XI. Τα διάφορα μέρη στα οποία αναλύεται η υπεραξία

ΜΙΣΘΟΣ, Τ Ι Μ Η ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



όπεραξία, πού ό χεφαλαιοχράτη; βιομήχανο; ξεζουμίζει άπό

τού; έργάτε; του. Γιά τόν ίδιο τόν έργάτη άποτελεί μιάν υπόθεση δευτερεύουσα; σημασίας άν ή όπερ αξία αύτή, πού είναι

τό άποτέλεσμα τής όπερεργασίας ή της άπλήρωτης δουλιάς του,

τσεπώνεται όλόχληρη άπό τόν χεφαλαιοχράτη βιομήχανο ή άν

ό τελευταίος είναι όποχρεωμένος νά πληρώνει χομάτια ά π ' αύτή

τήν υπεραξία σέ τρίτα πρόσωπα μέ τήν όνομασία τής γαιοπροσόδου χαί τοϋ τόχου. "Αν υποθέσουμε δτι ό χεφαλαιοχράτη;

βιομήχανο; χρησιμοποιεί μονάχα διχό του χεφάλαιο χαί δτι ε ί ναι ό ίδιος ίδιοχτήτης τής γής πού χρησιμοποιεί, τότε στήν π ε ρίπτωση αύτή, δλη ή υπεραξία θά πήγαινε στήν τσέπη του.

'Οποιοδήποτε μερτικό τής δπεραξίας κι άν κρατήσει τ ε λικά, ό χεφαλαιοκράτης βιομήχανος είναι έκείνος πού ξεζουμίζει άμεσα τήν όπεραξία άπό τόν έργάτη. Γι' αύτό δλο τό μ ι σθωτό, σύστημα καί δλο τό σημερινό σύστημα παραγωγής περιστρέφεται γύρω σ' αύτή τή οχέση πού όπάρχει άνάμεσα στόν

κεφαλαιοκράτη βιομήχανο καί στό μ-σθωτό έργάτη. Γι' αύτό

μερικοί πολίτες πού πήραν μέρος στή συζήτηση αύτή ε ί χ α ν

άδικο δταν προσπάθησαν νά Εξωραίσουν τά πράγματα καί νά

χαρακτηρίσουν αύτή τή θεμελιακή σχέση άνάμεσα στόν κ ε φ α λαιοκράτη βιομήχανο καί στόν έργάτη, σάν ένα δευτερεύον ζ ή τημα, άν καί είχαν δίκιο δταν έκαναν τή διαπίστωση δτι κ ά τω άπό δοσμένες συνθήκες, μιά άνοδος τών τιμών θά μπορούσε νά θίξει σέ πολύ άνισο βαθμό τόν κεφαλαιοκράτη βιομήχανο, τό γαιοχτήμονα, τόν κεφαλαιοκράτη πού κατέχει τό χ ρ ή μ α

καί, άν άγαπάτε, τόν φοροεισπράχτορα.

' Α π ' αύτά πού Αναφέρθηκαν βγαίνει λοιπόν καί κάτι άλλο.

Τό μέρος έκείνο τής άξίας τού έμπορεύματος, πού α ν τ ι προσωπεύει μονάχα τήν άξία τών πρώτων ΰλών, τών μηχανών,,

μέ δυό λόγια τήν άξία τών μέσων παραγωγής πού κ α τ α ν α λ ώ θηκαν, δ έ ν άποτελεί γενικά τό ε ί σ ό δ η μ α , άλλά άντικαθιστά

μ ο ν ά χ α τ ό κ ε φ ά λ α ι ο . Μά, άνεζάρτητα άπ* αύτό, είναι,

λάθος δτι τό άλλο μέρος τής άξίας τοϋ έμπορεύματος, . π ο υ

ά π ο τ ε λ ε ί τ ό ε ί σ ό δ η μ α ή πού μπορεί νά ξοδευτεί μέ

τή μορφή μισθοϋ έργασίας, κέρδους, γαιοπροσόδου, τόκου, ά π οτ ε λ ε ί τ α ι άπό τήν άξία τού μισθού τής έργασίας, άπό τήν·

άξία τής γαιοπροσόδου, άπό τήν άξία τού κέρδους κ λ π . Στήν

πρώτη περίπτωση θ' Αφήσουμε κατά μέρος τό μισθό τής έργασίας καί θά πραγματευθοϋμε μονάχα τό βιομηχανικό κέρδος,.



