2 Về nội dung thông tin của các tạp chí kinh tế

Luận văn tốt nghiệp



Trần Thị Thanh Hà



Nội dung kinh tế, là linh hồn, tư tưởng chủ đạo là yếu tố quyết định tính

hấp dẫn. Chất lượng nội dung thông tin luôn gắn liền với quá trình thực hiện đầy

đủ tôn chỉ mục đích đáp ứng nhu cầu thông tin của các đối tượng phục vụ. Mỗi

tạp chí kinh tế thường thể hiện nội dung thông tin riêng, phù hợp với tôn chỉ mục

đích, phạm vi nghiên cứu của tạp chí mình(cho dù cùng chung một vấn đề nhưng

giữa các tạp chí kinh tế khác nhau đều có thể đề cập nhiều khía cạnh khác nhau,

hoàn toàn không trùng lặp về chi tiết nội dung.

Nội dung thông tin của các tạp chí kinh tế thường được thể hiện cụ thể có

sự khác nhau nhất định về đối tượng nghiên cứu, phạm vi nội dung được thể hiện

… trên cơ sở tôn chỉ mục đích, đối tượng phục vụ riêng của từng tạp chí.

Trong hơn 2 năm qua (từ năm 2006 đến tháng 6 năm 2008) các tạp chí

được khảo sát trên đều dựa vào thực tiễn(bối cảnh, cơ hội, thách thức mới, yêu

cầu hoạt động mới…) mà xác định nội dung thông tin phù hợp. Có 2 sự kiện lớn

chi phối phạm vi nội dung tạp chí :

Tổng kết sau 20 năm đổi mới(1986 – 2006), đổi mới kinh tế đất nước

(gồm cả đổi mới hoạt động các lĩnh vực, các ngành…) đồng thời tiếp tục đổi mới

để đưa nền kinh tế nước ta phát triển nhanh và bền vững.

Hai là sau 11 năm đàm phán kết thúc, nước ta chính thức tham gia

WTO(tháng 10 – 2006), đến nay đã có hơn 1 năm bước đầu thực hiện những

cam kết trong quá trình hội nhập toàn cầu.

Với hai sự kiện đó đã đặt ra cho các tạp chí kinh tế nước ta nhất là những

tạp chí nghiên cứu khoa học kinh tế và những tạp chí ngành phải đáp ứng nhu

cầu mới về nội dung thông tin mà các tạp chí đề cập trong thời kỳ này.

Thông tin về đổi mới kinh tế, các tạp chí chú trọng phản ánh theo bốn dạng

bài chủ yếu: Thành tựu đổi mới và những hạn chế, định hướng phát triển của cả



88



Luận văn tốt nghiệp



Trần Thị Thanh Hà



nền kinh tế và từng lĩnh vực. Trong đó đề cập đến những đổi mới về doanh

nghiệp nhà nước, doanh nghiệp cổ phần hoá, đổi mới lĩnh vực ngân hàng, chính

sách tài chính tiền tệ , đầu tư phát triển… Tạp chí Nghiên cứu kinh tế và Tạp chí

Phát triển kinh tế đã dành một chuyên đề đề cập các khía cạnh đổi mới, đổi mới

tư duy đến những hành động triển khai thực hện cơ chế thị trường định hướng

XHCN, đổi mới chính sách kinh tế, thực hiện chương trình cải cách hành

chính,v.v…

Những tháng đầu năm 2008, các tạp chí kinh tế nhất là tạp chí kinh tế

ngành (Thương mại, Kinh tế và Dự báo) tiếp tục phản ánh những thành tựu đổi

mới hoạt động của ngành hay các tập đoàn kinh tế; đồng thời chú trọng đề cập

đến những biện pháp tiếp tục đẩy mạnh quá trình đổi mới trong những hoạt động

trọng yếu và giải quyết những vấn đề kinh tế cấp bách (gắn với nhiệm vụ kiềm

chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội tăng trưởng nhanh

và bền vững như các bài về đầu tư phát triển, đầu tư từ nguồn vốn ngân sách và

đầu tư trực tiếp nước ngoài; hoàn thiện chính sách tài chính – tiền tệ; giảm nhập

siêu, tăng cường quản lý thị trường giá cả…Với những bài viết có nội dung cụ

thể gắn liền với cuộc sống trong từng thời gian, các tạp chí kinh tế đã góp phần

quan trọng giảm dần tỷ lệ lạm phát, chỉ số giá tiêu dùng và nhập siêu đều giảm

so với đầu năm…

Cùng với nội dung thông tin về đổi mới kinh tế đất nước, một nội dung

lớn khác là những thông tin về hội nhập kinh tế quốc tế, thời gian qua giới báo

chí trong đó khối các tạp chí kinh tế đã đề cập đậm nét và thường xuyên, liên tục

phản ánh ở nhiều kỳ tạp chí. Tạp chí Kinh tế phát triển có 3 kỳ dành nhiều trang

cho chuyên đề bàn về nhiều vấn đề nảy sinh trước và sau khi Việt Nam gia nhập

WTO (số tháng 2- 2008) bài viết được lý giải về lý thuyết và thực tiễn phát triển



89



Luận văn tốt nghiệp



Trần Thị Thanh Hà



của Việt Nam như “Năng lực động của doanh nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội

nhập” đi sâu phân tích bối cảnh của đất nước ta, đưa ra lý thuyết nguồn lực và

năng lực động doanh nghiệp, những yếu tố tạo nên năng lực động doanh nghiệp.

