καί τή Γαλλία τοδ 18ου αιώνα. Ή

γερμανική άστιχή έπανάσταση, έπομένως, μπορεί νά είναι μονάχ α τό άμεσο προοίμιο μιάς προλεταριακής έπανάστασης.

Μέ μιά λέξη, οί κομμουνιστές δποστηρίζουν παντού κάθε

έπαναστατιχό χίνημα ένάντια στήν άπάρχουσα κοινωνική καί

πολιτική κατάσταση.

Σέ δλα αύτά τά κινήματα προβάλλουν τό ζήτημα τής ίδιοχτησίας, όποιαδήποτε μορφή, περισσότερο ή λιγότερο Εξελιγμένη, κι ιΖν ί χ ε ι πάρει, σάν τό βασικό ζήτημα τοδ κινήματος.

Τέλος, οί κομμουνιστές Εργάζονται παντοδ γιά τή σύνδεση

καί τή συνεννόηση τών δημοκρατικών κομμάτων δλων τών χ ω ρ ώ ν .



'•49



Κ. ΜΑΡΞ ΚΑΙ Φ. ΕΝΓΚΕΛΣ



Οί κομμουνιστές θεωρούν Ανάξιο τους νά κρύβουν τίς Απόψεις καί τίς προθέσεις τους. Δηλώνουν Ανοιχτά δτι οί σκοποί

τους μπορούν νά πραγματοποιηθούν μονάχα μέ τή βίαιη Ανατροπ ή δλου τοό σημερινού κοινωνικού καθεστώτος. "Ας τρέμουν οί

κορίαρχες τάξεις μπρος σέ μιά κομμουνιστική έπανάσταση.

Οί προλετάριοι δέν έχουν νά χάσουν α' αύτήν τίποτε άλλο, έκτός

Από τίς Αλυσίδες τους. Έ χ ο υ ν νά κερδίσουν Ενζν κόσμον ολόκληρο.



ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΙ OAÜN TUN XÜP2N,

Ε Ν ίJ Θ Η Τ Ε !

Γράφτηκε άπό τόν Κ. Μάρξ καί

ιόν Φ. "Ενγκελς στήν περίοδο άπό

tô Δεκέμβρη τον 1847 ως τό Γενάρη τον 1848.

ΙΙρώτη φορά τυπώθηκε τό Φλεβάρη τοΟ 1848 ατό Λονδίνο.



Συμφωνά μέ τή γερμανική

Ικδοαη

τον 1848, παίρνοντας νπάψη

τίς

κατοπινές btδόσεις πού τίς φρόντισαν οί συγγραφείς.



ΚΑΡΑ



II Α Ρ Ζ



Η ΑΣΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

άεύτεβο



6q9qo

Κολωνία 11 roß



Δβχίμβρη



"Οταν πέρασε 6 κατακλυσμός του Μάρτη—ίνας κατακλυσμός

σέ μικρογραφία—δέν Αφησε στήν έπιφάνεια τοδ Βερολίνου τέρατα, Επαναστατικούς κολοσσούς, Αλλά όποχείμενα παλιού τύπου, μικρόσωμες Αστικές μορφές, τούς φιλελεύθερους τοδ « Ε ν ω μένου Λ ί ν τ α γ χ » , τούς έχπροσώπους τής συνειδητής πρωσικής

άστικής τάξης. Οί έπαρχίες πού ίχουν τήν πιό Αναπτυγμένη

Αστική τάξη, ή έπαρχία τού Ρήνου καί ή Σιλεσία, πρόσφεραν

τό κύριο προσωπικό γιά τά νέα υπουργεία.

Ξ οπίσω τους

Ακολουθούσε μιά ολόκληρη ούρά άπό νομικούς τοδ Ρήνου. Στό

βαθμό πού οί φεουδάρχες Απωθούσαν τήν Αστική τάξη στό βάθος τής σκηνής, οί έπαρχίες τοδ Ρήνου καί τής Σιλεσίας παραχωρούσαν τίς θέσεις τους στά δπουργεία στίς παλιές πρωσικές

έπαρχίες. Μονάχα ίνας συντηρητικός άπό τό Έ λ μ π ε ρ φ ε λ ν τ συνδέει ακόμα τήν κυβέρνηση τού Βρανδεμβούργου μέ τήν έπαρχία

τοδ Ρήνου. Χ ά ν ζ ε μ α ν χαί φ ό ν ν τ έ ρ Χ ά ΐ τ ! Σ' αύτά τά

δυό όνόματα συνοψίζεται γιά τήν πρωσιχή Αστική τάξη δλη ή

διαφορά άνάμεσα στό Μάρτη χαί τό Δεχέμβη τοδ 184&.