«9«



ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ



τόν \όχο χαί τή γαιοπρόσοδο. Πρίν λίγο είδαμε οτι ή υ π ε ρ α ξ ί α πού περιέχεται μέσα οτό έμπόρευμα, ή τό μέρος έκείνο άπό τήν άξία του, οτό όποιο είναι Αντικειμενοποιημένη

α π λ ή ρ ω τ η έ ρ γ α σ ί α Αναλύεται σέ διάφορα μέρη μέ τρία

διαφορετιχά όνόματα. Μά θά σήμαινε πέρα γιά πέρα Αντιστροφή τής άλήθειας, άν θά έλεγε κανένας δτι ή άξία της Α π ο τ ε λείται ή σχηματίζεται

Από τήν π ρ ό σ θ ε σ η

τών

αέτοτελών

Αξιών

τών τ ρ ι ώ ν

αύτών

συστατικών

μερών.

Ά ν μιά ώρα έργασίας Αντικειμενοποιείται μέσα σέ μιά

άξία 6 πεννών, Αν ή εργάσιμη ήμέρα τοό έργάτη Αποτελείται

άπό 12 ώρες, Αν ό μισός Απ' αύτόν τό χρόνο Αποτελείται Από

Απλήρωτη έργασία. τότε ή όπερεργασία αύτή θά προσθέσει

στό έμπόρευμα μιά υ π ε ρ α ξ ί α άπό 3 σελίνια, δηλ. μιάν

άξία γιά τήν όποία δέν πληρώθηκε κανένα ισοδύναμο. Αύτή ή

όπεραξία τών 3 σελινιών άποτελεί ό λ ο τ ό π ο σ ό πού ό κεφαλαιοκράτης βιομήχανος μπορεί νά τό μοιραστεί σέ μιάν

οποιαδήποτε άναλογία μέ τό γαιοχτήμονα καί μέ τόν π ι σ τ ω τή του. Έ άξία αύτών τών 3 σ:λινιών Αποτελεί τό δριο τής

Αξίας πού έχουν νά μοιράσουν μεταξύ τους. Δέν είναι δμως ό

κεφαλαιοκράτης βιομήχανος πού προσθέτει στήν Αξία.τού έ μ π ο ρεύματος μιάν α&θαίρετη άξία γιά τό κέρδος του, καί πού πάνω

σ' αύτή τήν άξία προστίθεται μιά Ακόμα Αξια γιά τό γαιοχτήμονα κ λ π , έτσι πού τό άθροισμα αύτών τών τριών αύθαίρετα

καθορισμένων άξιών νά άποτελεί τή συνολική Αξία. "Ετσι βλέπετε τήν πλάνη τής συνηθισμένης λαϊκής Αντίληψης πού συγχέει τή δ ι ά σ π α σ η μ ι ά ς δ ο σ μ έ ν η ς Α ξ ί α ς σέ τρία μέρη, μέ τό σ χ η μ α τ ι σ μ ό αύτής τής άξίας άπό τό άθροισμα

τριών α ύ τ ο τ ε λ ώ ν άξιών, μετατρέποντας έτσι σ' ένα αύθαίρ:το μέγεθος τή συνολική Αξία άπό τήν όποια προέρχονται ή

γαιοπρόσοδος, τό κέρδος και ό τόκος.

Ά ν τό συνολικό κέρδος πού πραγματοποιείται Από έναν

κεφαλαιοκράτη είναι ίσο μέ 100 λίρες στερλίνες, τότε, άν τό ποσό αύτό τό θεωρήσουμε σάν Α π ό λ υ τ ο μέγεθος, το ονομάζουμε

μ ά ζ α τ ο ύ κ έ ρ δ ο υ ς . Ά ν δμως όπολογίζουμε τή σχέση

πού υπάρχει άνάμεσα σ' αύτές τίς 100 λίρες στερλίνες καί

στό κεφάλαιο πού καταβλήθηκε, τότε αύτό τό σ χ ε τ ι κ ό μ έ γεθος τό όνομάζουμε π ο σ ο σ τ ό τ ο ύ κ έ ρ δ ο υ ς . Είναι φ α -



ΜΙΣΘΟΣ, Τ Ι Μ Η ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ _



513



νερό, ότι αύτό τό ποσοστό τοϋ κέρδους μπορεί νά τό εκφράσει κανείς μέ δυό διαφορετικούς τρόπους.