Đặc biệt trong chuyên mục Nghiên cứu và phát triển hay Nghiên cứu – trao đổi,

những tạp chí kinh tế có nhiều bài nghiên cứu, phản ánh về những vấn đề chủ

yếu vừa nhằm hiểu biết và nâng cao nhận thức, vừa gợi ý những giải pháp phát

triển, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế, của doanh nghiệp và sản phẩm.

Đó là những bài viết đề cập những khía cạnh nội dung liên quan quá trình Việt

Nam tham gia hội nhập kinh tế quốc tế.

- Cơ hội và thách thức gia nhập WTO(phân tích tổng hợp) và những yếu tố

ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển hoạt động của ngành (nông nghiệp và xuất

khẩu nông sản …), của doanh nghiệp giúp cho các chủ thể tham gia hội nhập

nhận thức đúng tác động của thị trường nhất là thị trường thế giới.

- Đánh giá kết quả thực tiễn sau một năm tham gia WTO như bài viết

“Thương mại quốc tế của Việt Nam sau một năm trở thành thành viên chính thức

của WTO” hay “Nông nghiệp Việt Nam hậu WTO” ; “Những thách thức cần

vượt qua sau một năm Việt Nam chính thức là thành viên WTO” nhằm nhìn lại

một năm thực hiện những cam kết WTO, bước đầu nêu lên những kinh nghiệm

trở ngại và gợi ý giải pháp cụ thể vượt qua trở ngại, tiếp tục phát huy thời gian

tới những kết quả đạt được

Một nội dung khác cũng được nhiều tạp chí kinh tế ngành phổ cập (vào

thời điểm trước và ngay sau ngày Việt Nam chính thức gia nhập WTO). Đó là

những qui định về thương mại tự do, quan hệ hợp tác, giao dịch giữa các thành

viên và những cam kết khác … Phản ánh phổ biến và hướng dẫn những qui định

đó được đề cập trên các tạp chí có tác dụng tích cực giúp cho nhiều đối tượng



90



Luận văn tốt nghiệp



Trần Thị Thanh Hà



bạn đọc tiếp cận và thực hiện những hoạt động phù hợp điều kiện mới, ngăn

ngừa những hạn chế thua thiệt trong quan hệ hội nhập toàn cầu. Sau những vụ

đối tác kiện doanh nghiệp Việt Nam bán phá giá (cá ba sa, xe đạp…) hoặc sản

xuất nông nghiệp gặp thiên tai… trên tạp chí Thương mại đã có bài báo gợi ý và

giải pháp khắc phục; hoặc vận dụng qui định của WTO đối với những điều kiện

được hỗ trợ nông nghiệp, thực hiện xoá đói giảm nghèo trong nông thôn để gợi ý

ban hành chính sách hợp lý về hỗ trợ nông nghiệp. Ngoài ra, nội dung và biện

pháp xây dựng thực hiện của sản phẩm, của doanh nghiệp nâng cao sức cạnh

tranh trên thị trường thế giới cũng là đề tài được các tạp chí kinh tế vừa trình bày

lý thuyết, vừa giới thiệu kinh nghiệm thực tiễn.

Mặc dù hai nội dung lớn trên đây được coi là trọng tâm thông tin trong

hơn hai năm vừa qua song nếu xét riêng từng tạp chí thì rõ ràng số bài nghiên

cứu về nội dung chưa đủ dung lượng cần chuyển tải, đề cập vấn đề còn thiếu hệ

thống…

Nội dung bài về dự báo được thể hiện theo mấy dạng: phổ biến, hướng

dẫn lý thuyết, phương pháp luận về dự báo; dự báo biến động giá cả hàng hoá

thiết yếu, dự báo hoạt động của ngành, địa phương. Những dự báo trên đây được

phản ánh lẻ tẻ trên các tạp chí kinh tế, không được nêu lên thường xuyên và

không làm nổi bật nội dung tạp chí nên hiệu quả sử dụng thông tin dự báo trong

thực tế rất thấp.

Báo chí, nhất là các tạp chí kinh tế đều có chức năng phản biện, phê phán

hiện tượng vi phạm pháp luật trong hoạt động thực tiễn đề xuất những kiến nghị,

những biện pháp đổi mới . Những nguồn thông tin này rất cần cho các cơ quan

nhà nước, các đối tượng sử dụng tạp chí tiếp nhận ý kiến phản biện để cải thiện

các khâu công tác liên quan.



