XIII. Οι κυριότερες προσπάθειες ν' αυξηθεί ο μισθός της εργασίας ή να προβληθεί αντίσταση στο κατέβασμά του

ΜΙΣΘΟΣ, ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



1 0 0 % . Υποθέστε δμως τώρα δτι έξαιτίας μιάς μείωσης τής

παραγωγικότητας θά χρειαζόταν περισσότερη έργασία γιά νά

παραχθεί άς πούμε τό Γδιο ποσό άγροτικών προϊόντων, έτσι πού

ή μέση τιμή τών καθημερινών μέσων συντήρησης θ' άνέβαινε

άπό 3 σελίνια σέ 4 σελίνια. Στήν περίπτωση αύτή, ή ά ξ ί α τής

έργασίας θά άνέβαινε κατά τό ένα τρίτο ή χ α τ ά 33'/g τά έ χ α τό. Ηά χρειάζονταν ο χ τ ώ ώρες τής έργάσιμης μέρας, γιά νά

παραχθεί ένα ισοδύναμο γιά τήν καθημερινή συντήρηση τού

έργάτη σύμφωνα μέ τό παλιό βιωτικό του επίπεδο. Έ όπερεργασια θά έπεφτε λοιπόν άπό 6 σέ 4 ώρες χαί τό ποσοστό τού

κέρδους άπό 100% στά 5 0 % . "Αν όμως ό έργάτης επέμενε

σέ μιά αύξηση τού μισθού τής έργασίας του τότε θά έπέμενε

μονάχα γιά νά πάρει τήν α ύ ξ η μ έ ν η ά ξ ί α τ ή ς έ ρ γ α σ ί α ς τ ο υ , άκριβώς δπως κάθε άλλος πουλητής έμπορεύματος πού μόλις αύξηθούν τά έξοδα παραγωγής τού έμπορεύματός του, προσπαθεί νά πετύχει τήν πληρωμή τής αυξημένης

άξίας του. Ά ν ό μισθός τής έργασίας δέν άνεβαίνει καθόλου ή

δέν ανεβαίνει άρχετά γιά νά ισοφαρίσει τίς αύξημένες άξίες

τών μέσων συντήρησης, τότε ή τ ι μ ή τής έργασίας θά έπεφτε

χ ά τ ω ά π ό τ ή ν ά ξ ί α τ ή ς έ ρ γ α σ ί α ς χαί θά χειροτέρευε τό βιωτιχό έπίπεδο τού έργάτη.

Μά θά μπορούσε νά σημειωθεί μιά άλλαγή καί σέ άντίστροφη κατεύθυνση. Ε ξ α ι τ ί α ς τής αύξημένης παραγωγικότητας τής έργασίας θά μπορούσε τό Γδιο μέσο ποσό τών καθημερινών μέσων συντήρησης νά πέσει άπό 3 σέ 2 σελίνια, ή νά

χρειάζονταν 4 άντίς 6 ώρες τής έργάσιμης μέρας γιά τήν άναπαραγωγή ένός ισοδύναμου γιά τήν άξία τών καθημερινών

μέσων συντήρησης. Ό έργάτης θά ήταν τώρα σέ θέση ν* άγοράζει

μέ 2 σελίνια τόσα μέσα συντήρησης, δσα άγόραζε προηγούμενα

μέ 3 σελίνια. Στήν πραγματικότητα ή ά ξ ί α τ ή ς έ ρ γ α σ ί α ς θά

ι

άνέβαινε άπό 3 σέ 4 σελίνια καί τό ποσοστό τού χέρδους άπό

100 σέ 200 τά έχατό. Ά ν χαί τό άπόλυτο βιωτιχό έπίπεδο

τού έργάτη θά έμενε τό Γδιο, ό σ χ ε τ ι κ ό ς μισθός τής έργασίας του καί μαζί του χαί ή σ χ ε τ ι κ ή κ ο ι ν ω ν ι κ ή θ έ σ η τ ο υ

σέ σύγκριση μέ τή θέση τοϋ χεφαλαιοχράτη θά έπεφτε πιό χ α μηλά. Ά ν ό έργάτης άντιστεχόταν σ* αύτή τήν πτώση τού

σχετικού μισθού τής έργασίας του, αύτό θά άποτελούσε μονάχα



«9«



ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ



μιά προσπάθεια νά Εξασφαλίσει γιά τόν έαυτό του Ενα ορισμένο μερτικό άπό τήν αύξημένη παραγωγική δύναμη τής Ιδιας του

τής δουλιάς καί μιά προσπάθεια νά διατηρήσει- τήν προηγούμενη σχετική θέση του στήν κοινωνική κλίμακα. "Ετσι ύστερα

