IX. Η αξία της εργασίας

ΜΙΣΘΟΣ, ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



τήν άξία τής έργατικής δύναμης, πού μετριέται μέ τίς αξίες

τών έμπορευμάτων πού είναι άπαραίτητα γιά τή διατήρησή

της. Έφόοον δμως ό έργάχης παίρνει τό μισθό της έργασίας

του Ο σ τ ε ρ α άπό τήν έκτέλεση τής έργασίας του καί έπ=ιδή,

χώρια ά π ' αύτό, ξέρει δτι αύτό πού δίνει πραγματικά στόν κ ε φαλαιοκράτη είναι ή έργασία του, ή άξία ή τιμή της ε'ργατικης

του δύναμης Αναγκαστικά έμφανίζεται σ' αύτόν σάν ή τ ι μ ή ή

ά ξ ί α τ ή ς ί δ ι α ς τ ή ς έ ρ γ α σ ί α ς τ ο υ . "Αν ή τιμή τής

έργατικής του δύναμης είναι 3 σελίνια, πού μέσα σ' αύτά είναι

άντικειμενοποιημένες 6 ώρες έργασίας κι άν αύτός έργάζεται

12 ώρες, τότε θεωρεί κ α τ ' άνάγκη αύτά τά 3 σελίνια σάν τήν

άξία ή τήν τιμή 12 ώρών έργασίας, άν καί οί 12 αύτές ώρες

έργασίας άντικειμενοποιοϋνται μέσα σέ μιά άξία 6 σελινιών.

' Α π ' α ύ τ ό βγαίνουν δυό συμπεράσματα:

Πρώτο. Ή

άξία ή τιμή τής έ ρ γ α τ ι κ ή ς

δύναμ η ς παίρνει τήν δψη τής τ ι μ ή ς ή τ ή ς ά ξ ί α ς

τής

ί δ ι α ς τ ή ς έ ρ γ α σ ί α ς , άν καί, γιά νά μιλήσουμε άκριβολογημένα, άξία χαί τιμή τής έργασίας είναι δροι δίχως νόημα.

Δεύτερο. Παρά τό γεγονός δτι μονάχα ένα μέρος άπό τήν

καθημερινή έργασία τού έργάτη π λ η ρ ώ ν ε τ α ι , ένώ τό άλλο

μέρος μένει ά π λ ή ρ ω τ ο καί ένώ αύτή ή Απλήρωτη έργασία ή

όπερεργασία άποτελεί άκριβώς τό ποσό άπό τό οποίο σ χ η μ α τ ί ζεται ή ό π ε ρ α ξ ί α ή τό κ έ ρ δ ο ς , ώστόσο,φαίνεται σάν δλη

ή έργασία νά είναι πληρωμένη έργασία.

Αύτή ή άπατηλή δψη διακρίνει τή μ ι σ θ ω τ ή έ ρ γ α σ ί α

άπό τίς άλλες ι σ τ ο ρ ι κ έ ς μορφές τής έργασίας. Πάνω στή

βάση τού μισθωτού συστήματος άκόμα καί ή ά π λ ή ρ ω τ η έργασία παρουσιάζεται σάν π λ η ρ ω μ έ ν η . Στό δ ο ύ λ ο , άντίθετα,

καί τό πληρωμένο άκόμα μέρος τής έργασίας του έμφανίζεται

σάν άπλήρωτο. Φυσικά, ό δούλος γιά νά δουλεύει πρέπει νά

ζεί, καί ένα μέρος άπό τήν ή μέρα τής έργασίας του πάει γιά

τήν άναπλήρωση της Αξίας πού καταναλώθηκε γιά τή δική

του τή συντήρηση. Ε π ε ι δ ή δμως άνάμεσα σ* αύτόν καί στόν κ ύ ριο του δέν κλείνεται καμιά έμπορική συναλλαγή καί δέ γ ί νονται κανενός είδους πράξεις πούλησης χα: άγοράς Ανάμεσα στά

δυό μέρη, δλη του ή έργασία φαίνεται νά παραχωρείται χάρισμα.

