1 Kiều hối và vai trò của kiều hối ở các nước Châu Á

2.2 Chính sách kiều hối của Ấn Độ, Trung Quốc và Philippines

2.2.1 Ở Ấn Độ

2.2.1.1 Chính sách kiều hối của Ấn Độ

Thực trạng về kiều hối của Ấn Độ theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới,

năm 2013, nguồn kiều hối về Ấn Độ là 71 tỷ USD.

Để nguồn kiều hối về nước như một nguồn ngoại tệ quý giá phục vụ

cho phát triển kinh tế xã hội, Ấn Độ đã có nhiều chính sách nhằm thu hút và

sử dụng có hiệu quả dòng tiền kiều hối:

*) Chính sách đối với người định cư ở nước ngoài

Xuất phát từ kiều hối là dòng tiền gửi của người Ấn Độ sống tại nước

ngoài gửi về nước, chính phủ Ấn Độ đã có nhiều chính sách thu hút kiều

bào mỗi năm cởi mở và thông thoáng hơn. Năm 1998, Ấn Độ phát hành trái

phiếu kiến thiết Ấn Độ chỉ dành cho Ấn kiều. Sau đó, Ấn Độ ban hành quy

chế "quasi-citizenship", theo đó Ấn kiều được hưởng quyền lợi như công

dân trong nước, ra vào Ấn Độ không cần thị thực, được quyền sở hữu nhà

đất tại Ấn Độ và hưởng các ưu đãi đầu tư chỉ dành cho Ấn kiều. Chính

quyền New Delhi còn lập ra Bộ Các vấn đề Ấn kiều để thường xuyên xử lý

những thắc mắc của họ, hay thành lập các thành phố dành riêng cho Ấn

kiều (Non-Resident Indian - NRI City) có cơ sở hạ tầng và dịch vụ hiện đại

trên khắp đất nước. Nhờ những chính sách liên tục đó, Ấn Độ đã thu hút đội

ngũ đông đảo lực lượng chuyên gia trí thức cho sự phát triển của nước này.

*) Chính sách bảo vệ người tiêu dùng

Tăng cường hơn nữa tính minh bạch và bảo vệ người tiêu dùng tại thị

trường Ấn Độ cho dịch vụ chuyển tiền , nhà cung cấp dịch vụ chuyển tiền

cần phải: (a) thông qua một hiến chương bảo vệ người tiêu dùng, được công



14



bố rộng rãi và (b) chỉ định giải quyết khiếu nại và công bố chi tiết nội dung

giải quyết khiếu nại của họ.

*) Những chính sách cải cách trong lĩnh vực tài chính.

Cải cách trên lĩnh vực tài chính theo hướng tự do hoá đã làm thay đổi

những hoạt động trong hệ thống ngân hàng, tạo ra cơ hội để thực hiện vai

trò năng động của hệ thống ngân hàng trong nền kinh tế. Những cải cách

trong hệ thống ngân hàng nhằm khuyến khích đầu tư tư nhân trong lĩnh vực

ngân hàng, cho phép các ngân hàng nhà nước bán cổ phần ra thị trường tự

do, tạo điều kiện thuận lợi cho các dịch vụ ngân hàng phát triển trong đó có

dịch vụ chuyển tiền kiều hối. Tính cạnh tranh của các ngân hàng công ngày

càng được nâng cao trước sự điều tiết của thị trường tài chính và trước

những đối thủ mới ở trong nước cũng như những đối tác cạnh tranh tư nhân

nước ngoài.

*) Vai trò của các cơ quan thông tin

Các cơ quan chủ quản có thẩm quyền trong việc chuyển tiền tiền

kiều hối trên đã đưa ra những chính sách thống nhất nhằm bảo vệ

lợi ích của các đối tượng chuyển tiền kiều hối sao cho có lợi nhất,

đảm bảo tính minh bạch nhằm tạo lòng tin và thu hút dòng tiền kiều

hối về nước ngày một nhiều hơn.

2.2.1.2 Tác động của kiều hối đến phát triển kinh tế xã hội Ấn Độ

Thứ nhất, đó là vai trò của dòng tiền kiều hối được gửi từ những Ấn kiều

như một nguồn đầu tư quý giá đối với một số lĩnh vực then chốt, đăc biệt là

trong lĩnh vực công nghệ thông tin.

Thứ hai, vai trò của kiều hối được phản ánh gián tiếp bởi sự thành công của

đội ngũ doanh nhân Ấn kiều đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội của

đất nước.

15



Thứ ba, đó là vai trò của kiều hối trong lĩnh vực y tế, giáo dục đào tạo và

nghiên cứu khoa học.

Thứ tư, Động lực phát triển kinh tế của Ấn Độ còn đến từ lượng kiều hối

gửi về quê nhà dành cho đầu tư cơ sở hạ tầng, giúp các gia đình nhận tiền

kiều hối nâng cao đời sống, có thể sản xuất kinh doanh nhỏ cải thiện công

ăn việc làm, tiếp cận được với những dịch vụ hiện đại mà trước đây họ

không có điều kiện hưởng thụ.