άπό τήν κατάργηση τών νόμων γιά τά σιτηρά* οί άγγλοι

λόρδοι τών Εργοστασίων κατέβασαν γενικά κατά 10% τούς μ ι σθούς της έργασίας, παραβιάζοντας άνοιχτά τίς πανηγυρικές

όποσχέσεις πού είχαν δόσει κατά τήν έκστρατεία ένάντια στό

νόμο γιά τά σιτηρά. Στήν άρχή όπερνικήθηκε ή άντίοταση τών

έργατών, μά Εξαιτίας μιάς σειράς περιστατικών, στά όποία

,δέ μπορώ νά σταθώ εδώ, τά 1 0 %

είχαν χαθεί ξανακερδήθηκαν άργότερα.

2. Οί ά ξ ι ε ς τών μέσων συντήρησης, καί έπομένως ή ά ξ ί α

τ η ς έ ρ γ α σ ί α ς , θά μπορούσαν νά μένουν οί ίδιες, μά θά

μπορούσε νά υποστεί μιά άλλαγή ή χ ρ η μ α τ ι κ ή τ ο υ ς τ ι μ ή σάν συνέπεια μιάς προηγούμενης ά λ λ α γ η ς σ τ ή ν ά ξ ί α

του

χρήματος.

"Γστερα άπό τήν άνακάλυψη πιό άποδοτικών ορυχείων κ λ π ,

ή παραγωγή δυό ούγγιών χρυσού θά στοίχιζε λ χ , δχι περισσότερη Εργασία ά π ' 8,τι χρειαζόταν προηγούμενα ή παραγωγή

μιάς ούγγιάς. Ή άξία τοϋ χρυσού θά ξέπεφτε τότε στό μισό ή

κατά 5 0 % . Καί έπειδή τώρα οί ά ξ ί ε ς δλων τών άλλων έμπορευμάτων θά έκφράζονταν στό διπλάσιο τών προηγούμενων χ ρ η μ α τ ι κ ώ ν τ ι μ ώ ν τους, τό ίδιο θά γινόταν καί μέ τήν ά ξ ί α

τ η ς έ ρ γ α ο ί α ς. Οί δώδεκα ώρες έργασίας, πού έκφράζονταν

προηγούμενα μέ 6 σελίνια, θά έκφράζονται τώρα μέ 12 σελίνια.

"Αν ό μισθός τοϋ Εργάτη έμενε 5 σελίνια, άντί ν' άνέβει σέ 6

σελίνια, τότε ή χ ρ η μ α τ ι κ ή τ ι μ ή τ η ς έ ρ γ α σ ί α ς τ ο υ

θά ήταν ίση μονάχα μ έ τ ή μ ι σ ή ά ξ ί α τ η ς έ ρ γ α σ ί α ς τ ο υ

καί τό βιωτικό του έπίπεδο θά χειροτέρευε φοβερά. Αύτό θά

συνέβαινε Επίσης σέ μεγαλύτερο ή σέ μικρότερο βαθμό άν ό

μισθός του άνέβαινε, δχι δμως στήν ίδια άναλογία μέ τήν πτώση

της άξίας τοϋ χρυσοϋ. Στήν περίπτωση αύτή δέ θ' άλλαζε

τίποτα, ούτε ή παραγωγική δύναμη της Εργασίας, οδτε ή προσφορά καί ή ζήτηση, οδτε οί άξίες. Δέ θ' άλλαζε τίποτα άλλο

έκτός άπό τή χρηματική ό ν ο μ α σ ί α αύτών τών άξιών. "Οταν

* Πρόκειται -μα τήν κατάργηση τβν βασμβν οτα οιττ,ρσ, πράγμα

· Ι χ · οάν α υ ν έ π κ α τήν πτώαη τ β ν τιμβν τοος. (Σημ. Μ·τ.)



ποί



ΜΙΣΘΟΣ, ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



λέμε δτι στήν περίπτωση αύτή ό έργάτης δέ θά πρέπει νά

έπιμένει οέ μιά άναλογικη αύξηση τού μισθού, τότε είναι σάν

νά λέμε οτι θά πρέπει νά θεωρεί τόν έαυτό του ικανοποιημένο

δτι πληρώνεται μέ όνόματα χαί δχι μέ πράγματα. "Ολη ή ώς

τά τώρα ιστορία άποδείχνει δτι χάθε φορά πού γίνεται μιά τ έ τια όποτίμησ/] τοϋ χρήματος, οί κεφαλαιοκράτες δέν άφήνουν

νά χαθεί η εύκαιρία γιά νά γελάσουν τόν έργάτη. Μιά άρχετά

πολυάριθμη σχολή πολιτιχο-οιχονομολόγων βεβαιώνει δτι σάν

συνέπεια τής άνακάλυψης νέων χρυσοφόρων περιοχών, τής κ α λύτερης εκμετάλλευσης τών όρυχείων άργύρου καί τής φτηνότερης προσφοράς όδραργόρου, ξέπεσε πάλι ή τιμή τών εύγενών

μετάλλων. Τό γεγονός αύτό έξηγεί γιατί στήν ήπειρωτική Εύρώπη γίνονται γενικές χαί ταυτόχρονες προσπάθειες γιά μιά

αύξηση τών μισθών.