Πάρτε άπό τήν άλλη μεριά τό δουλοπάροικο (κολληγο)

άγρότη, πού ώς τά χτές, θά έλεγα, υπήρχε σ' δλη τήν άνατολικ ή Εύρώττη. Ό Αγρότης αύτός έργαζόταν λ χ , 3 μέρες γιά τόν



«9«



ΚΑΡΛ



ΜΑΡΞ



έαυτό του οτό δικό του χωράφι ή οτό χωράφι πού τοϋ καθορίστηκε, καί τίς Ερχόμενες τρεις μέρες έκανε Αναγκαστική

άπλήρωτη έργασία (Αγγαρεία) στό χτήμα τοϋ τσιφλικά. Έ δ ώ

λοιπόν τό πληρωμένο καί τό Απλήρωτο μέρος τής έργασίας

ήταν αισθητά χωρισμένα, χωρισμένα σέ χρόνο καί σέ τόπο.

Καί οί φιλελεύθεροι μας ξεχείλιζαν Από ήθική Αγανάχτηση γιά

τήν παράλογη ιδέα νά βάζεις έναν άνθρωπο νά δουλεύει δωρεάν.

Στήν πραγματικότητα δμως, Αν ένας έργΑζεται τρεις μ έ ρες τή βδομάδα γιά τόν έαυτό του στό δικό του χωράφι καί

3 μέρες δωρεάν στό χ τ ή μ α τού τσιφλικά του, ή Αν έργάζεται

6 ώρες τή μέρα στή φάμπρικα ή οτό Εργαστήρι γιά τόν έαυτό cou καί 6 ώρες γιά τόν έργοδότη του, τό Αποτέλεσμα είναι

τό ίδιο, Αν καί στή δεύτερη περίπτωση τό πληρωμένο καί τό

Απλήρωτο κομάτι τής δουλιάς είναι Ανακατωμένα μ' ένα Αξεδιάλυτο τρόπο μεταξύ τους, έτσι πού ή φύση δλης τής συναλλαγής συγκαλύπτεται ολότελα μ έ τ ή μ ε σ ο λ ά β η σ η ένός σ υ μ β ο λ α ί ο υ καί μέ τό μ ι σ θ ό πού εισπράττεται στό τέλος τής

βδομάδας. Ή δωρεάν έργασία έμφανίζεται στή μιά περίπτωση

σάν έθελοντικό δώρο καί Από τήν Αλλη σάν Αγγαρεία. Αύτή

είναι δλη ή διαφορά.

Ε κ ε ί λοιπόν πού θά χρησιμοποιώ τή λέξη « ά ξ ί α

τής

έ ρ γ α σ ί α ς » , ΘΑ τή χρησιμοποιώ σΑν λαϊκό συμβατικό δρο

γιά τήν « Α ξ ί α τ ή ς έ ρ γ α τ ι κ ή ς

δύναμης».

Χ.



ΤΟ Κ Ε Ρ Δ Ο Σ ΒΓΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ Π Ο Γ Λ Η Σ Η

ΕΝΟΣ Ε Μ Π Ο Ρ Ε Γ Μ Α Τ Ο Σ ΣΤΗΝ ΑΞΙΑ TOT



Υποθέστε δτι μιΑ ώρα μέσης έργασίας είναι Αντικειμενοποιημένη σέ μιΑ Αξία πού είναι ίση μέ 6 πέννες ή 12 ώρες

μέσης έργασίας Αντικειμενοποιημένες σέ 6 σελίνια. Υποθέστε Ακόμα δτι ή Αξία τής έργασίας είναι 3 σελίνια ή τό προϊόν Εξάωρης Εργασίας. "Αν λοιπόν στίς πρώτες δλες, στίς μηχανές κ λ π ,

πού καταναλώνονται μέσα σ' Ινα έμπόρευμά, θά ήταν Αντικειμενοποιημένες 2 4 ώρες μέσης έργασίας, τότε ή άξία του ΘΑ

Ανέβαινε σέ 12 σελίνια. "Αν Επιπλέον ό έργάτης πού Απασχολεί ό κεφαλαιοκράτης προσθέτει 12 αρες έργασίας στά μέσα

αύτά παραγωγής, τότε οί 12 αύτές ώρες θά Αντικειμενοποιοϋνταν σέ μιά πρόσθετη Εργαοία 6 σελινιών. Ή

ουνολικήάξία



ΜΙΣΘΟΣ, Τ Ι Μ Η ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



τ ο υ π ρ ο ϊ ό ν τ ο ς θά ανερχόταν έπομένως οέ 36 ώρες άντικειμενοποιημένης εργασίας χαί θά ισοδυναμούσε μέ 18 σελίνια.

