I. CƠ SỞ LÝ LUẬN

gde do xa hoi hoc. Nhung nhung dac diem chung nhat cua ngudi nong dan

duac xem xet d nhung mat sau:

This nhat: Doi vdi ngudi nong dan phuang tien san xuat chu yeu cua

ho la dat dai, hang ngay hang gid ho gan bd vdi dat dat khai thac, sir dung

dat de tao ra cac san pham luang thuc, thuc pham...

Thu hai: Ngudi nong dan la nhung ngudi lam chu tren manh dat ciia

minh, ho khong cd nhieu ca hoi thay doi Idi song, tap quan canh tac cua

minh tai dja phuang. Trong xa hoi hien nay ngudi nong dan ft cd trinh do

hoc van cao.

Thu ba: Ngudi nong dan la nhung ngudi cd ban chat chan that, ehai

phae than thien, doan ket trong ddi sdng sinh hoat.

1.2. Khai niem hanh vi

Chu nghTa hanh vi theo nha tam ly hoe my Joalson cho rang hanh vi

duac hieu la tong sd cac eii dong ben ngoai nay sinh d ea the nham dap lai

mot kich Ihieh nao dd, toan bo hanh vi, phan ung ciia eon ngudi va dong

vat phan anh bang cong thiic:

S-R

Stimulant - Reaction

Kich thich - Phan ling

Nhu vay trong tam ly hoc coi hanh vi la do ngoai canh quyet dinh,

hanh vi cd the quan sat duac, nghien ciiu mot each khach quan.

Cac nha xa hoi hoe nhu Vilfredo Pareto, Weber thi nghien eiiu hanh

vi d gde do xa hoi hoe "Mot hanh vi chi hien huu khi ngudi hanh dong gan

vdi mot y nghTa ehii quan" " \ nhung hanh \i na\ dien ra d dau va trong

khong gian nao. Nhiing hanh vi bao gid cung gan vdi eiie nhdm xa hoi. tao

nen nen tang khong gian xa hoi va ed nhung gidi han cua chung. Nhung

hanh vi thirdng dirae khai thac thanh mot ITnh \ L<* nhat dinh.

* r-



Dllerfuan Korlc, nhap man lich sU xd hoi hoc, dich ti( nguyen ban tuhig Dih

NXB the gun Hd Noi 1997 Tr.I51

10



Tren mot binh dien nao do, hanh vi ducfc dat trong nhung cau true va

nhu-ng he thong nhat dinh, do vay nhirng hanh vi se duoc nghien cihi trong

mot khuon khd he thong kinh te nhat dinh, ching han nhu hanh vi trong

cay hoa qua ciia cac ho nong dan mien nui trong nen kinh te thi trucmg.

1.3. Khai niem hanh vi kinh te

Khi noi tdi hanh vi phai gin voi chii the hanh vi do la con nguai.

Trong Xa hoi hoc khai niem con nguai gdn hen vai cac hoat dong kinh te,

va xa hoi cac hoat dong do duac thuc hien do cac hanh vi, hanh dong kinh

te' va hanh dong xa hoi.

Hanh dong la nhung hoat dong se duac thuc hien thong qua hoat

dong cua cuoc song con nguai. ChAng han hanh dong kinh te nhu: Hanh vi

mua - ban la hanh dong thuan tuy duy ly vi dua vao thong tin day dii,

chinh xac ve gia ca, san pham va cac ca hoi, dieu kien trao doi tren thi

trudng, hanh dong kinh tc tuan theo dong ca ciia ca nhan va vi lai fch vat

chat, tinh than cua ca nhan.

Nhu vay hanh dong kinh te duac xem xet a boi canh nhat dmh hoac

ngay ca nhung bien doi kinh te - xa hoi, trong dieu kien lich sii nhat dinh

C the dugc xem xet cijng vai moi quan he vai cac thiet che khac.

O

Do vay hanh dong bao gom c6 cau true nhu sau: Phuang tien. nhu

cau, muc dich va tinh huong.

Nhu vay hanh vi eo truac hanh dong, hanh vi c6 the duac bieu hien

b^ng hanh dong va c6 the chi bieu hien trong y thuc ciia chii the.

Trong pham vi luan van hanh vi duac hieu la hanh vi kinh te "" hanh

vi trong cay hoa qua cua cac ho nong dan mien niii, hanh \ i ma chu the la

ngUdi nong dan vdi each san xuat cay hoa qua nhu la mot san xuat hang

hang hoa, hanh vi duac bieu dat bang ea trang hoat dong \a trong tu duy

san xuat".



11



2. Cac hu6ng tiep can ly thuyet

2.1. Ly thuyet vi the vai tro.

He thong xa hoi khong don thuan la tap hap cac yeu to ma la mdi

quan he giua cac chu the, cac nhdm, cac tap the cd to chuc tao thanh mot

chu the. Mdi ca nhan trong xa hoi cd mot vi the, vi tri, vai trd khac nhau.