Ή πρωσιχή άστιχή τάξη τινάχτηκε στά Οψη τής κρατικής

έξουσίας, δχι δμως δπως τόχε έπιθυμήσει, μέ μιάν ε ι ρ η ν ι κ ή

σ υ ν α λ λ α γ ή μ έ τ ό σ τ έ μ α, Αλλά μέ μιάν έπανάσταση. Χρειάστηκε νά υπερασπίσει δχι τά δικά της συμφέροντα, Αλλά τά λ α Iκ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α ένάντια στό στέμα, δηλαδή ένάντια σ τ ό ν

ί δ ι ο τ ό ν έ α υ τ ό τ η ς , γιατί ίνα λ α ϊ κ ό χ ί ν η μ α

τής

προλείανε τό δρόμο, ΐ ό στέμα δμως ήταν στά μάτια της μονάχα τό έλέω θεού προπέτασμα, πού πίσω του έπρόκειτο νά

κρυφτούν τά δικά της βέβηλα συμφέροντα. Τό Απαραβίαστο τ ώ ν

δ ι κ ώ ν της συμφερόντων χαί τών συμφερόντων τών άντίστοι-



•<06



ΚΑΡΛ



ΜΑΡΞ



χων πολιτικών μορφών, μεταφρασμένο στή συνταγματική γλώσσα λεγόταν: ά π α ρ α β ί α σ τ ο τ ο ό σ τ έ μ α τ ο ς . 'Από 5ώ

πηγάζει τό όνειροπόλημα τής γερμανικής καί ειδικά τής πρωσικής άστικής τάξης γιά τή σ υ ν τ α γ μ α τ ι κ ή μ ο ν α ρ χ ί α .

"Αν λοιπόν γιά τήν πρωσική άστιχή τάξη ή έπανάσταση τοϋ

Φλεβάρη μαζί μέ τίς γερμανικές συνέπειες της ήταν εύπρόσδεχτη, γιατί μέ τήν έπανάσταση αύτή τής παραδόθηκε τό π η δ ά λιο του κράτους, τής χαλούσε δμως ταυτόχρονα τους λογαριασμούς, γιατί ή κυριαρχία της δέθηκε μέ δρους πού οδτε ήθελε,

ούτε μποροϋσ? νά τούς Εκπληρώσει.

Ή άστική τάξη δέν κούνησε τό δαχτυλάκι της. Ε π έ τ ρ ε ψ ε

στό λαό νά πολεμήσει γιά λογαριασμό της. Γι' αύτό ή έξουσία

πού τής παραδόθηκε δέν ήταν ή κυριαρχία του στρατηλάτη πού

νίκησε τόν άντίπαλό του, μά ή κυριαρχία μιάς Επιτροπής ασφαλείας, στήν οποία έμπιστεύθηκε ό νικηφόρος λαός τή διαφύλαξη τών συμφερόντων του.

Ό Κ ά μ π χ α ο υ ζ ε ν αισθανόταν άκόμα δτι ήταν δυσάρεστη αύτή ή θέση, αισθανόταν δλη τήν άδυναμία τής χυβέρνησής

του πού προερχόταν
πού τό καθόριζαν. Γι' αύτό, ένα είδος κοκκίνισμα ντροπής χ ρ ω μ α τίζει και τίς πιό άναίσχυντες πράξεις τής κυβέρνησής του. Ή

άνοιχτόκαρδη ά ν α ι σ χ υ ν τ ί α και ξ ε τ σ ι π ω σ ι ά άποτελοόσαν τό προνόμιο τοϋ Χάνζεμαν. Ή κόκκινη χ ρ ο ι ά άποτελεί

τή μοναδική διαφορά άνάμεσα σ' αυτούς τούς δυό ζωγράφους.

Δέν πρέπει νά συγχέει κανείς τήν π ρ ω σ ι κ ή

έπανάσ τ α σ η τ ο ό Μ ά ρ τ η οδτε μέ τήν άγγλική έπανάσταση του

1648, cure μέ τή γαλλική του 1789.

Τό 1648 ή άστική τάξη είχε συμμαχήσει μέ τούς συγχρονισμένους εόγενείς ένάντια στή μοναρχία, ένάντια στούς φεουδάρχες ευγενείς καί ένάντια στήν κυρίαρχη εκκλησία.

Ί ο 1789 ή άστική τάξη είχε συμμαχήσει μέ τό λαό ένάντια στή μοναρχία, στούς εύγενείς και στήν κυρίαρχη έκκλησία.

Ή έπανάσταση τοό 1789 είχε σάν πρότυπο (τουλάχιστο

στήν Εύρώπη) μόνο τήν έπανάσταση τοό 1648, ή Επανάσταση του 1648 μόνο τήν Εξέγερση τών Κάτω Χωρών Ενάντια

στήν 'Ισπανία. Καί οί δυό έπαναστάσεις βρίσκονταν δχι μόνο

χρονικά, μά χαί στό περιεχόμενό τους, κατά ίνα αιώνα πιό

μπροστά άπό τά πρότυπά τους.