Έ π ε ι δ ή δμως ή άξία τής έργασίας ή ό μισθός της έργασίας

πού πληρώνεται στόν έργάτη θά ήταν μονάχα 3 σελίνια, τότε

ό κεφαλαιοκράτης δέ θά πλήρωνε χανένα ισοδύναμο γιά τήν

Ιξάωρη δπερεργασία πού έκαμε ό έργάτης καί πού είναι ά ν τ ι κειμενοποιημένη μέσα στήν άξία τοϋ έμπορεύματος. "Λν λοιπόν ό κεφαλαιοκράτης πουλούσε τό έμπόρευμα αύτό στήν άξία

του, πού είναι 18 σελίνια, θά πραγματοποιούσε μιά άξία άπό

3 σελίνια, γιά τήν οποία δέν πλήρωσε κανένα ισοδύναμο. Αύτά

τά 3 σελίνια θά άποτελοϋσαν τήν υπεραξία ή τό κέρδος, πού

τό τσεπώνει αύτός. Ό κεφαλαιοκράτης έπομένως θά πραγματοποιούσε τό κέρδος τών 3 σελινιών, δχι πουλώντας τό έμπόρευμα αύτό σέ μιά τιμή π έ ρ α καί π ά ν ω άπό τήν άξία του,

άλλά πουλώντας το σ ·. ή ν π ρ α γ μ α τ ι κ ή τ ο υ

άξία.

Έ άξία ένός έμπορεύματος καθορίζεται άπό τό σ υ ν ο λ ι κ ό π ο σ ό έ ρ γ α σ ί α ς πού περιέχεται μέσα σ' αύτό. *Κνα

μέρος δμως άπ* αύτό τό ποσό έργασίας είναι άντικειμενοποιημένο σέ μιά άξία, γιά τήν όποία πληρώθηκε ένα ισοδύναμο μέ

τ ή μορφή τοϋ μισθοό τής έργασίας, ένα άλλο μέρος σέ μιά

άξία, γιά τήν όποία δέν πληρώθηκε κ α ν έ ν α ισοδύναμο. Έ ν α

μέρος άπό τήν έργασία πού περιέχεται μέσα στό έμπόρευμα

είναι π λ η ρ ω μ έ ν η έργασία. Έ ν α άλλο μέρος είναι Α π λ ή ρ ω τ η έργασία. "Οταν λοιπόν ό κεφαλαιοκράτης πουλά τό έμπόρευμα σ τ ή ν ά ξ ί α

τ ο υ , δηλ. σάν τήν άποκρυστάλλωση

τ ο ϋ σ υ ν ο λ ι κ ο ύ π ο σ ο ύ έ ρ γ α σ ί α ς πού χρησιμοποιήθηκε γι* αύτό, τότε πρέπει άναγκαστικά νά τό πουλά μέ κέρδος. Δέν πουλάει μονάχα αύτό πού τοϋ στοίχισε ένα ισοδύναμο, άλλά πουλά έπίσης κι αύτό πού δέν τοϋ στοίχισε τίποτα,

παρ' δλο δτι στοίχισε τήν έργασία τοϋ έργάτη του. Τά έξοδα

παραγωγής τοϋ έμπορεύματος γιά τόν κεφαλαιοκράτη καί τά

πραγματικά του έξοδα παραγωγές είναι διαφορετικά πράγματα.

Γι' αύτό, έπαναλαμβάνω δτι τ ά κανονικά καί μέσα κέρδη γ ί νονται μέ τήν πούληση τών έμπορευμάτων, δχι π ά ν ω άπό τίς

άξίες τους, άλλά στίς π ρ α γ μ α τ ι κ έ ς ά ξ ί ε ς

τους.