"Α; υποθέσουμε ότι τό κεφάλαιο πού π λ η ρ ώ θ η κ ε

σέ

μ ι σ θ ό τής έργασίας είναι 100 λίρες στερλίνες. Ά ν ή υπεραξία πού δημιουργήθηκε d ν α ι έπίσης 100 λίρες στερλίνες—πράγμα ~ού θά μάς έδειχνε οτι ή μισή εργάσιμη ήμέρα τοϋ έργάτη Αποτελείται Από Α π λ ή ρ ω τ η δουλιά—καί Αν τό κέρδο; αύτό τό συγκρίνουμε μέ τό κεφάλαιο πού καταβλήθηκε

σέ μισθό τής εργασίας, τότε θά λέγαμε δτ: τ ό π ο σ ο σ τ ό τ ο ύ

κ έ ρ δ ο υ ; ανέρχεται σέ 100 τά έκατό, γιατί ή Αξία πού κ α ταβλήθηκε ήταν 100 καί ή Αξία πού πραγματοποιήθηκε 200.

"Αν Από τήν άλλη μεριά εξετάσουμε δχι μόνο τό κεφάλαιο πού έχε: κ α τ α β λ η θ ε ί

σέ μ ι σ θ ό τ ή ς έ ρ γ α σ ί α ς ,

Αλλά τό σ υ ν ο λ ι χ ό κ ε φ ά λ α ι ο πού εχει καταβληθεί λ χ ,

500 λίρες στερλίνες Απ' τίς όποιες οί 4 0 0 λίρες στερλίνες Αντιπροσώπευαν τήν άξία τών πρώτων ΰ/ών, τών μηχανών κ λ π ,

τότε θά λέγαμε δτι τό π ο σ ο σ τ ό τ ο ϋ χ έ ρ δ ο υ ς ανέρχεται μονάχα σέ 2 0 τά έχατό, γιατί τό κέρδος τών 100 λιρών

δέ θά ήταν παρά μονάχα τό ενα πέμπτο τοϋ σ υ ν ο λ ι κ ο ύ

κεφαλαίου πού καταβλήθηκε.

'Ο πρώτος τρόπος μέ τόν όποιο Εκφράζεται τό ποσοστό

τού νέρδους είναι ό μόνος πού σας δείχνει τήν πραγματική

Αναλογία Ανάμεσα στήν πληρωμένη καί στήν Απλήρωτη δουλιά,

τόν πραγματικό βαθμό τής ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η ς (exploitation,

4ά μοϋ Επιτρέψετε νά χρησιμοποιήσω αυτή τή γαλλική λέξη)

τ ή ς έ ρ γ α σ ί α ς. Ό Αλλος τρόπος έκφρασης είναι αύτός πού

συνηθίζεται γενικά, καί πραγματικά είναι κατάλληλος γιά ορισμένους σκοπούς. 'Οπωσδήποτε είναι πολύ χρήσιμος γιά νά συγκαλύπτει σέ ποιό βαθμό ό κεφαλαιοκράτης ξεζουμίζει Από τόν

έργάτη δωρεάν έργασία.

Στίς παρατηρήσεις πού έχω νά κάνω Αχόμα θά χρησιμοποιώ τή λέξη χ έ ρ δ ο ς γιά τό συνολιχό ποσό τής δπεραξίας

πού ξεζουμίζει ό χεφαλαιοχράτης, χωρίς νά παίρνω καθόλου

υπόψη τήν κατανομή αύτής τής υπεραξίας Ανάμεσα στά διάφορα πρόσωπα. Έ χ ε ι δμως πού θά χρησιμοποιώ τίς λέξεις π ο σ ο σ τ ό τ ο ϋ κ έ ρ δ ο υ ς , θά συγκρίνω πάντα τό χέρδος μέ

τήν Αξία τού κεφαλαίου πού καταβάλλεται σέ μισθό τής έργασία ς.