Καί στίς δυό Επαναστάσεις ή άστική τάξη ήταν ή τάξη πού



Η ΑΣΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ



61.



βρισκόταν π ρ α γ μ α τ ι κ ά

Επικεφαλής τοϋ κινήματος. Τό

π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο χαί τ ά σ τ ρ ώ μ α τ α τ ο υ

άστιχοϋ

π λ η θ υ σ μ ο ύ π ο ύ δ έ ν ά ν ή χ ο υ ν σ τ ή ν ά σ τ ι χ ή τ άξ η, ( [ τ ι δέν είχαν άχόμα ξεχωριστά άπό τήν άστιχή τάξη συμφέροντα, είτε δέν άποτελούσαν άχόμα αύτοτελείς Εξελιγμένες τάξεις ή τ μ ή μ α τ α τάξης. Γι' αύτό έχει Γ.ού βρίσκονται σέ Αντιπαράθεση μέ τήν άστική τάξη, δπως λ χ , τό 1793 χαί τό 1794 ατή

Γαλλία, άγωνίζονται μονάχα γιά τήν έχιβολή τών συμφερόντων

τής άστιχής τάξης, άν χαί τό χάνουν αυτό δχι μ έ τ ό ν

τρόπο

πο6 τό χάνει ή άστιχή τάξη. " Ο λ η ή γ α λ λ ι κ ή τ ρ ο μ ο χ ρ α τ I α δέν ή τ α ν τίποτα άλλο παρά ένας π λ η β ε ι α χ ό ς

τρόπος

νά ξεμπερδεύουν μέ τούς έ χ θ ρ ο ύ ς τ ή ς ά σ τ ι χ η ς τ ά ξ η ς ,

μέ τήν άπολυταρχία, τ ή φεουδαρχία χαί τό μιχροαστισμό.

Οί Επαναστάσεις τοϋ 1648 καί τοϋ 1789 δέν ήταν Α γ γ λ ι κ έ ς χαί γ α λ λ ι κ έ ς έπαναστάσεις, ήταν Επαναστάσεις ευρωπαϊκό ϋ τύπου. Δέν ήταν ή νίχη μιας ό ρ ι σ μ έ ν η ς τάξης τής

χοΐνωνίας ενάντια στό π α λ ι ό

πολιτιχό

χαθεστώς.

*Ηταν ή δ ι α κ ή ρ υ ξ η τ ο ϋ π ο λ ι τ ι κ ο ύ

καθεστώτος

γ ι ά τ ή ν έ α ε ύ ρ ω π α ΐ κ ή κ ο ι ν ω ν ί α . Σ' αύτές νίκησε ή

άστική -τάξη. Ή ν ί κ η δμως της ά σ τ ι χ ή ς τ ά ξ η ς ήταν

τότε ή ν ί κ η έ ν ό ς κ α ι ν ο ύ ρ γ ι ο υ κ ο ι ν ω ν ι κ ο ύ

καθ ε σ τ ώ τ ο ς , ή νίκη της Αστικής ίδιοχτησίας χάνω ατή φεουδαρχική, τοϋ έθνους πάνω ατόν Επαρχιωτισμό, τοϋ σοναγωνισμοϋ

πάνω στή συντεχνία, τής κληρονομικής μοιρασιάς πάνω στό δ ι κ α ί ω μ α τοϋ πρωτότοκου νά κληρονομεί τό χτήμα, της κυριαρχ ί α ς τού ίδιοχτήτη πάνω στή γη άντί

τήν κυριαρχία τής

γης πάνω στόν ίδιοχτήτη, τού διαφωτισμού χ ά ν ω στήν πρόληψη, της οικογένειας πάνω στό οικογενειακό δνομα, τής βιομηχανίας χ ά ν ω στήν ήρωΤχή τεμπελιά, το6 άστιχοϋ δικαίου π ά ν ω

στά μεσαιωνικά προνόμια. Ή Επανάσταση τοϋ 1648 ήταν ή Επανάσταση τού 17ου αιώνα ένάντια στό 16ο αιώνα, ή Επανάσταση τοϋ 1789 ήταν ή νίχη τοϋ 18ου αιώνα ένάντια στό 17ο. Οί

έπαναστάσεις αύτές έχφράζανε, πολύ περισσότερο τίς Ανάγκες

τού τότε κόσμου, παρά τών τμημάτων τοϋ κόσμου δπου συντελούνταν, τής 'Αγγλίας χαί τής Γαλλίας.

Τίποτα ά π ' αάτά δέν υπήρχε στήν π ρ ω σ ι χ ή

Ε π α ν άο τ α σ η τοϋ Μάρτη.

