Bãng 3.1: Các chi so cãnh báo sóm KHTT tiem nĕng tai Vi¾t Nam

STT



Chi so



8



Lãi suat tien gúi

thực trong nvóc



9



Lãi suat cho vay/lãi

suat tien gúi



10



12



Tien gúi ngân hàng

Chỉ so de tổn

thvong cúa khu

vực ngân hàng

Chênh l¾ch lãi suat

trong nvóc so vói

nvóc ngồi



13



Sán lvong cơng

nghi¾p



14



Chỉ so giá chúng

khốn tổng hop



11



15

16



Hi¾n tvong đơ la

hóa

Sự tác đng

cỳa KHTC ton

cu 2008



Ký hiắu



Hvúng

tỏc đng



Nguon du liắu



Cỏc nghiờn cỳu trvóc ve cãnh báo sóm KHTT tham khão

Nguyen Vi¾t Hùng & Hà QuǶnh Hoa (2011), Nguyen Phi Lân

(2011), Võ Th% Thúy Anh & ctg (2016).



RIR



+



IFS



LDRR



+



IFS



Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998), Kaminsky & Reinhart

(1999), Kamin, Schindler & Samuel (2001), Edison (2003), Ari

(2012).

Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998), Kaminsky & Reinhart

(1999), Edison (2003), Võ Th% Thúy Anh & ctg (2016).



IFS



Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998), Kaminsky & Reinhart

(1999), Edison (2003), Võ Th% Thúy Anh & ctg (2016).



DEP



-



Tính tốn cúa

tác giá



BSF



Chva sú dnng

Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998), Kaminsky & Reinhart

(1999), Edison (2003), Võ Th% Thúy Anh & ctg (2016).



RIRD

OUTPUT

SRI

FCDM2



+

-



IFS

CEIC



Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998), Kaminsky & Reinhart

(1999), Edison (2003), Võ Th% Thúy Anh & ctg (2016).



Bloomberg LP



Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998); Kaminsky & Reinhart

(1999); Edison (2003); Goldstein, Kaminsky & Reinhart (2000).



IFS



Chva sú dnng

Chva sú dnng



RFC



Nguồn: Tác giả tổng hợp và đề xuất



-84-



REER cúa Vi¾t Nam do tác giá tự tính tốn vói rổ tien t¾ gồm 10 đoi tác thvong mai

chính vói Vi¾t Nam, chiem 70-75% tổng kim ngach xuat nh¾p khẩu hàng nĕm. Phvong

pháp tính REER đvoc sú dnng là phvong pháp trung bình so hoc có trong so vói rổ tien

t¾ bao gồm 10 đoi tác thvong mai vói Vi¾t Nam gồm Trung Quoc, Mỹ, Nh¾t, Châu

Âu, Hàn Quoc, Singapore, Thái Lan, Malaysia, Úc và An đ. Du liắu tớnh REER

lay t cỏc ngun sau: (i) Tỷ giá song phvong giua VND vói các ngoai t¾ khác và chỉ so

giá tiêu dùng cúa các đoi tác thvong mai đvoc lay từ IFS cúa IMF; (ii) Trong so cúa

các đồng tien là tỷ trong thvong mai hai chieu cúa các đoi tác thvong mai vói Vi¾t Nam

so vói rổ tien t¾ theo thòi gian đvoc lay từ DOTS. REER đvoc hi¾u chỉnh mùa vn

bằng cơng cn Census X12 và chuyển sang dang logarit co so tự nhiên nhằm giám bót

đ® phân tán cao cúa du li¾u goc.

- Chỉ so de tổn thvong cúa khu vực ngân hàng (BSF): Ěể phán ánh nhung bat ổn tài

chính trong HTNH Vi¾t Nam, lu¾n án sú dnng chỉ so de tổn thvong cúa khu vực ngân

hàng BSF đvoc tác giá tự tính tốn dựa trên nghiên cúu cúa Kibritcioglu (2003). Bien so

này chva đvoc các nghiên cúu trvóc sú dnng để đva vào mơ hình cánh báo sóm KHTT,

tuy nhiên các nghiên cúu trvóc nhv Kaminsky & Reinhart (1999), Goldstein, Kaminsky

& Reinhart (2000), Glick & Hutchinson (1999) cho thay tai các quoc gia mói nổi

KHHTNH xáy ra se là nguyên nhân gây ra KHTT, đieu này cho thay nhung bat ổn tài

chính phát sinh trong HTNH se tác đ®ng manh me đen khá nĕng KHTT. Trong boi cánh

Vi¾t Nam hi¾n nay, HTNH còn yeu kém, no xau van chva giái quyet tri¾t để, đã thực

hi¾n q trình tái co cau giai đoan 1 (2011-2015) và đang trong quá trình tái co cau giai