«9«



ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ



XI. ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΡΗ ΣΤΑ ΟΠΟΙΑ ΑΝΑΛΓΕΤΑΙ

Η ΓΠΕΡΑΞΙΑ

'Ονομάζω χ έ ρ δ ο ς , τήν ό π ε ρ α ξ ί α ή τό μέρος τής συνολικής άξίας του εμπορεύματος, στό οποίο είναι Αντικειμενοποιημένη ή ύ π ε ρ ε ρ γ α σ ί α ή Α π λ ή ρ ω τ η έ ρ γ α σ ί α τού έργαζόμενου. Ό κεφαλαιοκράτης βιομήχανος δέν τσεπώνει τό συνολικό

ποσό αυτού τού κέρδους. Τό μονοπώλιο τής γής δίνει τή δυνατότητα στό γαιοχτήμονα νά άποσπά ένα μέρος αύτής τής υ π ε ρ α ξ ί α ς μέ τό όνομα τής γ α ι ο π ρ ο σ ό δ ο υ , Ανεξάρτητα άν

τό έδαφος χρησιμοποιείται γιά τή γεωργία ή γιά τήν Ανέγερση

οικοδομών ή γιά σιδηροδρόμους, ή γιά ένα οποιοδήποτε άλλο

παραγωγικό σκοπό. 'Από τήν άλλη, Ισα-ίσα τό γεγονός δτι ή

κατοχή τών μ έ σ ω ν έ ρ γ α σ ί α ς δίνει τή δυνατότητα στόν κ ε φαλαιοκράτη βιομήχανο νά παράγει ό π ε ρ α ξ ί α, ή, πράγμα πού

καταλήγει στό ίδιο, νά ι δ ι ο π ο ι ε ί τ α ι έ ν α δ ρ ι ο μ έ ν ο π ο σ ό Α π λ ή ρ ω τ η ς έ ρ γ α σ ί α ς , δίνει τή δυνατότητα χαί στόν

ίδιοχτήτη τών μέσων έργασίας, πού τά δανείζει στό σύνολό τους

ή χ α τ ά ένα μέρος στόν χεφαλαιοχράτη βιομήχανο—μέ μιά λέξη

δίνει τή δυνατότητα στόν χ ε φ α λ α ι ο χ ρ ά τ η π ο υ δ α ν ε ί ζ ε ι

χ ρ ή μ α τ α , νά διεκδικεί γιά τόν έαυτό του ένα άλλο μέρος

αύτής τής υπεραξίας μέ τό όνομα τ ό κ ο ς , έτσι πού στό βιομήχανο χεφαλαιοχράτη σ ά ν τ έ τ ι ο νά μένει μονάχα αύτό πού

λένε β ι ο μ η χ α ν ι κ ό ή ε μ π ο ρ ι κ ό

χέρδος.

Τό ζήτημα ποιοί είναι οί νόμοι πού ρυθμίζουν τήν κ α τ α νομή τοό συνολικού ποσού τής υπεραξίας Ανάμεσα στίς τρείς

αύτές κατηγορίες Ανθρώπων, είναι κάτι πού δέν έχει καμιά

σχέση μέ τό θέμα μας. Ωστόσο, ά π ' δσα άναπτύξαμε ώς τώρα

προκύπτουν τά π α ρ α κ ά τ ω :

Ή γ α ι ο π ρ ό σ ο δ ο ς , ό τ ό κ ο ς καί τό β ι ο μ η χ α ν ι κό χ έ ρ δ ο ς ε ί ν α ι ά π λ ώ ς

διαφορετικά

όνόματα

γ ι ά δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ά μ έ ρ η τ ή ς υ π ε ρ α ξ ί α ς τοό έμπορεύματος ή τής Α π λ ή ρ ω τ η ς έ ρ γ α σ ί α ς πού π ε ρ ι κ λ ε ί ν ε τ α ι μ έ σ α σ' α ύ τ ό χαί π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι δ λ α

έξίσου

Απ* α ύ τ ή κ α ί

μ ο ν ά χ α άπ* α ύ τ ή τ ή ν π η γ ή . Δέν

προέρχονται Από τή γ ή σάν τέτια ή Από τό κ ε φ ά λ α ι ο

σάν τέτιο, Αλλά ή γή καί τό κεφάλαιο κάνουν τούς ίδιοχτήτες

τους ικανούς νά βγάλουν τά Αντίστοιχα μερτικά τους Από τήν



ΜΙΣΘΟΣ, Τ Ι Μ Η ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



όπεραξία, πού ό χεφαλαιοχράτη; βιομήχανο; ξεζουμίζει άπό

τού; έργάτε; του. Γιά τόν ίδιο τόν έργάτη άποτελεί μιάν υπόθεση δευτερεύουσα; σημασίας άν ή όπερ αξία αύτή, πού είναι

