1 Các khái niệm cơ bản

+ Su phàn tieh cùa Màc trong llnh vuc kinh té giùp chung ta hiéu thém

ve quàn ly xà bòi trén càc llnh vuc khàc. Màc coi quàn ly là mot loai hình lao

dòng san xuà't, mot loai hinh lao dóng dàc biet, nhà't thièt phài tién bành trong

mòi phuang thiic san xuà't . O day òng muón nói, quàn ly là mot khài niém

lao dòng, han nùa là loai lao dóng cao cà'p, là diéu kién tàt yéu cho mòi

phuang thuc san xuà't, nò dóng vai trò diéu phò'i làm cho càc loai lao dòng

khàc duge tién bành thuàn Igi, dóng bó va thò'ng nhà't. Nói theo nghla róng,

quàn ly là bành dóng chi dao, diéu bành viéc thuc hién muc dich boat dóng dà

dinh.

+ Càc giào su tién si nguòi My nhu Harold Koontz, Cyril O' Donnell va

Heinz Weibrich cho ràng: Co le khóng co llnh vuc boat dòng nào cùa con

nguòi quan trgng han là còng viéc quàn ly, bai vi mgi nhà quàn ly a mgi cà'p

dò va trong mgi ca sa déu co nhiém vu co bàn là thièt ké va duy tri mot mòi

truòng ma trong dò càc cà nhàn, làm viéc vói nhau trong càc nhóm, eó thè

hoàn thành càc nhiém vu va càc muc tiéu nhà't dinh. Nói càch khàc, càc nhà

quàn ly co tràch nhiém duy tri càc boat dòng làm cho càc cà nhàn co thè dóng

góp tòt nhà't vào càc muc tiéu cùa nhóm. Nhiém vu cùa nguòi quàn ly trong

viéc thièt ké mot mòi truòng ben trong de thuc hién nhiém vu phài quan tàm

dèn cà boat dóng a mòi truòng ben ngoài cùa mot ca sa va mòi quan he cùa

càc bò phàn khàc nhau nàm trong mot co sa. Ró ràng càc nhà quàn ly

khóng thè thuc hién tòt càc nhiém vu cùa minh nèu khóng co duge su am hiéu

va nhay ben vói nhiéu yéu tó cùa mòi truòng ben ngoài nhu càc yéu tó ve

kinh tè, ky thuàl - còng nghé, xà hói, chinh tri va dao ly... ành huong tói càc

llnh vuc boat dóng cùa hg.

+ Ngoài ra, dùng a càc góc dò khàc nhau chung ta cùng co thè co càc

càch ly giài khàc nhau ve khài niém "quàn IC\



- Càc hgc già ebù trgng dé'n quyét sàch, quyét dinh cho ràng: quàn ly

chinh là quyét sàch, quyét dinh.

- Nhùng nhà nghién cùu thién ve bành vi cho ràng: quàn ly chinh là

quàn ly bành vi cùa con nguòi va càc mòi quan he cùa nò.

- Truòng phài coi trgng nghién cùu ve he thó'ng thi cho ràng: quàn ly là

mot he thó'ng tó chuc va thuc hién nguón lue de thuc hién muc tiéu dà dinh.

Nói chung tà't cà càc nhàn thùc va ly giài khàc nhau, nèu chi dùng a càc

góc dò khàc nhau thi déu phièn dién. Chung chi phàn ành dai thè chùe nàng

ve mot mat nào dò cùa boat dóng quàn ly.

Càn cu vào càc càch ly giài cùa Màc va cùa mot so nhà khoa hgc nhu

trén, eó thè dua ra càch hiéu chung nhu sau ve khài niém "quan ly ":

- Quàn ly là loai boat dóng lao dòng quan trgng cùa con nguòi.

- Day là loai boat dóng duge biéu hién duòi hinh thùc mot hoac nhiéu

nguòi diéu phò'i bành dóng cùa nhùng nguòi khàc, nhàm thu duge hiéu qua

ma nèu mot nguòi hoat dòng don dóc thi khóng eó két qua.

- Nói càch khàc, càc nhà quàn ly eó tràch nhiém chi dao, duy trì càc

boat dóng làm cho càc cà nhàn eó thè dóng góp tòt nhà't vào càc muc tiéu cùa

nhóm.