3. "Ως τώρα όποθέσαμε σάν δοσμένα τά δρια τ ή ς έ ρ γ ά σ ι μ η ς ή μ έ ρ α ς . Ή εργάσιμη μέρα δμως αύτή καθαυτή δέν

έχει σταθερά δρια. Τό κεφάλαιο τείνει σταθερά νά τήν έ π ε χτείνει ώς τά άκρότατα δυνατά φυσικά δρια, γιατί θά αύξηθεί

στόν ίδιο βαθμό ή όπερεργασία χαί έπομένως τό χέρδος πού

βγαίνει άπ' αύτή. "Οσο περισσότερο πετυχαίνει τό κεφάλαιο νά

παρατείνει τήν έργάσιμη μέρα, τόσο μεγαλύτερο θά είναι το

ποσό τής έργασίας τών άλλων άνθρώπων πού θά ιδιοποιείται.

Στό διάστημα τού 17ου κι άχόμα στό διάστημα τών πρώτων

δυό τρίτων τοϋ 18ου αιώνα μιά δεκάωρη έργάσιμη μέρα ήταν

ή κανονική έργάσιμη μέρα σ' δλη τήν 'Αγγλία. Στό διάστημα

τού άντιγιακομπίνικου πολέμου, πού στήν πραγματικότητα ήταν

Ινας πόλεμος πού έκαναν οί βρετανοί βαρώνοι, ένάντια στίς

βρετανικές έργατικές μάζες, τό κεφάλαιο όργίαζε καί παρέτεινε

τήν έργάσιμη μέρα, άπό 10 σέ 12, 14 καί 18 ώρες. Ό Μάλθους,

πού σέ καμιά περίπτωση δέν πρόκειται νά τόν όποψιαστεί κ α νείς δτι υπόφερε άπό κλαψιάρικο αίσθηματισμό, δημοσίευσε στά

1815 ένα λίβελλο, δπου δήλωνε δτι, άν θά συνεχιζόταν αύτή

ή κατάσταση τότε ή ζωή τοϋ έθνους θά χτυπιόταν στή ρίζα

της. Λίγα χρόνια πρίν άπό τή γενική εισαγωγή τών μηχανών

Αού είχαν νεοεφευρεθεί, τό 1765, έκδόθηκε στήν 'Αγγλία Ινας

λίβελλος μέ τόν τίτλο : «An Essay o n Trade» (Πραγματεία γιά

τή βιομηχανία). Ό ανώνυμος συγγραφέας, Ινας άσπονδος έ χ θρός τών έργαζομενων τάξεων, διακηρύττει τήν άνάγκη νά

έπεχταθοϋν τά δρια τής έργάσιμης μέρας. Άνάμεσα σέ άλλα



520



ΚΛΡΛ ΜΑΡΞ



μέσα γιά τό σχοπό αύτό προτείνει τήν ίδρυση σ π ι τ ι ώ / έ ρ γ α σ ί α ς πού δπως λέει, θά Επρεπε νά είναι «σπίτια τού τρόμου».

Καί ποιά είναι ή διάρκεια τής έργάσιμης ήμέρας πού προτείνει

γι' αύτά τά «σπίτια τοϋ τρόμου»; Δ ώ δ ε κ α ώ ρ ε ς , δηλαδή

Ακριβώς τό ίδιο χρονικό διάστημα, πού τό 1832 οί χεφαλαιοχράτες, οί πολιτιχο-οιχονομολόγοι χαί οί υπουργοί τό Ανακήρυσσαν δχι μονάχα σάν τόν υπάρχοντα, μά χαί σάν τόν Αναγκαίο

χρόνο έργασίας γιά Ενα παιδί χίάτω τών 12 χρονών.