Ή Επανάσταση τοϋ Φλεβάρη κ α τ ά ρ γ η σ ε τ ή συνταγματική βασιλεία στήν πραγματικότητα χ α ί τήν άστιχή κυριαρχία



ta



ΚΛΡΛ



ΜΑΡΞ



σάν ιδέα. Ή πρωσική έπανάσταση τοο Μάρτη Ιμβλλ> νά δ η—

μ ι ο υ ρ γ ή σ ε ι τή συνταγματική βασιλεία σάν ίδέα χαί τ ή ν

άστιχή κυριαρχία στήν πραγματικότητα. Μακριά άπό τ ό

νά είναι μιά ε ύ ρ ω π α ΐ κ ή

έπανάσταση,

ήταν μονάχ α ό ξεθυμασμένος άντίλάλος -μιίς εόρωπαΐκής έπανάστασης σέ

μιά καθυστερημένη χώρα. Ά ν τ ί νά βρίσκεται μπροστά άπό τόν

αίώνα της, έμεινε κατά μισή χαί πάνω έκατονταετία πίσω ά π ό

τόν αιώνα της. Ή τ α ν έξαρχής δεοτερόγενη, είναι 8μω; γνωστό πώς οί δευτερόγενες άρρώστειες γιατρεύονται δυσκολότερα ένώ κατερειπώνουν περισσότερο τό σώμα, άπό τίς π ρ ω τόγενες. Τό ζήτημα δέν ήταν νά δημιουργηθεί μιά νέα κοινωνία, άλλά νά ξαναγεννηθεί στό Βερολίνο ή κοινωνία πού είχε

πεθάνει στό Παρίσι. Ή πρωσική έπανάσταση τοϋ Μάρτη δέν

ήταν χάν έ θ ν ι χ ή γ ε ρ μ α ν ι κ ή ,

ήταν έξαρχής, έ π α ρ χ ι α χ ή - π ρ ω σ ι κ ή . Ή έξέγερση τής Βιέννης, τοό Κάσελ, τοϋ

Μονάχου, 8λων τών ειδών οί έπαρχιαχίς έξεγέρσεις ξετυλίχτηκαν πλάι σ* αύτήν καί τής διεκδικήσανε τά πρωτεία.

Έ ν ώ τό 1648 καί τό 1789 είχαν τήν άπέραντη αδτοπεποίθηση Ζτι βρίσκονται στό κορύφωμα τής δημιουργίας, ή φιλοδοξία τών βερολινέζων τό 1848 ήταν νά φτιάξουν έναν Αναχρονισμό. Τό φώς τους έμοιαζε μέ τό φώς τών άστρων, πού φτάνει

σέ μάς, τούς κατοίκους τής γής, δταν τό σώμα πού τό είχε

έχπέμψει έχει σβήσει έδώ καί 100.000 χρόνια. Ή πρωσική έ π α ·

νάσταση τοϋ Μάρτη ήταν σέ μικρογραφία, 8πως σέ 8λα ήταν σέ

μικρογραφία, ένα τέτιο άστρο γιά τήν Εάρώπη. Τό φώς της ήταν

τό φώς ένός κοινωνικού πτώματος πού έχει άπό χαιρό Αποσυντεθεί.

Έ γερμανική άστιχή τάξη είχε έξελιχτεί τόσο όκνηρά,

δειλά καί σιγανά, ωστε, τή στιγμή πού Αντίκροσε Απειλητικά τό φεουδαρχισμό καί τήν άπολυταρχία, είδε ν' απειλείται

Από τό προλεταριάτο καί Από 8λα τά στρώματα τοϋ άστικοο

πληθυσμού, πού τά συμφέροντα καί οί ίδέες τους συγγενεύουν

μέ τοϋ προλεταριάτου. Καί δέν είδε μονάχα μιά τάξη νά στέκεται έχθρικά π ί σ ω τ η ς, μά όλόχληρη τήν Εύρώπη νά στέκεται έχθρικά μ π ρ ο σ τ ά τ η ς . Έ πρωσική Αστική τάξη δέν

ήταν σάν τή γαλλική τοϋ 1789, ή τάξη, πού Αντιπροσώπευε

8 λ η τή σύγχρονη κοινωνία άπέναντι στούς έκπροσώπους τής

παλιάς κοινωνίας, τή βασιλεία καί τούς εύγενείς. Είχε ξεπέσει

σ' ένα είδος κ ά σ τ α ς , πού είχε έκδηλωθεί τό ίδιο τόσο ένάντια στό στέμα, 8σο κι ένάντια στό λαό, καί πού ήταν Αντιπο-



Η ΑΣΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ



63.