Nói mot càch cu thè, quàn ly là nhùng boat dóng vàn dung càc ebùc

nàng ca bàn cùa ké boach, tó chùe, chi huy, diéu bòa, phò'i hgp, kiém tra...

(thièt kè mòi truòng ben trong), su dung hùu hiéu càc yéu tó co bàn nhu nhàn

lue, vài liéu, tài lue, tin lue... (mòi truòng ben ngoài) de thuc hién duge càc

muc tiéu tóng thè trong mot thòi gian nhà't dinh.



7.7.2. Thè nào là hoqt dóng khoa hgc cóng nghé ?

Khài niém boat dòng khoa hgc còng nghé là pham trù vò cùng róng.

+ Càc nhà ly luàn a Lién Xò cu cho ràng: Hoat dóng khoa hgc eó mot

lo gicb nói tai va nhùng chùe nàng vón eó cùa nò. Thuc tè, boat dóng này

duge thuc hién trong khuòn khó mot he thò'ng tó chùe nhà't dinh.

- Trong càc ca quan khàc nhau nói chung va trong toàn bò càc co quan

khoa hgc nói riéng, hoat dóng quàn ly là yéu to' tao thành mot mang luói

thò'ng nhà't. He thò'ng tó chùe quàn ly khoa hgc a mùc dò day dù càn phài phù

hgp vói ca càu ben trong cùa boat dóng khoa hgc.

Quan diém trén vàn con nhùng mat chua day dù va chua phàn ành hét

duge càc mat khàc nhau cùa loai boat dóng quàn ly khoa hgc.

-- UNESCO dà dua ra dinh nghla khài niém chung nhà't nhu sau: "Hoat

f

dòng khoa hgc còng nghé là toàn bó boat dòng eó kè boach lién quan màt

thièt vai su ra dòi, phàt trién, truyén bà va ùng dung cùa trì thùc khoa hgc

còng nghé trong càc llnh vuc khoa hgc còng nghé nhu khoa hgc tu nhién,

khoa hgc ky thuàt, y hgc, khoa hgc nóng nghiép, khoa hgc xà bòi va khoa hgc

nhàn vàn".

Khài niém này vùa bao góm khoa hgc tu nhién va boat dóng khoa hgc

khàc, vùa bao góm toàn bó boat dóng eó ben quan dèn su ra dòi, phàt trìén,

truyén bà va ùng dung tri thùc. Do dò, chi tiéu boat dóng khoa hgc còng nghé

cùa UNESCO duge chia làm ba loai:

- Hoat dòng nghién cùu - trién khai (R&D), tue là nhùng hoat dóng

mang tinh nghién cùu va thù nghiém.

- Hoat dóng giào due va dào tao khoa hgc cóng nghé (SET), bao góm

giào due cao dàng va giào due tiép theo, dào tao lai. nhùng hoat dóng dào lao



khàc dòi vói càn bó khoa hgc còng nghé.

- Hoat dòng dich vu khoa hgc cóng nghé (STS), tue là nhùng boat dóng

mang tinh ky thuàt ca bàn phuc vu cho su ra dòi, phàt trìén, truyén bà va ùng

dung v.v... dói vói trì thùc khoa hgc cóng nghé.

Viéc nhàn biét ró ràng dinh nghla, tinh chat, dàc diém va diéu kién cùa

càch phàn chia boat dóng khoa hgc còng nghé sé làm cho còng tàc quàn ly

khoa hgc tién bành eó tràt tu, ró ràng, rành mach han.

7.7.3. Quàn ly hoqt dóng nghién cùu khoa hgc là gì ?

Quàn ly boat dóng khoa hgc cóng nghé là mot bó phàn càu thành cu

thè quan trgng cùa khoa hgc quàn ly. Nò là hién thàn cu thè cùa nhùng

nguyén ly, phuang phàp, thù thuàt cùa khoa hgc quàn ly thóng thuòng duge

vàn dung vào quàn ly khoa hgc cóng nghé.

Quàn ly khoa hgc còng nghé bao góm mot pham vi rà't róng. Trong de

tài nghién cùu này, do pham vi nghién cùu chi duge giòi han tai Trung tàm

Khoa hgc xà bòi & Nhàn vàn quò'c già - mot don vi nghién cùu khoa hgc, nén

khài niém duge khào cùu sé là "quàn ly nghién cùu khoa hoc''

Quàn ly nghién cùu khoa hgc là quàn ly dói vói còng tàc nghién cùu

khoa hgc va nhùng boat dòng trìén khai ky thuàt. Nò thuòng bao góm nhirng

boat dóng quàn ly nhu kè boach nghién cùu khoa hgc, nghién cùu de tài, trìén

khai thành qua khoa hgc còng nghé v.v...