đoan 2 (2016-2020), do đó nhung van đe khó khĕn trong HTNH dự kien se có tác đ®ng

đáng kể đen áp lực th% trvòng ngoai hoi và khá nĕng KHTT tai Vi¾t Nam. Chỉ so BSF

đvoc giói thi¾u bói Kibritcioglu (2003) có thể giám sát nhung thĕng trầm trong HTNH

tai 22 quoc gia trong đó có các quoc gia Ěơng Á có đieu ki¾n tvong đồng vói Vi¾t Nam

nên có thể đvoc úng dnng phù hop vói boi cánh hi¾n nay cúa HTNH Vi¾t Nam. Lu¾n

án cǜng dựa trên chỉ so BSF để xác đ%nh các giai đoan KHHTNH Vi¾t Nam, do đó có

thể xem nhv bien BSF là bien đai di¾n cho bien KHHTNH đã đvoc sú dnng trong

các nghiên cúu trvóc cúa Kaminsky & Reinhart (1999); Goldstein, Kaminsky &

Reinhart (2000), Glick & Hutchinson (1999) do trong boi cánh đặc thù cúa Vi¾t Nam,

các sự ki¾n KHHTNH chva đvoc co quan chúc nĕng nào xác nh¾n bằng vĕn bán.

- Chỉ so giá chúng khoán tổng hop (SRI): Là phần trĕm thay đổi 12 tháng cúa chỉ so giá

chúng khoán tổng hop (Composite Stock Price Index), đvoc lay từ Bloomberg L.P. Chỉ



so giá chúng khoán đã đvoc tìm thay là chỉ so đat hi¾u q cao trong cánh báo sóm

KHTT trong các nghiên cúu trvóc bao gồm các quoc gia mói nổi có đieu ki¾n tvong

đồng vói Vi¾t Nam nhv Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998); Kaminsky & Reinhart

(1999); Edison (2003); Goldstein, Kaminsky & Reinhart (2000). Sự snt giám cúa chỉ so

giá chúng khoán trong giai đoan tien khúng hống ln là dau hi¾u báo trvóc khá nĕng

xáy ra KHTT trong tvong lai. Tuy nhiên, th% trvòng chúng khoỏn Viắt Nam múi bat

u hoat đng vo nm 2000, nên các nghiên cúu trvóc cúa Vi¾t Nam đvoc thực hi¾n

cho giai đoan trvóc nĕm 2000 tró đi nhv Nguyen Vi¾t Hùng & Hà QuǶnh Hoa

(2011), Lê Th% Thùy Vân (2015), Nguyen Khac Quoc Báo (2010), Nguyen Phi Lân

(2011) đeu chva thu th¾p đvoc nguồn du li¾u này. Trong đieu ki¾n hi¾n nay tai Vi¾t

Nam, nghiên cúu cho giai đoan 2002-2015, lu¾n án đã thu th¾p đầy đú du li¾u cho

bien so này dvói dang tĕng trvóng theo tần suat tháng nên đã đva bien so này vào mơ

hình nghiên cúu.

- Hi¾n tvong đơ la hóa (FCDM2): Lu¾n án sú dnng chỉ tiêu tỷ l¾ tien gúi ngoai

t¾/tổng phvong ti¾n thanh tốn M2 để phán ánh van đe đơ la hóa tai Vi¾t Nam,

FCDM2 là phần trĕm thay đổi 12 tháng cúa tỷ l¾ tổng tien gúi ngoai t¾/cung tien M2,

nguồn so li¾u này đvoc thu th¾p từ IFS.

Hi¾n tvong đơ la hóa dù chva đvoc sú dnng là m®t bien so trong các nghiên cúu trvóc

ve chú đe cánh báo KHTT. Tuy nhiên, Havrylyshyn & Beddies (2003) đã tìm thay bằng

chúng cho thay trong nen kinh te có hi¾n tvong đơ la hóa thì TGHĚ có nhieu bat ổn và

cầu tien thieu ổn đ%nh. Quispe-Agnoli (2001) chỉ ra rằng đơ la hóa m®t phần làm suy

yeu v% trí cúa NHTW là ngvòi cho vay cuoi cùng, cán tró vi¾c đieu hành CSTT

nhằm đat đvoc mnc tiêu ổn đ%nh tien t¾, làm gia tĕng sự tổn thvong đoi vói h¾ thong

tài chính. Honohan & Shi (2002) khẳng đ%nh rằng đơ la hóa làm gia tĕng rúi ro cho