Πουλώντας ό έργάτης τήν έργατιχή του δύναμη, χαί μέσα

στό σημερινό σύστημα είναι όπο^ρεωμένος νά τό χάνει αύτό,

παραχωρεί στόν κεφαλαιοκράτη την κατανάλωση αύτής τής δ ύ ναμης, μά μέσα σέ ορισμένα λογικά δρια. Πουλά τήν έργατιχή

του δύναμη γιά νά τή διατηρήσει, έχτός Από τή φυσική φθορά

της, χαί δχι γιά νά τήν καταστρέψει. "Οταν πουλάει τήν έργατιχή του δύναμη στήν καθημερινή ή στή βδομαδιάτικη Αξία τ/,ς

είναι αύτονόητο Ετι αύτή ή έργατιχή δύναμη δέν πρέπει στό διάστημα μιάς μΐρας ή μιάς βδομάδας νά παθαίνει φθορά δυό ήμερων

ή δυό βδομάδων. Πάρτε μιά μηχανή πού άξίζει 1000 λίρες

στερλίνες. Ά ν καταναλώνεται ολοκληρωτικά μέσα σέ 10 χρόνια,

θά προσθέτει στήν Αξία τών έμπορευμΑτων πού συμμετέχει στήν

παραγωγή τους, κΑθε χρόνο μιά Αξία 100 λίρες στερλίνες. "Αν

καταναλώνεται μέσα σέ 5 χρόνια, τότε ΘΑ πρόσθετε 200 λίρες

στερλίνες. Μ' άλλα λόγια ή άξία τής χρονιά ιικης φθοράς της είναι

Αντίστροφα Ανάλογη πρός τό χρονιχό διάστημα ^πού χρειάζεται

γιά νά καταναλωθεί. Μά αύτό άκριβώς διαχρίνει τόν έργάτη

άπό τή μηχανή. Ή μηχανή δέ φθείρεται άκριβώς στήν ίδια

άναλογία πού χρησιμοποιείται. Ό άνθρωπος άντίθετα φθείρεται

σέ μεγαλύτερη άναλογία παρά δσο θά φαινότανε άπό τό άπλό

Αριθμητικό άθροισμα τής έργασίας πού Εχανε.

Στίς προσπάθειές τους νά έλαττώσουν τήν έργάσιμη μέρα

στήν παλιά λογιχή της διάρκεια ή, έχει όπου δέ μπορούν νά

έπιβάλουν τό νομοθετικό καθορισμό μιάς κανονικής εργάσιμης ήμέρας νά χαλιναγωγήσουν τήν όπερεργασία μέ μιά

αύξηση τοϋ μισθού, μιά αύξηση δχι μονάχα σέ άναλογία

πρός τόν παραπανίσιο χρόνο έργασίας πού τούς άποσπάται, μά

σέ μεγαλύτερη άναλογία, οί έργάτες έχπληρώνουν μόνο ενα

καθήκον πρός τόν ίδιο τόν Εαυτό τους χαί τή γενιά τους. Β ά ζουν μονάχα δρια στούς τυραννικούς σφετερισμούς τοϋ χεφαλαίου.

Ό χρόνος είναι ό χώρος τής άνθρώπινης άνάπτυξης. Έ ν α ς



ΜΙΣΘΟΣ, ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



άνθρωπος πού δέ διαθέτει ελεύθερο χρόνο, πού δλος ό χρόνος

ζ ω ή£ του—έχτός άπό τίς χαθαρά φυσικές διακοπές γιά τόν

Ö K V O , γιά τό φαγητό χλπ—άποροφιέται

άπό τήν εργασία του

γιά τόν χεφαλαιοχράτη είναι χάτι λιγότερο άπό ένα φορτηγό ζώο.

Είναι μιά άπλή μηχανή γιά τήν παραγωγή ξένου πλούτου, σωματικά τσακισμένος χαί πνευματικά άποχτηνωμένος. Κι ωστόσο

δλη ή Ιστορία τής σύγχρονης βιομηχανίας δείχνει δτι τό κεφάλαιο, άν δέν το·> μπει φραγμός, τραβά χωρίς οίκτο χαί έλεος

νά ρίξει δλη τήν έργατιχή τάξη σ' αύτή τήν κατάσταση τής

άκρας κατάπτωσης.

Παρατείνοντας τή μέρα έργασίας ό κεφαλαιοκράτης μπορεί

νά πληρώνει υ ψ η λ ό τ ε ρ ο μ ι σ θ ό έ ρ γ α σ ί α ς καί δμως νά

κατεβάζει τήν ά ξ ί α τ ή ς έ ρ γ α σ ί α ς , άν ή αύξηση τού μισθού

δέν άντιστοιχεί ατό μεγαλύτερο ποσό έργασίας πού ξεζουμίστηκε καί στή γρήγορη φθορά τής έργατικής δύναμης πού προκλήθηκε μ ' αύτό τόν τρόπο. Αύτό μπορεί νά γίνει καί μ' άλλο