2.2.2 Ở Trung Quốc

Theo WB, hàng năm lượng kiều hối đổ về Trung Quốc là rất lớn, chiếm

khoảng 14% GDP của Trung Quốc. Có thể nói, lượng kiều hối gửi về nước

tăng dần qua các năm, năm 2000 lượng kiều hối mới chỉ đạt 6 tỷ USD,

nhưng đến năm 2010, Trung Quốc đã thu hút 51 tỷ USD, gấp hơn 9 lần năm

2000, theo báo cáo của Ngân hàng thế giới (WB), dòng tiền kiều hối của Trung

Quốc năm 2013 đạt 60 tỷ USD, đứng thứ hai Châu Á và thế giới chỉ sau Ấn Độ.

2.2.2.1 Chính sách kiều hối của Trung Quốc

Thứ nhất, Chính phủ Trung Quốc đã sử dụng kiều hối để phát triển sản

xuất thông qua việc hỗ trợ các doanh nghiệp ở quy mô nhỏ không đủ điều

kiện để vay vốn ở các ngân hàng hay các tổ chức tín dụng thông qua các

quỹ gọi tắt là TVEs (township and village enterprises).

Thứ hai, Trung Quốc đã có nhiều nỗ lực trong việc cải cách các chính sách

thương mại theo hướng minh bạch và tự do hóa hơn, thể hiện ở các cam kết

đa phương về pháp luật về thể chế, cũng như các cam kết về mở cửa thị

trường hàng hóa và dịch vụ. Theo đó các doanh nghiệp Hoa kiều có điều

kiện mở rộng kinh doanh và đầu tư về quê nhà.

Thứ ba, Chính phủ Trung Quốc thực hiện nhiều các chương trình ưu đãi về

nhà đất, tuyển dụng vào bộ máy công quyền thu hút Hoa kiều.

16



Thứ tư, Trung Quốc áp dụng chế độ thẻ xanh trong những năm gần đây.

Theo đó, những người tài nước ngoài sẽ được mời nhập cư vĩnh viễn, xuất

nhập cảnh và được tạm trú với hộ chiếu có sẵn mà không cần visa

Thứ năm, chính phủ phát hành “trái phiếu kiều dân” (diaspora bond) – một

loại nợ chính phủ phát hành bằng nội tệ được bán cho người dân xa xứ để

có vốn đầu tư vào các dự án cụ thể. Thông qua hình thức này, kêu gọi lòng

yêu nước của người di cư ra nước ngoài có nguyện vọng muốn đầu tư xây

dựng đất nước.

2.2.2.2 Tác động của kiều hối đến phát triển kinh tế xã hội Trung Quốc

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự thành công trong phát triển kinh tế xã

hội của Trung Quốc, trong đó có sự đóng góp của dòng tiền kiều hối.

Thứ nhất, kiều hối góp phần không nhỏ vào tăng trưởng kinh tế của Trung

Quốc.

Thứ hai, thông qua lượng kiều hối do người thân chuyển về quê nhà, ở Đại

Lục đã nổi lên phong trào dùng tiền kiều hối để xây dựng sửa sang nhà cửa,

cải thiện đời sống, đầu tư cho con cái đi học, nhờ đó kinh tế địa phương

phát triển vượt bậc.

Thứ ba, Trung Quốc thực hiện chiến lược phát huy được tiềm năng của

Hoa kiều trong phát triển kinh tế thông qua thu hút chất xám, thu hút đầu tư

và lấy chính Hoa kiều làm cầu nối để đưa hàng hoá thâm nhập thị trường

quốc tế.

2.2.3 Ở Philippines

2.2.3.1 Chính sách kiều hối của Philippines

Philippines là nước xếp hạng thứ tư trong việc thu hút kiều hối ở Châu

Á, năm 2013 lượng kiều hối về Philippines đạt 17 tỷ USD. Để thu hút, quản



17



lý và sử dụng có hiệu quả nguồn kiều hối, chính phủ Philippines đã áp dụng

những chính sách sau:

Thứ nhất, chuyên nghiệp hóa chính sách xuất khẩu lao động, biến lĩnh

vực này trở thành ngành công nghiệp mới, hướng đến thị trường là các quốc

gia phát triển đồi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao hay các quốc gia có

nền dân số đang già đi.

Thứ hai, Chính phủ Philippines nắm băt tình hình kinh tế thế giới và

có chính sách huy động kiều hối đa dạng và linh hoạt cho phép kiều hối gửi

tiền về nước dễ dàng hơn và ít tốn kém hơn.

Thứ ba, sự hiện diện ngày càng tăng của các ngân hàng cũng như các

tổ chức chuyển tiền phi ngân hàng của Phillipines ở nước ngoài cũng góp

phần gia tăng lượng kiều hối của nước này.

Thứ tư, Trong lĩnh vực xuất khẩu lao động. Philippines đặc biệt quan

tâm đến đào tạo dạy nghề chuyên sâu, bài bản và có trách nhiệm cao để

người lao động nước mình hội nhập nhanh chóng vào các nước, kể cả các

nước phát triển.