Qiùc nàng ca bàn cùa cóng tàc tó chùe va quàn ly boat dòng khoa hgc

là tao nhùng diéu kién càn thièt cho càc tap the khoa hgc va tùng nhà khoa

hgc cu thè boat dòng, sàng tao khoa hgc co hiéu qua nhà't.

So vói khoa hgc tu nhién, khoa hgc xà hòi co nhùng dàc diém riéng. Do

dò, trong quàn ly khoa hgc nói chung, khoa hgc xà hòi càn duoc quàn ly bang



nhùng phuang thùc rìéng, bién phàp rìéng. Diéu này khóng phài de uu tién

cho khoa hgc xà bòi, ma chinh là de trén ca sa nhùng dàc dièm riéng biet cùa

khoa hgc xà bòi phàt huy vai trò cùa khoa hgc xà bòi trong quàn ly kinh tè,

quàn ly xà bòi va dàc biet trong nghién cùu, phàt trìén chièn lugc con nguòi,

ma dói vói bà't cu thòi dai nào, vàn de con nguòi vàn là mot vàn de trung tàm.

De khoa hgc xà bòi thuc su phàt huy duge sue manh, quàn ly khoa hgc

phài dàp ùng càc yéu càu ca bàn sau:

1. Khoa hgc xà bòi vón gàn lién vói y thùc he, vói chinh tri, là co sa

khoa hgc cho càc hgc thuyèt chinh tri, xà bòi. De khoa hgc xà bòi thuc hién

duge chùe nàng cài tao xà bòi, càn phài giài quyét tot mói quan he giùa nhàn

thùc chinh tri va nhàn thùc khoa hgc. Boi vày viéc nghién cùu khoa hgc xà

bòi càn phài duge dinh huòng ró ràng ve tu tuang, ve y thùc va ngugc lai, càc

boat dóng cùa tu tuang, y thùc càn phài duge dàt trén co sa khoa hgc. Do dò,

quàn ly tu tuang va y thùc he dòi vói khoa hgc xà bòi eó nghla là tao mgi diéu

kién càn thièt de càc nhà khoa hgc xà bòi nàm bàt duge thuc tè, hiéu biét

thóng tin, trang bi kién thùc chinh tri , de tu dò hg eó thè tu gàn mình vói he

y thùc càch mang, tu giàc bào ve càc tu tuang va quan dièm dùng dàn.

2. Càn tao cho giòi khoa hgc xà boi eó mòi truòng boat dóng róng rài

trong llnh \Trc hgc thuàt, eó nghla là càn khuyén khich nhùng y kién sàng tao,

nhùng tim tói phàt hién khoa hgc mòi. Càn tao nhùng diéu kién giao luu quóc

tè ve quan dièm hgc thuàt. Càn phàn biét quan dièm hgc hgc thuàt va quan

dièm chinh tri de trành tinh trang àp dàt, vi pham tu do sàng tao, bòi nèu

khóng eó sàng tao sé khóng co khoa hgc.

3. Hiéu qua thuc té cùa khoa hgc xà hói là càc cóng trình khoa hgc. Do

dò phài eó he thóng de tài nghién cùu duge xàc lap phù hgp vói }cu càu thuc

tién cuòc song, trén co' so dò de ra ké hoach hoat dóng khoa hoc hop ly. kha



10



thi. Day là mot viéc làm càn thièt, dóng vai trò quan trgng trong còng tàc

quàn ly khoa hgc.

4. Phài eó chinh sàch dùng trong viéc su dung, dào tao va boi duòng

dòi ngù càn bò nghién cùu khoa hgc xà bòi.

5. Muón khoa hgc xà bòi thuc su tra thành dóng lue tham già càc vàn

de quàn ly xà bòi, viéc cung càp tbòng tin là mot nhu càu vò cùng cà'p bàch.

Do vày, càn phài eó ca che dàm bào eung cà'p thóng tin cho càc nhà nghién

cùu khoa hgc xà bòi, trong dò vàn de thu thàp càc nguón tbòng tin chinh xàc

tu thuc tè dà't nuóc giù vai trò rat quan trgng.