τρόπο. Οί άστοί στατιστικοί σας θά σάς πουν λ χ , δτι άνέβηχε

ό μέσος μισθός τών οικογενειών τών εργοστασιακών έργατών

στό Ααγχασίρ. Ξεχνούν δμως δτι εκτός άπό τήν έργασία τού

άντρα, τού άρχηγοϋ τής οικογένειας, ρίχνονται τώρα κάτω άπό

τις ρόδες τού Τζαγκερνάουτ 1 τού κεφαλαίου καί ή γυναίχα του

καί ίσως τρία ώ; τέσσερα άπό τά παιδιά του, καί δτι ή ύψωση

τού συνολικού μισθού τής έργασίας δέν άνταποκρίνεται καθόλου

ατή συνολική ΰπ;ρεργασία πού ξεζουμίζεται ά π ' δλη τήν οικογένεια.

Ά χ ό μ α χαί δταν είναι δοσμένα τά δρια τής έργάσιμης

ημέρας, δπως γίνεται τώρα α' δλους τού; βιομηχανικούς κ λ ά δους πού υπάγονται στήν Εργοστασιακή νομοθεσία, μπορεί νά

χρειάζεται μιά αδξηση τών μισθών, έστω καί μόνο γιά νά διατηρηθεί ή παλιά κανονική ά ξ ί α τ ή ς Ι ρ γ α σ ί α ς . Μέ τήν

αύξηση τής έ ν τ α τ ι κ ό τ η τ α ς τής -ργασίας μπορεί ένα; ά ν θρωπος νά οδηγηθεί στό σημείο νά ξοδεύει μέσα σέ μιά ώρα

τόση ζωτική δύναμη, όση ξόδευε προηγούμενα μέσα αέ δυό ι'.ρες.

Αύτό έγινε ώς ένα βαθμό στούς βιομηχανικούς κλάδους πού

όπαχθήκανε στήν εργοστασιακή νομοθεσία, μέ τήν επιτάχυνση

τής κίνησης τών μηχανών καί μέ τήν αύξηση τού άριθμού τών

1

Ό Μαρξ ύπονο·1 έίΑ τό άμοςι πού οτίς γιορτές φέρει Ινα Αγαλμα

τοβ Ινβιχοβ θ·ο8 ΒιονοΟ-Τζαγχερνάουτ, χαί ^ιού ί τ α ν γυρνβ στοός ίρόμους

τής πόλης Ποορί τβν Ί ν ί ι β ν , οί φανατιχοί πιοτοί ρίχνονται χάτω άπό τίς

ρόβες του γιά νά βροβν τό βανατο. (Σημ. Σ6ντ.)



>527



ΚΑΡΛ



ΜΑΡΞ



μηχανών έργασίας πού επιβλέπει στό έξής ένα μόνο Ατομο. Ά ν

ή αύξηση τής Εντατιχότητας τής Εργασίας ή τής μάζας τής Εργασίας πού ξοδεύεται σέ μιά ώρα διατηρεί μιά σωστή κάπως

Αναλογία μέ τήν Ελάττωση τής διάρκειας τής Εργάσιμης ήμέρας, τότε ό Εργάτης θά βγει κερδισμένος. Ά ν τό δριο αύτό ξεπεραστεί, τότε χάνει μέ τή μιά μορφή δ,τι κέρδισε μέ τήν ά λ λη, χαί οί 10 ώρες Εργασίας μπορούν τότε νά γίνουν τόσο κ α ταστρεπτικές δσο ήταν πρίν οί δώδεκα ώρες. "Οταν ό Εργάτης

Εμποδίζει αύτή τήν τάση τού κεφαλαίου, παλαίβοντας γιά μιά

αύξηση τών μισθών πού ν' Αντιστοιχεί στήν αύξημένη Εντατικότητα τής Εργασίας, τότε Αντιστέκεται μονάχα στήν δποτίμηση

τής έργασίας του καί στήν Εξασθένιση τής γενιάς του.

4. Ό λ ο ι ξέρετε δτι ή κεφαλαιοκρατική παραγωγή, γιά λόγους πού δέ χρειάζεται νά τούς Αναπτύξω τώρα, κινείται μέσα σέ ορισμένους περιοδικούς κύκλους. Περνά διαδοχικά τίς κ α ταστΑσεις ήρεμίας, Αναπτυσσόμενης ζωτικότητας, Ανθισης, υπερπαραγωγής, κρίσης καί στασιμότητας. Οί τιμές τής Αγοράς τών

έμπορευμάτων χαί τά τρέχοντα ποσοστά κέρδους, Ακολουθούν

αύτές τίς φΑσεις, πότε πέφτοντας κΑτω Από τό μέσο δρο τους,

πότε Ανεβαίνοντας πάνω Απ' αύτό/. Ά ν Εξετάσετε ολόκληρο τόν κύκλο, ΘΑ βρείτε δτ: ή μιΑ παρέκκλιση τής τιμής