2.2.3.2 Tác động của kiều hối đến phát triển kinh tế xã hội của

Philippines

Kiều hối đã góp phần quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội của

Philippines: cải thiện môi trường đầu tư, tăng cường các biện pháp kích

thích chi tiêu, Philippines đang tạo ra một sự tăng trưởng kinh tế đáng ngạc

nhiên giữa cơn khủng hoảng kinh tế toàn cầu; những đóng góp của người

Philippines sống và làm việc ở nước ngoài gửi tiền về quê nhà giúp cải

thiện cuộc sống người dân ở đất nước; kiều hối giúp kích thích tiêu dùng

nội địa; đóng góp đáng kể vào việc nâng cao chất lượng cuộc sống của

người dân trong nước Phillipines; kiều hối góp phần xóa đói giảm nghèo.

18



2.3 Kết luận rút ra từ việc phân tích chính sách kiều hối của Ấn độ,

Trung Quốc và Philippines

Kiều hối đều có tác động không nhỏ đến phát triển kinh tế xã hội của

cả ba quốc gia tiếp nhận dòng kiều hối Ấn độ, Trung Quốc và Philippines.

Kiều hối đã đóng góp tích cực vào việc giảm nghèo đói đối với các gia đình

nhận kiều hối hoặc có thể giúp các hộ này tránh rơi vào tình trạng nghèo

đói. Lượng kiều hối tạo cơ hội cho hoạt động đầu tư vào các ngành kinh

doanh mới hoặc mở rộng các doanh nghiệp hiện tại. Kiều hối có thể giúp

gia đình nhận kiều hối đầu tư nhiều hơn vào nguồn nhân lực dưới dạng tăng

chi tiêu cho giáo dục và sức khỏe. Kiều hối trở thành một nguồn ngoại tệ

quan trọng, đặc biệt đối với các nước có thâm hụt tài khóa, nợ nước ngoài,

thường xuyên mất cân bằng cán cân thương mại và hoạt động đầu tư nước

ngoài còn hạn chế.

Cả ba quốc gia đều sử dụng nhiều chính sách nhằm thu hút có hiệu quả

nguồn kiều hối giúp ích cho phát triển kinh tế xã hội của đất nước, mỗi

quốc gia đều có những điểm riêng biệt tùy thuộc vào điều kiện phát triển

kinh tễ xã hội của từng quốc gia.

Tóm lại, tổng quan về kiều hối của một các nước thuộc khu vực Châu

Á cho thấy, dòng kiều hối là lợi ích lớn nhất mà các nước xuất khẩu lao

động nhận được từ quá trình dịch chuyển lao động toàn cầu. Trong những

năm gần đây đã có sự tăng trưởng nhanh chóng của dòng kiều hối trong mối

tương quan với các dòng tài chính khác. Rõ ràng là trong khi các dòng tài

chính khác khá bất ổn và thậm chí có khuynh hướng giảm từ sau năm 2000

thì kiều hối vẫn tăng một cách vững chắc. Tác động của kiều hối có thể diễn

ra theo chiều hướng tích cực hoặc tiêu cực. Kiều hối có thể tác động đến

những vấn đề như: vấn đề nghèo đói và bất công bằng thu nhập, tiêu dùng,

19



đầu tư và tiết kiệm gia đình, thị trường lao động, nguồn nhân lực và các

biến số kinh tế vĩ mô khác.

CHƯƠNG III: BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆC HOẠCH ĐỊNH

VÀ THỰC THI CHÍNH SÁCH KIỀU HỐI CỦA VIỆT NAM

3.1 Bài học kinh nghiệm về chính sách kiều hối của ba quốc gia Ấn Độ,

Trung Quốc và Philippines.

Qua những nghiên cứu về chính sách thu hút kiều hối của các nước Ấn

Độ, Trung Quốc, Philippin, những bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam

từ những thành công mà các quốc gia trên đạt được từ việc thu hút nguồn

kiều hối nhằm phát huy những ích lợi mà kiều hối mang lại cho phát triển

kinh tế xã hội của đất nước có thể khái quát như sau:

Thứ nhất là chính sách thu hút kiều bào về nước của cả ba nước mỗi năm

một cởi mở, thông thoáng hơn.

Thứ hai, bài học về sử dụng kiều hối của Trung Quốc để phát triển sản xuất

thông qua việc hỗ trợ các doanh nghiệp ở quy mô nhỏ không đủ điều kiện

để vay vốn ở các ngân hàng hay các tổ chức tín dụng thông qua các quỹ gọi

tắt là TVEs (township and village enterprises).

Thứ ba, bài học về thu hút người tài ở nước ngoài về nước của Trung Quốc.

Thứ tư, bài học về chính sách xuất khẩu lao động của Philippines.

3.2 Thực trạng và tác động của kiều hối đến phát triển kinh tế xã hội

của Việt Nam

3.2.1 Cơ sở pháp lý về kiều hối tại Việt Nam

Song song với quá trình đổi mới, mở cửa nền kinh tế và hội nhập

kinh tế quốc tế, Đảng và Nhà nước ta đã xác định người Việt Nam sinh

sống và làm việc ở nước ngoài là một bộ phận không thể tách rời của dân

20