Vi the - vai trd cd anh hudng trong qua trinh hoat dong cua ddi sdng con

ngudi "Khong cd mot nhu eSu nao lai khong an giau trong dd it nhat mot

vai trd va rang ddi vdi mot ca the, khong cd mot vai trd nao lai khong dua

tren nhung nhu cau da duac nhap tam'"-'.

Ly thuyet vi the - Vai trd giup ta nhan thuc rd cac loai vi the va

tuang ung vdi no la cac loai vai trd cua ea nhan trong xa hdi. Vdi ly thuyet

vi the - vai trd gdn lien vdi cac ten tudi Talcoh Parsons, Robert K. Merlon.

Cac nha nghien cuu cd the dua vao ly thuyet vi the - vai trd dc ptian

tich hanh vi, hoat dong ciia cac chii the kinh te. Trong pham vi luan \an

khi xem hanh vi lidng cay hoa qua cua cac hd nong dan mien run. ta to

the can eu vao cac nha hoc vi the - vai trd de phan biet \'i the " ehii hd''

cua nam gidi nhu la loai vai trd ed "sa'n". Hay vi tri ciia ngudi quyet dinh

ciia qua trinh san xuat trong gia dinh " vai trd" dat duac nhu la " ngudi

nong dan lam an gidi", " chu trang trai". Nhu \ay ly thuyet vi the vai trd

giijp chiing ta hieu duac va van dung khi nghien cuu ve vi tri ciia con

ngudi trong qua trinh san xuat va hoat dong trong ddi sdng xa hoi.

2.2. Ly thuyet cau triic, chirc nang

Dai dien cua ly thuyet cau triic, chuc nang la nhiing nha xa hoi hoc

noi ticng ciia cac nude Anh, Phap, My nhu: Augusle comt, Herbert

Spencer, Emilc Dulkhem, Talcott Parson, Robert Morton...



(2) Herman Korle, Nhdp mdn lull sir ul hoi hoc. dich tir ni;u\in han iu''n,i:

Di(c. NXB thi'gidi Hd Ndi 1997 Tr.274

12



Su phat trien cua ly thuyet cau true, chuc nang la ket qua nghien ciru

cua nhieu nha xa hoi hoe theo cac trudng phai khac nhau nhu chii nghia

cau true va chii nghia chii-c nang. Du d trudng phai nao thi ho deu thdng

nhat d chd cho rSng: Mudn giai thich su ton tai va van hanh ciia xa hdi deu

can phai phan tich cau true chirc nang ciia nd, ed y nghia la phan tich cac

thanh phan cau thanh va ca che hoat ddng eiia chung.

Ly thuyet cau true ehu-e nang, cac nha xa hdi hoe theo trudng phai

nay xem xet xa hdi nhu la mot he thdng bao gdm nhieu bd phan khac

nhau, mdi bd phan chiem giir mot vai trd tat yeu nao dd trong xa hdi va

van hanh mot each ddng bd de thue hien cac yeu cau hay chirc nang nao

dd nham thoa man nhirng nhu cau nao dd eiia xa hdi, vi theo cac nha cau

true - chire nang "cac hoat ddng xa hdi, cac qua trinh xa hoi da ton lai bdi

chiing cd mot churc nang tich cue nao dd de thue hien trong xa hdi". Nhu

vay su ton tai ciia cac hoat ddng xa hdi chdc chdn phai thuc hien mot chiic

nang nao dd trong xa hdi. Ly thuyet cau triic, chuc nang khdng dinh mdi

chinh the.

Duac lien ket chat che bdi nhieu bo phan va mdi bd phan deu cd mot

chirc nang nhat dinh. Cac chire nang nay da lam cho chinh the duac ton tai

va cd mot ca'u true tuang ddi on dinh va ben vung.

Trong ITnh vuc xa hdi hoc kinh te thuyet cau triic - chuc nang rat can

thiet va thich hap khi xem xet dac diem, linh chat mdi quan he giua kinh le

va xa hdi, giua con ngudi va kinh le. Bdi vi thuyet cau true chirc nang phan

tich cac yeu td va quan he ciia hanh vi kinh le d cap do vi md.

Vi du: Theo Dukheim "su phan cong lao dong" mot each linh \ i, da

lam cho mot mat, mdi ca nhan phu ihude true tiep han \ao xa hdi va hoat

dong ciia mdi ca nhan trd nen ca nhan hoa han do duoc chuyen mdn hoa

han. Chinh vi the cac ca nhan ngay cang phai le ihudc vao mdi quan he

trao ddi. hap tac phong phii da dang nhieu chien \di nhau tren co sd ciia

cac hoat ddng cd linh chuyen mdn hoa va nhirng dac trung ricng cua nd.

Mdi lien ket cac ca nhan vdi xa hdi do sir phan cong lao ddng lac ra trong

xa hdi cd ve tuang lu nhu mdi lien he chiic nang giCra cac ca quan \di mot



13