τό άποτέλεσμα τής όπερεργασίας ή της άπλήρωτης δουλιάς του,

τσεπώνεται όλόχληρη άπό τόν χεφαλαιοχράτη βιομήχανο ή άν

ό τελευταίος είναι όποχρεωμένος νά πληρώνει χομάτια ά π ' αύτή

τήν υπεραξία σέ τρίτα πρόσωπα μέ τήν όνομασία τής γαιοπροσόδου χαί τοϋ τόχου. "Αν υποθέσουμε δτι ό χεφαλαιοχράτη;

βιομήχανο; χρησιμοποιεί μονάχα διχό του χεφάλαιο χαί δτι ε ί ναι ό ίδιος ίδιοχτήτης τής γής πού χρησιμοποιεί, τότε στήν π ε ρίπτωση αύτή, δλη ή υπεραξία θά πήγαινε στήν τσέπη του.

'Οποιοδήποτε μερτικό τής δπεραξίας κι άν κρατήσει τ ε λικά, ό χεφαλαιοκράτης βιομήχανος είναι έκείνος πού ξεζουμίζει άμεσα τήν όπεραξία άπό τόν έργάτη. Γι' αύτό δλο τό μ ι σθωτό, σύστημα καί δλο τό σημερινό σύστημα παραγωγής περιστρέφεται γύρω σ' αύτή τή οχέση πού όπάρχει άνάμεσα στόν

κεφαλαιοκράτη βιομήχανο καί στό μ-σθωτό έργάτη. Γι' αύτό

μερικοί πολίτες πού πήραν μέρος στή συζήτηση αύτή ε ί χ α ν

άδικο δταν προσπάθησαν νά Εξωραίσουν τά πράγματα καί νά

χαρακτηρίσουν αύτή τή θεμελιακή σχέση άνάμεσα στόν κ ε φ α λαιοκράτη βιομήχανο καί στόν έργάτη, σάν ένα δευτερεύον ζ ή τημα, άν καί είχαν δίκιο δταν έκαναν τή διαπίστωση δτι κ ά τω άπό δοσμένες συνθήκες, μιά άνοδος τών τιμών θά μπορούσε νά θίξει σέ πολύ άνισο βαθμό τόν κεφαλαιοκράτη βιομήχανο, τό γαιοχτήμονα, τόν κεφαλαιοκράτη πού κατέχει τό χ ρ ή μ α

καί, άν άγαπάτε, τόν φοροεισπράχτορα.

' Α π ' αύτά πού Αναφέρθηκαν βγαίνει λοιπόν καί κάτι άλλο.

Τό μέρος έκείνο τής άξίας τού έμπορεύματος, πού α ν τ ι προσωπεύει μονάχα τήν άξία τών πρώτων ΰλών, τών μηχανών,,

μέ δυό λόγια τήν άξία τών μέσων παραγωγής πού κ α τ α ν α λ ώ θηκαν, δ έ ν άποτελεί γενικά τό ε ί σ ό δ η μ α , άλλά άντικαθιστά

μ ο ν ά χ α τ ό κ ε φ ά λ α ι ο . Μά, άνεζάρτητα άπ* αύτό, είναι,

λάθος δτι τό άλλο μέρος τής άξίας τοϋ έμπορεύματος, . π ο υ

ά π ο τ ε λ ε ί τ ό ε ί σ ό δ η μ α ή πού μπορεί νά ξοδευτεί μέ

τή μορφή μισθοϋ έργασίας, κέρδους, γαιοπροσόδου, τόκου, ά π οτ ε λ ε ί τ α ι άπό τήν άξία τού μισθού τής έργασίας, άπό τήν·

άξία τής γαιοπροσόδου, άπό τήν άξία τού κέρδους κ λ π . Στήν

πρώτη περίπτωση θ' Αφήσουμε κατά μέρος τό μισθό τής έργασίας καί θά πραγματευθοϋμε μονάχα τό βιομηχανικό κέρδος,.