λιτευτική Απέναντι χαί ατούς δυό, Αναποφάσιστη άπέναντ. στόν

χαθένα ξεχωριστά Από τούς Αντιπάλους της, γιατί π ά ν τ α

έβλεπε χαί στούς δυό νά στέκονται πίσω της ή μπροστά

της. "Εχλιν· άνέχαθε πρός τήν προδοσία σέ βάρος του λάου χαί πρός τή συνδιαλλαγή μέ τόν Εστεμμένο έχπρό-ΐωπο τής

παλιάς κοινωνίας, γιατί ή ίδια άνήχε πιά στήν παλιά κοινωνία..

Δέν έχπροσωποδσε τά συμφέροντα μιας νέας κοινωνίας ένάντια

σέ μιά παλιά, Αλλά Ανανεωμένα μέσα οέ μιά γερασμένη κοινωνία συμφέροντα. Δέ βρισκόταν στό τιμόνι τής Επανάστασης γιατί στεκόταν ό λαός πίσω της, μά γιατί τήν έσπρωχνε μπροστά

ό λαός. Δέ βρισκόταν έπικεφαλής γιατί έχπροσωποόσε τήν·

πρωτοβουλία μιάς νέας, Αλλά γιατί Αντιπροσώπευε τή δυσαρέσκεια μιάς παλιάς κοινωνικής έποχής. 'Αποτελούσε ένα στρώμα

του παλιού κράτους πού δέ μπόρεσε ν' ΑνοίΕει τό δρόμο μόνο

του καί πού μέ ένα σεισμό πετάχτηκε στήν έπιφάνεια τοό νέου

κράτους. Χωρίς νά πιστεύει στόν έαυτό της, χωρίς νά πιστεύει

στό λαό, μουγγρίζοντας πρός τά πάνω, τρέμοντας πρός τά κάτω, έγωίστιχή χαί πρός τίς δυό πλευρές, χι έχοντας συνείδηση του έγωίσμού της, Επαναστατική Απέναντι στούς συντηρητικούς, συντηρητική Απέναντι στούς Επαναστάτες, δυσπιστώντας

στά ίδια τά δικά της συνθήματα,

χρησιμοποιώντας φράσεις

άντίς ιδέες, φοβισμένη Από τήν παγκόσμια θύελλα, Εκμεταλλευόμενη τήν παγκόσμια θύελλα — χωρίς καμιά Ενεργητικότητα

πρός μιά οποιαδήποτε κατεύθυνση, κλεψιτυπώντας άπό παντού,

πρόστυχη γιατί δέν ήταν πρωτότυπη, πρωτότυπη στήν προ·

στυχιά — παζαρεύοντας μέ τίς ίδιες τίς Επιθυμίες της, χωρίς

πρωτοβουλία, χωρίς πίστη στόν έαυτό της, χωρίς πίστη στό λαό,

χωρίς κοσμοϊστορική Αποστολή—ένας Αναθεματισμένος γέρος, πούτόν είχαν καταραστεί νά άγει χαί νά φέρει τά πρώτα νεανικά

σκιρτήματα ένός ρωμαλέου λαού πρός τό δικό του τό γεροπαραλυμένο συμφέρον—χωρίς μάτια, χωρίς αύτιά, χωρίς δόντια, χωρίς τ ί ποτα—έτσι βρέθηκε στό πηδάλιο τοδ πρωσικοϋ κράτους, Οστερα

Από τήν Επανάσταση του Μάρτη, ή π ρ ω σ ι χ ή Α σ τ ι κ ή τ ά ξ η »

Γράφτηκε άπό τόν Κ. Μάρξ οτίς

11 τοΟ Δεκέμβρη τον 1848.

Δημοσιεύτηκε ατή ι Νέα 'Εφημερίδα τοΰ

Ρήνου» τής 15 τοΟ Δεκέμβρη τοϋ 1848

χωρίς

υπογραφή.



Μεταφρασμένο

&χό τό γερμανικός

σύμφωνα μί τό κείμενο τής

Ιφη μαρίδας.



ΚΑΡ Λ



ΜΑΡΞ



ΜΙΣΘΩΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΓ Φ Ρ Ι Ν Τ Ρ Ι Χ



ΕΝΓΚΕΛΣ



Ή παρακάτω έργασία δημοσιεύτηκε μέ τή μορφή μιά; σειράς κυρίων άρθρων στή «Νέα 'Εφημερίδα τοό Ρήνου» 1 , άπό τίς

4 τοό 'Απρίλη 1849 χαί πέρα. Στή βάση της έχει τίς διαλέξεις,

πού είχε χάνει ό Μ ά ρ ξ τό 1847 στό Γερμανικό Εργατικό

Σύλλογο τών Βρυξελλών. Ή δημοσίευσή της δέ συμπληρώθηκε.