33



«9«



ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ



XII. Η ΓΕΝΙΚΗ Σ Χ Ε Σ Η ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ Κ Ε Ρ Δ Η

ΣΤΟΓΣ ΜΙΣΘΟΓΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΤΙΜΕΣ

"Οταν άπό τήν Αξία ένός έμπορεύματος. Αφαιρέσουμε τήν

άξία πού Αναπληρώνει τήν άξία τών πρώτων υλών χαί τών

άλλων μέσων παραγωγής που καταναλώθηκαν σ' αύτό, δηλ. τήν

άξία τής π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η ς έργασίας πού περιέχεται μέσα α'

αύτό, τότε τό υπόλοιπο τής άξίας του Αναλύεται στό ποσό τής

έργασίας πού πρόσθεσε ό έργάτης πού απασχολήθηκε τ ε λ ε υ τ α ί α . "Αν ό έργάτης αύτός δουλεύει 12 ώρες τήν ήμέρα, άν

12 ώρες μέσης έργασίας είναι αποκρυσταλλωμένες μέσα σ' ένα

ποσό χρυσού πού είναι ίσο μέ 6 σελίνια, τότε αύτή ή πρόσθετη άξία τών 6 σελινιών θά είναι ή μ ό ν η Αξία πού θά έχει

δημιουργήσει ή έργασία του. Αύτή ή δοσμένη Αξία, πού καθορίζεται Από τό χρόνο τής έργασίας του Αποτελεί τό μοναδικό

ποσό, Από τό οποίο καί οί δυό τους, ό εργάτης καί ό κ ε φ α λαιοχράτης μπορούν νά πάρουν τό άντίστοιχο μερτικό τους ή

τό μέρισμά τους, τή μοναδική Αξία, πού μπορεί νά κατανεμηθεί σέ μισθό τής έργασίας καί σέ χέρδος. Είναι φανερό δτι α ύ τ ή ή ίδια ή άξία δέ μπορεί νά άλλάζει σύμφωνα μέ τίς μ τ α ^βολές σςήν άναλογία πού μπορεί νά μοιράζΐται Ανάμεσα στά

δυό μέρη. Δέ θά άλλαζε στό ζήτημα αύτό τίποτα χι άν άχόμα

στή θέση τού ένός έργάτη βάλεις όλόχληρο τόν έργατιχό π λ η θυσμό, τά 12 έχατομμύρια ήμέρες έργασίας λ χ , Αντί τή μιά.

'Επειδή δ χεφαλαιοκράτης χαί ό έργάτης έχουν νά μοιραστούν μεταξύ τους μόνο αύτή τήν περιορισμένη άξία, δηλ. τήν

Αξία πού μετριέται μέ τή συνολική έργασία τού έργάτη, τότε

i ένας ά π ' αύτούς θά παίρνει τόσο περισσότερα, δσο λιγότερα θά

πέφτουν στόν άλλο, καί Αντίστροφα. Ό τ α ν ένα ποσό είναι δοσμένο, τότε τό ένα μέρος ά π ' αύτό θά αύξάνει στό βαθμό πού

άντίστροφα θά έλαττώνεται τό άλλο. Ά ν Αλλάζει δ μισθός τής

έργασίας, τότε τό κέρδος θά Αλλάζει πρός τήν άντίθετη κ α τεύθυνση. Ά ν ό μισθός τής έργασίας πέφτει, τότε θ' Ανεβαίνει

τό χέρδος. Καί δταν ό μισθός τής έργασίας Ανεβαίνει, τότε π έ φτει τό κέρδος. Ά ν , σύμφωνα μέ τήν προηγούμενη όπόθεσή

μας, ό έργάτης παίρνει 3 σελίνια, πού είναι ίσα μέ τό μισό τής

άξίας πού δημιούργησε, ή άν δλη του ή Εργάσιμη μέρα Αποτελείται ή μισή Από πληρωμένη καί ή μισή Από Απλήρωτη έργσ-«



ΜΙΣΘΟΣ, Τ Ι Μ Η ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ



435·



οία, τότε τό π ο σ ο σ τ ό τ ο ϋ κ έ ρ δ ο υ ς θά είναι 100 τά έκατό, γ.ατί χι ό κεφαλαιοχράτης θά έπαιρνε έπίσης 3 σελίνια. "Αν