HTNH và kích hoat làn sóng đầu co tien t¾ manh me gây bat ổn kinh te vƿ mơ. Do đó,

quoc gia có hi¾n tvong đơ la hóa ln tiem ẩn nguy co KHTT. Tai Vi¾t Nam, ngày

04/7/2007, Thú tvóng Chính phú đã ban hành Quyet đ%nh 98/2007/QĚ-TTg phê

duy¾t Ěe án nâng cao tính chuyển đổi cúa VND, khac phnc tình trang đơ la hóa trong

nen kinh te vói hàng loat giái pháp voc giao cho cỏc bđ, ngnh liờn quan. S can

thiắp này cúa Chính phú, cho thay hi¾n tvong đơ la hóa đang là van đe nhúc nhoi tai

Vi¾t Nam. é Vi¾t Nam, đơ la hóa đvoc biểu hi¾n qua ba hình thúc: đơ la hóa tien gúi,

đơ la hóa phvong ti¾n thanh tốn và đơ la hóa đ%nh giá, niêm yet giá. Tuy nhiên, đơ la

hóa phvong ti¾n thanh tốn và đơ la hóa đ%nh giá, niêm yet giá rat khó xác đ%nh do

tính bat hop pháp, chỉ có thể xác đ%nh hi¾n tvong đơ la hóa tien gúi thơng qua chỉ tiêu

tien gúi ngoai t¾/tổng phvong ti¾n thanh



tốn (FCD/M2). Hình 3.1 cho thay tỷ l¾ đơ la hóa tien gúi cúa Vi¾t Nam đang có xu

hvóng giám do chính sách han che tín dnng ngoai t¾ tai Vi¾t Nam trong thòi gian qua,

tính đen tháng 12/2015, tỷ l¾ FCD/M2 chỉ còn 11,08%, trong khi đó con so này vào thòi

điểm tháng 01/2002 ó múc 30,09% - đvoc xem là ó múc đơ la hóa cao.

Hình 3.1: Ty l¾ đơ la hóa tien gui tai Vi¾t Nam giai đoan 20022015



2002M07

2002M01



0.35

0.3

0.25

0.2

0.15

0.1

0.05

0



Nguồn: Tính tốn cúa tác giả từ số liệu

IFS Tuy nhiên, tỷ l¾ đơ la hóa ó Hình 3.1 chỉ cĕn cú vào so li¾u thơng qua vi¾c thong

kê tỷ l¾ tien gúi bằng đồng đô la trên tổng lvong tien gúi thông qua HTNH nên chva

thực sự phán ánh đầy đú và chính xác ve tình trang đơ la hóa tai Vi¾t Nam. Vi¾c xác đ

%nh tỷ l¾ đơ la hóa theo cơng thúc FCD/M2 chỉ chính xác đoi vói nhung nvóc phần lón

giao d%ch thanh tốn thực hi¾n qua ngân hàng còn ó Vi¾t Nam, noi có tỷ l¾ sú dnng

tien mặt lón, tỷ l¾ FCD/M2 se khó phán đầy đú ve thực trang đơ la hóa. Hon nua, vói tỷ

l¾ FCD/M2 hi¾n nay cúa Vi¾t Nam mặc dù đã giám xuong và ket quá này cho thay

Vi¾t Nam đang ó trong tình trang đơ la hóa thap, nhvng so vói m®t so nvóc trong khu

vực (điển hình nhv Trung Quoc, theo tính tốn cúa tác giá, trong giai đoan 2002-2015,

tỷ l¾ FCD/M2 cúa quoc gia này chỉ khống 3%) thì van còn cao, c®ng vói tình trang

đơ la hóa phvong ti¾n thanh tốn và đơ la hóa đ%nh giá, niêm yet khó kiểm sốt nên

hi¾n tvong này có nguy co gây rúi ro KHTT tai Vi¾t Nam. Trần Vĕn Hùng & Lê Th%

Mai Hvong (2014) chỉ ra rằng van đe đơ la hóa là ngun nhân gây ra tình trang hai tỷ

giá ó Vi¾t Nam, gây khó khĕn cho vi¾c kiểm sốt ngoai t¾ cúa NHNN, gây thi¾t hai

cho doanh nghiắp v mđt bđ phắn dõn cv do phái đoi mặt vói rúi ro tỷ giá và nhung

thi¾t hai lón khi có nhung bien đ®ng bat thvòng, đây chính là nhung mầm hoa dan tói

nguy co KHTT. Vì nhung lý do trên, lu¾n án sú dnng bien so hiắn tvong ụ la húa

nhv l mđt ch tiờu cỏnh bỏo KHTT tai Viắt Nam.