Τό «'Ακολουθεί συνέχεια», σημειωμένο στό τέλος του άρθρου

πού δημοσιεύεται στό φόλλο άριθ. 269, δέ μπόρεσε νά πραγματοποιηθεί άπό τά άπανωτά τότε γεγονότα, τήν είσοδο τών

Ρώσων στήν Ούγγαρία, τίς Εξεγέρσεις στή Δρέσδη, στό Ίζερλον,

στό "Ελμπερφελντ, στό Παλατινάτο χαί στό Μπάντεν, πού προκάλεσαν τό κλείσιμο τής ίδιας τής έφημερίδας (19 τοό Μάη

1849). Τό χειρόγραφο αύτής τής συνέχειας δέ βρέθηκε στά

γραφτά πού άφησε δ Μάρξ.

Έ «Μισθωτή έργασία καί Κεφάλαιο» βγήκε σέ πολλές εκδόσεις σάν ξεχωριστό έντυπο μέ τή μορφή μπροσούρας. Τελευταία βγήκε τό 1884 στό Χόττινγκεν-Ζυρίχη, στό έλβετικό συνεταιριστικό τυπογραφείο. ΟΕ ώς τά τώρα άνατυπώσεις περιείχαν

τό άκριβές κατά λέξη κείμενο τοϋ πρωτότυπου. Ή σημερινή 3μως

νέα άνατύπωση πρόκειται νά κυκλοφορήσει σάν προπαγανδιστικό

φυλλάδιο σέ δχι λιγότερα άπό 10.000 άντίτυπα, κι Ιτσι έπρεπε νά μοΰ τεθεί τό έρώτημα, άν κάτω ά π ' αύτές τίς συνθή1 Ή «Nia Έφημ·ρ(}α τοΟ Ρήνου» i ß f a i v t άπό τήν Ιη τοΟ "Ιο6νη

1&48 &ζ τ(ς 19 τοΟ Μάη 18*9 οτήν Κολονία. Άρχιοοντοίχτης της ήταν

ό Μαρξ.

(Σημ. Σ6ντ.)



ΜΙΣΘΩΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ



65



χες, ό Γδιος ό Μάρξ θά έπιδοχίμαζε μιάν Αναλλοίωτη κατά λέξη άπόδοση τού κειμένου.

Στή δεκαετία 1840-1850 ό Μάρξ δέν είχε άχόμα Αποπερατώσει τήν Κριτική του τής Πολιτικής Οικονομίας. Αύτό έγινε μονάχα πρός τό τέλος τής δεκαετίας 1850-1860. Γι' αϊτό

τά έργα του, πού βγήκαν πρίν Από τό πρώτο τεόχος τής «Κριτικής της Πολιτικής Οίχονομίας» (1859), παρεκκλίνουν σέ μερικά

σημεία άπό τά έργα πού γράφτηκαν Από τό 1859 χαί Οστερα, περιέχουν έχφράσεις χαί ολόκληρες φράσεις, πού Από τήν άποψη

τών κατοπινών έργων, φαίνονται άστοχες ή Ακόμα χαί λαθεμένες. Είναι λοιπόν αδτονόητο, 8τι στίς συνηθισμένες έχδόσεις πού

προορίζονται γιά όλο τό κοινό, έχει τή θέση της χι αύτή ή προηγούμενη άποψη, πού περιέχεται στήν πνευματική Ανάπτυξη τοϋ

συγγραφέα, 8τι τόσο 6 συγγραφέας όσο καί τό χρινό έχουν Αναμφισβήτητο δικαίωμα στήν Αναλλοίωτη άνατύπωση αύτών τών παλιότερων έργων. Καί δέ θά μουρχόταν ποτέ στό νου, ν' Αλλάξω έστω χαί μιά λέξη σ' αύτά.

Διαφέρει όμως άν ή νέα Ιχδοση προορίζεται σχεδόν Αποκλειστικά γιά προπαγάνδα στούς έργάτες. Τότε ό Μάρξ θά έναρμόνιζε έξάπαντος τήν παλιά περιγραφή πού χρονολογείται Από

τό 1849 μέ τή νέα του άποψη. Καί είμαι βέβαιος 8τι Ενεργώ

στό πνεύμα τοο, άν γ ι ά

τήν

έκδοση

αύτή

χάνω

τίς λίγες Αλλαγές χαί προσθήκες, πού είναι άπαραίτητες γιά νά

έπιτευχθεί αότός ό σκοπός σ' 8λα τά ούσιώδη σημεία. Αέω

λοιπόν προκαταβολικά στόν Αναγνώστη: 8τι πρόκειται γιά τή

μπροσούρα, δχι όπως τήν 5χει γράψει ό Μάρξ {τό 1849, Αλλά

περίπου, 8πως θά τήν έγραφε τό 1891. Τό πραγματικό κείμενο

έχει έξάλλου κυκλοφορήσει σέ τόσο πολυάριθμα Αντίτυπα, πού

θά έπαρκεσοον ως τήν έποχή πού θά μπορέσω νά τό ξανατυπώσω Αναλλοίωτο σέ μιά κατοπινή Ικδοση τών 'Απάντων.