τής Αγοράς Εξισώνεται Από μιάν άλλη χαί δτι, άν πάρουμε δπόψη τό μέσο δρο τού κύκλου, οί τιμές τής Αγοράς τών έμπορευμΑτων ρυθμίζονται Από τίς Αξίες τους. 'Ωραία! Στό διΑστημ α τής φΑσης π ; ύ οί τιμές τής Αγοράς πέφτουν, δπως χαί στό

διάστημα τών φάσεων τής χρίσης χαί τής στασιμότητας, ό έργάτης άν δέν χ ^ τ α χ τ ε ί ολότελα στό δρόμο είναι βέβαιος δτι τόν

περιμένει μιά Ελάττωση τοο μισθού του. Καί γιά νά μήν π λ η ρώσει αύτός τά σπασμένα, πρέπει Ακόμα καί μέ μιΑ τέτια π τ ώ ση τών τιμών τής Αγοράς, νΑ παζαρέψει μέ τόν χεφαλαιοχράτη σέ ποιΑ Αναλογία έχει γίνει Αναγκαία μιΑ πτώση τού μισθού. Ά ν , στό διάστημα τών φΑσεων τής Ανθισης, δταν π ρ α γ ματοποιούνται έκτακτα κέρδη, δέν Αγωνιζόταν γιΑ μιάν αύξηση τοϋ μισθού του, τότε, στό μέσο δρο τοϋ βιομηχανικοϋ κύκλου, δέ θά έπαιρνε ούτε τό μ έ σ ο μ ι σ θ ό του, δηλαδή

ούτε τήν Α ξ ί α τής Εργασίας του. ΘΑ ήταν τό Αποκορύφωμα

τής τρέλας Αν Απαιτοϋσε κανείς Από τόν ΕργΑτη πού ό μισθός του θίγεται αναγκαστικά Από τίς δυσμενείς φάσεις τοό κ ύ κλου, νΑ παραιτηθεί Από τήν προσπάθεια ν' Αποζημιωθεί στίς



ΜΙΣΘΟΣ, Τ Ι Μ Η ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



φάσεις τής άνθισης. Γενικά, οί ά ξ ί ε ς όλων τών έμπορευμάτων πραγματοποιούνται μόνο μέ τήν έξίσωση τών διαρκώς μεταβαλλόμενων τιμών τής άγοράς πού πηγάζουν άπό τίς συνεχείς

διακυμάνσεις τής ζήτησης καί τής προσφοράς. ΙΙάνω στή βάση

τοϋ σημερινό·') συστήματος, ή έργασία είναι άπλώς έμπόρευμα

δπως καί τά άλλα έμπορεύματα. Πρέπει λοιπόν νά δοκιμάσει

τίς ίδιες διακυμάνσεις γιά νά πετύχει μιά μέση τιμή πού

ν' Αντιστοιχεί στήν άξία της. θ ά ήταν παράλογο, άπό τή μιά νά

τ ή μεταχειρίζεται κανείς σάν ένα έμπόρευμα καί άπό τήν ά λ λη νά θέλει νά τήν έξαιρέσει άπό τούς νόμους πού ρυθμίζουν

τίς τιμές τών έμπορευμάτων. Ό σκλάβος παίρνει ένα διαρκές

καί σταθερό ποσό μέσων συντήρησης. 'Ο μισθωτός έργάτης δέν

τό παίρνει. Πρέπει νά προσπαθήσει στή μιά περίπτωση νά Εξασφαλίσει μιάν ύψωση τοϋ μισθοϋ του, έστω καί μόνο γιά νά

Αποζημιωθεί από μιά πτώση τοϋ μισθοϋ στήν ά λ λ η περίπτωση.

"Αν δεχόταν νά όποταχθεί στή θέληση, στίς προσταγές τού κεφαλαιοκράτη σάν σ' ένα μόνιμο οικονομικό νόμο, θά συμμεριζόταν τήν ίδια άθλια μοίρα τού σκλάβου, χωρίς τήν εξασφαλισμένη δπαρξη τοϋ σκλάβου.