1.2. Pham vi, dòi tugng va phuang phàp nghién cùu:

7.2.7. Phqm vi nghién cùu:

Trung tàm Khoa hgc xà bòi & Nhàn vàn quò'c già duge chgn làm dia

diém khào sàt, nghién cùu ve viéc quàn ly boat dóng khoa hgc vi càc ly do

sau:

- Day là ca quan nghién cùu càc khoa hgc xà bòi va nhàn vàn lòn nhà't

trong nuóc. Nhiéu chù truang, chinh sàch quan trgng cùa Chinh phù va Nhà

nuóc Viét Nam dà duge xày dung tu càc nghién cùu tai Trung tàm Khoa hgc

xà bòi & Nhàn vàn quò'c già boàc nhàn duge nhùng y kién dóng góp cùa càc

giào su, tién si, chuyén già càc ngành Khoa hgc xà bòi va Nhàn vàn .

- Day là noi tàp trung càc nhà khoa hgc cùa bau hét càc ngành Khoa

hgc xà hói va Nhàn vàn a mgi trình dò (Tu tot nghiép dai hgc dèn giào su.

tién si, vién sT bàn làm khoa hgc) va mgi lùa tuoi (Tu trén 20 dèn trén 60). Do

dò, y kién dóng góp cùa nhiing nguòi duge diéu tra se rat phong phù. da dang.

phàn ành duge tàm tu, nguyén vgng cua càc nhà khoa hoc nói chung. cùng

nhu khoa hgc xà hgi nói riéng.



1!



- Tai day co nhiéu nhà khoa hoc vùa làm cóng tàc quàn ly càc cà'p, vua

làm còng tàc nghién cùu khoa hgc. Nhùng y kién cùa hg sé rat bó ich dói vai

viéc xem xét còng tàc quàn ly nghién cùu khoa hgc a nhùng co quan nghién

cùu nhu Trung tàm Khoa hgc xà bòi & Nhàn vàn quóc già.

- Trung làm Khoa hgc



xà bòi



va Nhàn vàn



quò'c già



là ca quan



nghién cùu càc khoa hgc xà bòi. Khoa hgc ve quàn ly cùng là mot ngành cua

khoa hgc xà bòi va dà duge niiiéu nhà khoa hgc tai day quan tàm, nghién cùu.

Viéc chgn dia bàn này se co nhiéu thuàn Igi trong viéc tham khào càc tài liéu,

còng trình nghién cùu \'à càc so liéu diéu tra dà co lù càc de tài nghién cùu

kliàc Iruóc day.

De klioa hgc xà bòi thuc sir phàt huy duge lac dung Irong quàn ly kinh

le, c|uàn ly xà bòi va dàc biét trong nghién cùu, phàt trìén chièn lugc con

ngUÒi, càn plini co chi'nh sàch dùng dàn trong viéc su dung, dào tao va bòi

ckròng dòi ngù cac càn bò nghién cùu khoa hgc xà bòi. Nghién cùu ve quàn ly

lioal dòng khoa hgc tu càc so liéu là'y lai Trung tàm Khoa hgc xà bòi & Nhàn

vàn quóc già khóng phài chi nhàm cùng co còng tàc quàn ly boat dòng khoa

hgc lai day ma thuc chat con góp phàn nàng cao chat lugng dói ngù càn bò

khoa hgc - nguón chat xàm chung cùa dàt nuóc, nhàm tao diéu kién tiép thu

kién thùc mòi cùa nhàn loai. pliat trién khoa hgc va còng nghé - co sa phàt

Irién cùa mói quóc già.

1.2.2. Xàc dinh va phàn loai dói tugng diéu tra:

Loai dòi tugng tlur nhàt diroc khào ci'ni là còng tàc quàn ly hoat dóng

khoa ligc lai Trung tàm Khoa hoc xà bòi & Nhàn vàn quóc già. Cóng tàc này

(]uae cliia ihành hai giai doari: giai doan truóc dói mói (truóc 1986) va giai

doari sau dói u]a\ (tu U)(S6 clcn na\'). X'icc phàn chia này nhàm thày ró nhùng

quan diém. nhfin thùc \à boat (long sai làm. lac h^u trong cóng tac quàn ly

klioa lioc ti'Uóc kia \à nhùng tién ho, lha\' dòi trong trình dò quàn ly khoa hoc