Οί τροποποιήσεις μου περιστρέφονται δλες γύρω σ' ένα σημείο. Σύμφωνα μέ τό πρωτότυπο, ό έργάτης πουλά στόν χεφαλαιοχράτη, γιά τό μισθό έργασίας, τήν έ ρ γ α σ ί α

του.

Σύμφωνα μέ τό τωρινό κείμενο πουλά τήν έργατιχή του

δύν α μ η . Καί γιά τήν τροποποίηση αύτή χρωστώ μιάν έξήγηση. 'Εξήγηση στούς έργάτες, γιά νά δοόν 8τι δέν πρόκειται έδώ

μονάχα γιά τόν έξονυχισμό μιάς λέξης, Αλλά μάλλον γιά ένα

Από τά π:ό σημαντικά σημεία έλόκληρης τής πολιτικής οίχονομίας. 'Εξήγηση στούς άστούς, γιά νά μπορέσουν νά πεισθούν

5



66



ΚΑΡΑ



MAPS



πόσο «ολύ όπερέχοον οΕ Αμόρφωτοι έργάτες, πού μπορεί χάνεις

νά τούς χάνει μέ εύκολία κατανοητές τίς πιό δύσκολες οίκονο·μικές έξηγήσεις, άπό τούς ψηλσμύτες «μορφωμένους» μας,

γιά τούς οποίους παραμένουν άλυτα γιά δλη τους τή ζωή τ έ τια στρυφνά ζητήματα.

'Η κλασική πολιτική οικονομία 1 δέχτηκε άπό τή βιομηχανική π ρ α χ τ ι κ ή πείρα τή συνηθισμένη άντίληψη τοδ έργοστασιάρχη,

δτι άγοράζει καί πληρώνει τήν έ ρ γ α σ ί α τών έργατών τοο. Έ

άντίληψη αύτή άρκοόσε πέρα γιά πέρα γιά τίς αποθέσεις, τή λογιστική καί τόν δπολογισμό τών τιμών τοο έργοστασιάρχη. Μεΐαφερμένη δμως μέ άφέλεια στήν πολιτική οικονομία, προξένησε θαυμαστές πλάνες χαί συγχίσεις.

Ή πολιτική οίκονομία βρίσκει τό γεγονός δτι οΕ τιμές

δλων τών Εμπορευμάτων, άνάμεσα σ' αύτά καί ή τιμή τοδ έμ>·

«ορεόματος πο6 τό όνομάζει «έργασία», άλλάζουν Ακατάπαυτα, δτι Ανεβαίνουν καί πέφτουν έξαιτίας λογής-λογής περιστατικών, πο6 συχνά δέν έχουν καμιά σχέση μέ τήν κατασκευή τοδ

ίδιου τοδ έμπορεύματος, Ετσι πού οΕ τιμές, κανονικά, φαίνεται

δτι καθορίζονται Από καθαρή σύμπτωση. "Οταν δμως ή πολιτικ ή οίκονομία έμφανίστηκβ σάν έπισΐήμη 2 , ένα άπό τά πρώτα

της καθήκοντα ήταν νά βρεί τό νόμο πού κρυβόταν πίσω ά π '

αύτή τή σύμπτωση, σύμπτωση πού φαινομενικά κυριαρχεί πάνω

στίς τιμίς τών έμπορεομάτων, ένώ στήν πραγματικότητα αύτός

ό ίδιος ό νόμος κυρίαρχοδσε πάνω της. Μέσα στίς διαρκώς, πότε

πρός τά πάνω, πότε πρός τά κάτω, κυμαινόμενες καί ταλαντευόμενες τιμές, άναζητοδσε τό σταθερό κεντρικό σημείο, πού γύρω

του συντελούνται α δ τ έ ; οΕ διακυμάνσεις και τά σκαμπανεβά1

« . . . M i τ ί ν ίρο κλαοική πολιτική οίκονομία—γράφει 6 Μάρξ

στό „Κεφάλαιο"—έννοβ βλη τήν πολιτική οίκονομία άπό τόν χαιρό το8

ΟάΙλιαμ Πέττυ, πού έριονβ τήν έοοτεριχή συνάφιια τβν άστιχβν π α ρ α γ ο γ ι χ β ν οχέσ·α>ν».(Κ. Μάρξ. «Τό Κεφάλαιο», πρβτος τόμος, μέρος Ιο,ύποοημείοση άριθ. 32). Οί πιό βιακεκριμένοι έκπρόοοποι τής χλαοιχής πολιτικής οίχονομίας οτήν ' Α γ γ λ ί α ήταν 6 Α. Σμίθ χαί 6 Δ. Ριχαρντο. (Σημ.