5. Σ' δλες τίς περιπτώσεις πού έξέτασα—κι αύτές αποτελούν τά ενενήντα έννιά τά έκατό—είδατε δτι ό άγώνας γιά

τήν δψωση τών μισθών Αποτελεί άπλώς τό έπακόλουθο π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ω ν Αλλαγών, καί είναι τό Αναγκαίο προϊόν προηγούμενων μεταβολών στό ποσό τής παραγωγής, τής παραγωγική;

δύναμης τής έργασίας, τής Αξίας τής έργασίας, τής Αξίας τοϋ

χρήματος, τής διάρκειας ή τής έντατικότητας τής ξεζουμισμένης

έργασίας, τών διακυμάνσεων τών τιμών τής άγοράς. πού Εξαρτώνται Από τίς διακυμάνσεις τής ζήτησης καί τής προσφοράς καί

πού συμφωνούν μέ τίς διάφορες φάσεις τοϋ βιομηχανικού κύκλου,

μέ μιά λέξη σάν Αντιδράσεις τής έργασίας Ενάντια στήν προηγούμενη δράση τοϋ κεφαλαίου. Ό τ α ν Εξετάζετε τήν πάλη γιά

αδξηση τού μισθού Ανεξάρτητα Απ* δλες αύτές τίς συνθήκες,

δταν προσέχετε μόνο τίς Αλλαγές τού μισθού καί παραβλέπετε

Ζλες τίς άλλες αλλαγές Από τίς όποιες προέρχονται, τότε ξεκινάτε Από μιά λαθεμένη προΟπόθεση γιά νά ετάσετε σέ λ α θεμένα συμπεράσματα.



«9«



ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ



XIV. H IIΑΛΙI ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΚΑΙ ΣΤΙΙλ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ Γ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΙΙΣ

1. "Λφου δείξαμε δχι ή περιοδική Αντίσταση τών έργατώ»

ενάντια σέ μιά μείωση τών μισθών χαί ο( περιοδικά Επαναλαμβανόμενες προσπάθειές τους νά πετύχουν μιάν αύξηση τών μισθών

τους είναι Αχώριστες Από τό μισθωτό σύστημα χαί απαγορεύονται άπό τό ίδιο τό γεγονός ότι ή έργασία μπαίνει στήν κ α τ η γορία τών έμπορευμάτων χαί έπομένως όπάγεται στούς νόμους

πού ρυθμίζουν τή γενική κίνηση τών τιμών. Ά φ ο ύ δείξαμ*

Αχόμα δτι μια γενική ύψωση τών μισθών ΘΑ είχε σΑν συνέπεια

μιΑ πτώση τού γενικού ποσοστού τοϋ χέρδους, δέ ΘΑ Εθιγε δμως

τίς μέσε; τιμές τών έμπορευμΑτων, ή τίς Αξίες τους, μπαίνει

τώρα τελικά τό έρώτημα: ώς ποιό σημείο, σ' αύτή τήν ΑχατΑπαυτη πάλη Ανάμεσα στό κεφάλαιο χαί τήν έργασία, Εχει ή

δεύτερη πιθανότητες έπιτυχίας.

Ηά μπορούσα νά άπαντήσω μέ μιά γενίκευση χαί νά πώ δτι,

όπως χαί α' δλα τ ' άλλα έμπορεύματα, Ετσι χαί στήν Εργασία,

ή τ ι μ ή τ ή ς α γ ο ρ ά ς της θά προσαρμοστεί μέ τόν χαιρό

στήν ά ξ ί α της, οτι έπομένως ό έργάτης, ο,τι χι άν χάνει

καί παρ 1 δλες τίς διακυμάνσεις πρός τά πάνω χαί πρός τά χ ά τω, θά πάρει κατά μέσον δρο μονάχα τήν άξία τής έργασίας

του, πού αναλύεται στήν Αξία τής έργατικής του δύναμης, πού

μέ τή σειρά της καθορίζεται Από τήν Αξία τών μέσων συντήρησης πού χρειάζονται γιά τή διατήρηση κι Αναπαραγωγή της

καί πού ή Αξία τους ρυθμίζεται τελικά άπό τήν ποσότητα τής

έργασία; πού χρειάζεται γιά τήν παραγωγή τους.

Υ π ά ρ χ ο υ ν δμως μερικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά πού ξεχωρίζουν τήν ά ξ ί α τ ή ς ε ρ γ α τ ι κ ή ς δ ύ ν α μ η ς , ή τ ή ν

ά ξ ί α τ ή ; έ ρ γ α σ ί α ς , Από τήν άξία δλων τών άλλων έμπορευμάτων. Ί Ι άξία τής εργατικής δύναμης άποτελείται άπό δυό

στοιχεία — τό Ινα είναι χαθαρά φυσικό, τό άλλο ιστορικό ή

κοινωνικό. Τό ά κ ρ ό τ α τ ο δ ρ ι ό της καθορίζεται άπό τό

φ υ σ ι κ ό στοιχείο. Αύτό σημαίνει δτι ή εργατική τάξη γιά νά

διατηρείται καί ν' Αναπαράγεται, γιά νά διαιωνίζει τή φυσική

τ η ; ύπαρξη, πρέπει νά παίρνει τά Απολύτως Απαραίτητα γιΑ τή

ζωή καί τόν πολλαπλασιασμό μέσα συντήρησης. Ή ά ξ ί α αύτώ*

τών άπαραί^ητων μέσων συντήρησης άποτελεί λοιπόν τό άκρό-



ΜΙΣΘΟΣ, Τ Ι Μ Η ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



τ α τ ο δριο τής ά ξ ι α ς τ ή ς

εργασία;.