ό έργάτης παίρνει μονάχα 2 σελίνια, ή άν έργάζεται μονάχα τό

ένα τρίτο της έργάσιμης ήμέρας γιά τόν έαυτό του, τότε ό κεφαλαιοκράτης θά πάρει 4 σελίνια, χαί τό ποσοστό τοϋ κέρδους

θά είναι 2 0 0 τά έχατό. Ά ν ό έργάτης παίρνει 4 σελίνια, τ ό τε ό κεφαλαιοχράτης θά πάρει μονάχα 2, καί τό ποσοστό τοό

κέρδους θά έπεφτε στά 50 τά έκατό, μά δλες αύτές οί άλλαγές

δέ θά έθιγαν τήν άξία τού έμπορεύματος. Μιά γενιχή αύξηση

τών μισθών θά κατάληγε έπομένως σέ μιά πτώση τοΰ γενικού

ποσοστοϋ τού κέρδους, χωρίς δμως νά έπηρεάσει καθόλου τίς άξίες.

Παρά τό γεγονός δμως δτι οί άξίες τών έμπορευμάτων, πού σέ

τελευταία άνάλυση πρέπει νά ρυθμίζουν τίς τιμές τής άγοράς τους,

καθορίζονται άποκλειστικά άπό τά συνολικά ποσά της έργασίας

πού ένσωματώνεται μέσα σ' αύτά καί δχι άπό τό χωρισμό αύτοο τοΰ ποσού σέ πληρωμένη καί άπλήρωτη δουλιά, ώστόσο δέν

προκύπτει καθόλου ά π ' αύτό δτι θά παραμείνουν σταθερές οί

άξίες τών ξεχωριστών έμπορευμάτων ή ποσοτήτων άπό έμπορεύματα, πού έχουν παραχθεί λχ, μέσα σέ 12 ώρες. Ό ά ρ ι θ μ ό ς ή μάζα τών έμπορευμάτων πού έχουν παραχθεί μέσα σέ

ένα δοσμένο χρόνο έργασίας ή μέ μιά δοσμένη ποσότητα έργασίας έξαρτιέται άπό τήν π α ρ α γ ω γ ι κ ή δ ύ ν α μ η της έργασίας

πού χρησιμοποιήθηκε καί δχι άπό τή δ ι ά ρ κ ε ι α ή τό μάκρος

της. Μέ ένα ορισμένο βαθμό τής παραγωγικής δύναμης τής έργασίας τοΰ νηματουργοΰ μπορεί λ χ , μιά μέρα έργασίας 12 ώρών νά

παράγει 12 λίβρες κλωστή, μέ ένα δμως μικρότερο βαθμό παραγωγικής δύναμης μονάχα 2 λίβρες. "Αν λοιπόν ή δωδεκάωρη μέση

έργασία ήταν άντιχειμενοποιημένη στήν άξία τών 6 σελινιών, τότε,

στή μιά περίπτωση, οί 12 λίβρες κλωστή θά στοίχιζαν 6 σελίνια

καί στήν άλλη περίπτωση οί 2 λίβρες κλωστή θά στοίχιζαν έπίσης

6 σελίνια. Ή μιά λίβρα κλωστή θά στοίχιζε έπομένως, στή μιά

περίπτωση 6 πέννες καί στήν άλλη 3 σελίνια. Αύτή ή διαφορά

στήν τιμή θά προερχόταν άπό τή διαφορά πού όπάρχει στίς

παραγωγικές δυνάμεις έργασίας πού χρησιμοποιήθηκαν. Μέ τή

μεγαλύτερη παραγωγική δύναμη, μέσα σέ 1 λίβρα κλωστή θά

άντικειμενοποιόταν μιά ώρα έργασίας, ένώ μέ τή μικρότερη

θά άντικειμενοποιοΰνταν 6 ώρες έργασίας. Ή τιμή μιάς λίβρας

κλωστής θά ήταν στή μιά περίπτωση 6 πέννες, παρά τό γεγονός δτι ό μισθός τής έργασίας θά ήταν σχετικά υψηλός καί τό