Σύντ)

* «"Αν χ α ί ή π ο λ ι κ χ ή οίχονομία γεννήθηκε άπό μεγαλοφυή κ ε φ ά λ ι α

στά τέλη τοΟ 17οο αίώνα, είναι ώοτόοο, μέ τή οτινότερη έννοια, στή θ ε τική βιατύποοή της άπό τούς φυσιοκράτες χαί τόν Ά ν τ α μ Σμίθ, ούσιαοτιχά π α ι ί ί τοΟ 18ου a l é v a . . . » (Φ. "Ενγχελς. « Ή άνατροπή τής έπιοτήμης άπό τόν κύριο "ΟΟγχεν Ντύρινγχ», Ιχβοοη Μόσχας 1946, ο · λ . 183-184).

(Σημ. Σύντ.)



ΜΙΣΘΩΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ



104-



σματα. Μέ μιά λέξη ξ «κίνησε άπό τίς τ ι μ έ ς

τών Εμπορευμάτ'ον, γιά νά άναζητήσει σά ρυθμιστικό τους νόμο τήν ά ξ ί β

«ο6 εμπορεύματος πού έμελλε νά Εξηγήσει δλες τίς διακυμάνσεις τών τιμών χαί πο6 σ* αύτήν θάπρεπε τελικά νά άναχθοδν

ξανά δλες.

Ή κλασική πολιτική οίχονομία βρήκε λοιπόν 8τι ή &&1α

ένός Εμπορεύματος καθορίζεται άπό τήν έργασία πού κρύβεται

μέσα σ' αύτό, άπό τήν έργασία πού Απαιτείται γιά τήν π α ρ α γωγή cou. 'Αρκέστηκε μέ τή δήλωση α&τή. Καί μεΐς μπορούμε

προσωρινά νά σταματήσουμε εδώ. Γιά νά προλάβω μονάχα π α ρεξηγήσεις* θέλω νά θυμίσω 8Tt ή δήλωση αύτή είναι πιά σήμερα

έλότελα άνεπαρκής. Πρώτος έ Μάρξ έξέτασε κατά βάθος τήν

ιδιότητα τής Εργασίας νά δημιουργεί άξία καί βρήκε οτι κ ά θε έργασία* πού είναι φαινομενικά ή καί πραγματικά άναγκαία

γιά τήν παραγωγή ένός Εμπορεύματος, δέν προσθέτει σ' αύτό

τό Εμπόρευμα σ' δλες τίς περιπτώσεις ίνα ορισμένο μέγεθος

άξίας, άντίσΐοιχο μέ τό ποσό έργασίας πού καταναλώθηκε. Έ τ σ ι

Αν σήμερα λέμε όρθά κοφτά, 8πως καί οί οικονομολόγοι σάν

τό Ριχάρντο, δτι ή τιμή ένός έμπορεύματος καθορίζεται Από τήν

έργασία πού είναι Αναγκαία γιά τή» παραγωγή του, τ ό « Υπονοούμε πάντα τίς έπιφυλάξεις «ου Εχανε ό Μάρξ. Αύτά άρχοον

Εδώ. Τά όπόλοίπα βρίσκονται στό Μάρξ, στήν «Κριτική ΐ ή ς

Πολιτικής Οικονομίας» (1859) χαί στόν πρώτο τόμο τοό «Κεφαλαίου».

Μόλις δμως οί οικονομολόγοι έφάρμοζαν τήν Αρχή δτι ή

Αξία καθορίζεται Από τήν έργασία στό έμπόρευμα «Εργασία»,

Επεφταν Από τή μιάν Αντίφαση στήν Αλλη. Πώς καθορίζεται ή

Αξία τής «έργασίας»; Ά π ό τήν Αναγκαία έργασία πού κρύβεται

σ'αύτήν. Πόση έργασία δμως κρύβεται μέσα στήν έργασία ένός Εργάτη, στήν έργασία μιάς μέρας, μιάς βδομάδας, ένός μήνα, ένός χρόνου; Κρύβεται ή έργασία μίάς μέρας, μιάς βδομάδας, ένός μήνα,

ένός χρόνου. "Αν ή έργασία είναι τό μέτρο δλωντών άξιών, τότε

τήν «Αξία τής έργααίας» μπορούμε νά τήν έκφράσουμε Ακριβώς

μέ έργασία. Δέν ξέρουμε δμως Απολύτως τίποτα γιά τήν άξία

μιάς Δρας έργασίας, δταν ξέρουμε μονάχα 8τι είναι ίση μέ μιάς

ώρας έργασία. "Ετσι δέν πλησιάζουμε οδτε κατά μιά τρίχα στό

σχοπό, περιστρεφόμαστε διαρκώς γύρω σ' Εναν κύκλο.

Ή κλασική πολιτική οίχονομία προσπάθησε λοιπόν νά τήν

έξηγήσει μέ Εναν Αλλο τρόπο. Είπε: ή άξία ένός Εμπορεύματος