Ά π ό τήν άλλη

μεριά, ή διάρκεια τής εργάσιμης ήμέρας περιορίζεται έπίσης άπό

Ακρότατα, άν καί πολύ ελαστικά δρια. Τό Ακρότατο opto -ης,

τό δίνει ή σωματική δύναμη τού ιργάτη. Ά ν ή καθημερινή

έξάντληση τής ζωτικής του δύναμης ξεπερνά ενα ορισμένο βαθμό, δέ μπορεί νά τήν Απασχολεί κανείς ξανά καί ξανά κάθε μέρα

μέ τήν ίδια ένταση. Ωστόσο, δπως είπα, τό δριο αύτό είναι π ο λύ Ελαστικό. ΜιΑ γρήγορη Αλληλουχία Από Ασθενικές καί βραχύβιες γενεές ΘΑ εφοδίαζε τήν Αγορά τής έργασίας εξίσου κ α λά δσο καί μιά σειρά άπό ρωμαλέες καί μακρόβιες γενεές.

'Εκτός Απ' αύτό τό καθαρά φυσικό στοιχείο, ή άξία τής

έργασίας καθορίζεται σέ κάθε χώρα Από ένα

πατροπαράδ ο τ ο β ι ω τ ι κ ό έ π ί π ε δ ο . Δέν πρόκειται γιά τήν καθαρά

φυσική ζωή, Αλλά γιά τήν ικανοποίηση ορισμένων άναγκών πού

πηγάζουν Από τίς κοινωνικές συνθήκες στίς οποίες είναι τοποθετημένοι καί Αναπτύσσονται οί άνθρωποι. Τό βιωτικό έπίπεδο

τού άγγλου μπορεί νά κατεβεί ώς τό έπίπεδο τού ιρλανδού, τό

βιωτικό έπίπεδο ένός γερμανού Αγρότη ώς τό έπίπεδο ένός λ ι θουανοϋ άγρότη. Πόσο σημαντικό ρόλο μπορεί νά παίξουν, Α π ' α ύ τή τήν Αποψη, ή ιστορική παρΑδοση καί ή κοινωνική συνήθεια,

μπορείτε νά τό δείτε Από τό έργο τού κ. Ηόρντον γιά τόν

«'Υπερπληθυσμό», δπου ό συγγραφέας αποδείχνει οτι ό μέσος

μισθός στίς διάφορες Αγροτικές περιοχές τής Α γ γ λ ί α ς , άκόμα

καί σήμερα διαφέρει λίγο-πολύ Ανάλογα μέ τίς περισσότερο ή

λιγότερο εύνοΐκές περιστάσεις Από τίς οποίες οί περιοχές αύτές βγήκαν άπό τήν κατάσταση τής δουλοπαροικίας.

Αύτό τό ιστορικό ή κοινωνικό στοιχείο πού μπαίνει στήν

Αξία τής έργασίας, μπορεί νά δυναμώσει ή ν1 αδυνατίσει ή καί

νά σβήσει ολότελα, έτσι πού νά μή μείνει τίποτα άλλο εκτός

άπό τό φ υ σ ι κ ό δ ρ ι ο . Τόν καιρό^τού άντιγιακομπίνικου π ο λέμου που έγινε — δπως συνήθιζε νά λέει ό άδιόρθωτος καρπωτής τών φόρων καί τών Αργομίσθων, ό γερο-Τζόρτζ Ρόζ—

γιά νΑ προστατευθούν τά άγαθά τής Αγίας ημών θρησκείας Από

τίς επιδρομές τών γάλλων άπιστων, οί έντιμοι Αγγλοι Ενοικίαζ ε ς γής, που τόσο τρυφερά τούς μεταχειριστήκαμε σέ μιά Από

τίς προηγούμενες συνεδριάσεις μας, κατέβασαν τούς μισθούς τών

Εργατών γής χαμηλότερα Ακςμα κι Από κείνο τό

καθαρά

φ υ σ ι κ ό ε λ ά χ ι σ τ ο ό ρ ι ο , Αλλά συμπλήρωσαν τό υπόλοιπο πού ήταν Απαραίτητο γιά τή φυσική διαιώνιση τοϋ γένους