- S tỏc đng cỳa khỳng hống tài chính tồn cầu 2008 (RFC):



Các nghiên cúu cúa Gerlach & Smets (1995), Sachs, Tornell & Velasco (1996),

Eichengreen, Rose & Wyplosz (1996), Fratzscher (1999), Baig & Goldfajn (1999),

Goldfajn & Valdes (1997), Fratzscher (1998), Glick & Rose (1999) và Clipa &

Caraganciu (2009) đeu chỉ ra rằng tai các quoc gia mói nổi, tien t¾ có thể b% tan cơng

đầu co mặc dù m®t cu®c KHTC đang dien ra ó m®t noi nào khác. Clipa &

Caraganciu (2009) cho thay tai các nen kinh te mó nhó, đang phát triển, nhung ánh

hvóng cúa m®t cu®c KHTC khu vực và the giói thvòng đvoc lan truyen qua các

kênh nhv: kênh tài chính, kênh ngoai thvong, kênh đầu tv trực tiep, kênh kieu hoi và

kênh vi¾n tro phát triển chính thúc, đặc bi¾t kênh ngoai thvong là kênh truyen dan tác

đ®ng đen hầu het các nen kinh te the giói do phần lón các quoc gia đã tự do hóa kênh

giao d%ch này. Ozkan & Unsal (2012) đặc bi¾t nhan manh rằng quy mơ cúa tác đ®ng

lan tóa KHTC tồn cầu đen nen kinh te trong nvóc cúa các quoc gia mói nổi là do

mỳc đ mú cỳa thvong mai. Trong boi cỏnh Viắt Nam, dvói tác đ®ng cúa KHTC

tồn cầu 2008, kinh te vƿ mơ cúa Vi¾t Nam đã roi vào tình trang bat ổn ó múc đ® cao

trong giai đoan 2008-2011 (Ha Th% Thieu Dao & Pham Th% Tuyet Trinh, 2013), do đó

tiem ẩn nguy co KHTT là rat lón neu lý giái theo co che cúa mơ hình KHTT the h¾ thú

nhat (nen táng vƿ mô cúa quoc gia yeu kém, dự tru ngoai hoi móng) và mơ hình KHTT

the h¾ thú ba (nguồn von ngan han nvóc ngồi ồ at đổ vào khi Vi¾t Nam gia nh¾p

WTO nĕm 2007 và HTNH yeu kém). Ěặc bi¾t, Ha Th% Thieu Dao (2013) đã chỉ ra tác

đ®ng manh me cúa KHTC tồn cầu 2008 đen kinh te vƿ mơ cúa Vi¾t Nam qua kênh

xuat khẩu là nhanh nhat, ngồi ra còn các kênh khác nhv nh¾p khẩu, kieu hoi và dòng

von vào ròng. Do đó, có thể thay ánh hvóng đáng kể cúa KHTC tồn cầu 2008 đen khá

nĕng KHTT tai Vi¾t Nam là rat lón.

Trên co só đó, lu¾n án sú dnng bien giá RFC để mơ tá tác đ®ng cúa KHTC tồn cầu

2008 đen khá nĕng KHTT tai Vi¾t Nam. Dựa trên các nghiên cúu cúa Guillén (2011),

Filardo & ctg (2010), Florackis & ctg (2014), Luchtenberg & Vu (2015), Kenourgios &

ctg (2016), lu¾n án xác đ%nh giai đoan KHTC tồn cầu 2008 dien ra từ tháng 08/2007

đen tháng 03/2009. Theo đó, bien giá RFC se nh¾n giá tr% 1 trong giai đoan xáy ra

KHTC tồn cầu 2008 và nh¾n giá tr% 0 trong nhung giai đoan khơng có khúng hống.

Lu¾n án cho rằng khi KHTC toàn cầu 2008 xáy ra đã tác đ®ng đen các bien so kinh te

vƿ mơ tai Vi¾t Nam nên bán thân chuỗi du li¾u cúa các bien so này đã chúa đựng yeu

to lan truyen khúng hống trong đó, do đó, lu¾n án khơng sú dnng các bien tvong tác

vói RFC do se phát sinh van đe đa c®ng tuyen cao.