91



Luận văn tốt nghiệp



Trần Thị Thanh Hà



Nội dung thông tin của một số tạp chí kinh tế đã từng bước chuyển hướng

thể hiện, mở rộng đối tượng phục vụ theo hướng cập nhật thông tin, giảm bớt

tính nghiên cứu để có thể đáp ứng nhu cầu thông tin thiết thực cho số đông bạn

đọc hơn. Đối với tạp chí ngành phát hành 2 hay 4 kỳ trong tháng (tạp chí Thương

mại, Kinh tế & Dự báo ) từng bước theo hướng cập nhật thông tin, tăng tính chất

thời sự, trao đổi phương pháp, phương thức tổ chức thực hiện các hoạt động của

ngành; phản biện chính sách; thực hiện việc kiểm tra, thanh tra hoạt động thực

tế. Đây là xu hướng đang được nhiều tạp chí kinh tế ngành từng bước thể

nghiệm. Tuy nhiên cũng có ý kiến cho rằng việc xử lý bố cục nội dung thông tin

theo hướng trên một cách hợp lý, nghiêm túc là một việc không dễ dàng cần phải

thận trọng lựa chọn nội dung thông tin sao cho vẫn giữ được tính chất của tạp chí

(không lệch hẳn sang thông tin của báo) không vì chuyển hướng này mà lệch

sang khuynh hướng thương mại hoá. Thực tế đã có biểu hiện lệch lạc như vậy và

có ý kiến không đồng tình với cách đổi hướng nội dung tạp chí như trên.

Có thể nhận xét chung các tạp chí kinh tế từ những tạp chí chuyên sâu

nghiên cứu khoa học (lý luận hay thực tiễn) chủ đích phục vụ đối tượng bạn đọc

hẹp đến những tạp chí ngành nội dung tạp chí đã góp phần tích cực nâng cao

chất lượng hoạt động, tăng cường công tác quản lý ngành không có sai sót lớn,

nhất là chưa có biểu hiện sai phạm về mặt chính trị.

Tuy nhiên, nội dung các tạp chí kinh tế vẫn tồn tại một số nhược điểm cần

tiếp tục được hoàn chỉnh thêm :

Hầu hết nội dung các tạp chí chuyên sâu nghiên cứu về kinh tế chưa làm

sáng tỏ những vấn đề lý luận đặc biệt là lý luận về kinh tế thị trường định hướng

xã hội chủ nghĩa. Việc tổng kết về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

vẫn đang trong quá trình nghiên cứu, hoàn thiện.



92



Luận văn tốt nghiệp



Trần Thị Thanh Hà



Nội dung thông tin về thực tiễn hoạt động kinh tế ngành, địa phương ít đi

sâu lý giải những kinh nghiệm thực tế. Một số còn thiên về phản ánh những

thành tích, e ngại nêu lên những khó khăn yếu kém, ít phê phán những hiện

tượng tiêu cực..

Nội dung các bài viết trên tạp chí kinh tế về tổ chức thực hiện các chính

sách kinh tế của các cấp, các ngành và đơn vị cơ sở lý giải vấn đề còn chung

chung chưa đi sâu thực tế để tổng kết, rút ra bài học kinh nghiệm những mô hình

làm ăn hiệu quả… nhằm phổ biến và phát huy rộng trong thực tiễn.

Những nhận xét trên đây mang tính khái quát, chỉ có ý nghĩa tham khảo.

Để có thể đánh giá đúng, khách quan, cần xác định làm rõ quan điểm, tiêu chí,

tiêu chuẩn đánh giá chất lượng nội dung thông tin của từng loại hình tạp chí,

nhất là tạp chí kinh tế.

Tiểu kết chƣơng II

Bốn tạp chí kinh tế được lựa chọn để khảo sát tại Luận văn này có thể

phân tích theo 2 loại tiêu biểu: Tạp chí kinh tế nghiên cứu khoa học (tạp chí

Nghiên cứu kinh tế và Phát triển kinh tế) và Tạp chí Kinh tế ngành(trong đó có

ngành hoạt động chức năng:tạp chí Kinh tế và Dự báo và ngành hoạt động dịch

vụ: tạp chí Thương mại) là những cơ quan tạp chí đã có nhiều năm hoạt động, tổ

chức toàn soạn nhiều lần được kiện toàn, các tạp chí đều thực hiện đúng tôn chỉ ,

mục đích của mình, nội dung thông tin phong phú, có những đổi mới nhất định

về hình thức và nội dung thông tin, song bên cạnh đó vẫn tồn tại nhược điểm

nhất định về nội dung (thông tin thiếu toàn diện và hệ thống, sai sót trong kỹ

thuật vẫn xảy ra. Do mỗi tạp chí có tôn chỉ mục đích, đối tượng phục vụ, phạm

vi nội dung …không hoàn toàn giống nhau, cho nên nội dung thông tin và cách

thể hiện trên từng tờ tạp chí thường khác nhau và không dễ dàng phân tích, đánh



93



Luận văn tốt nghiệp



Trần Thị Thanh Hà



giá cụ thể được làm sáng tỏ thêm trong hoạt động thời gian tới của cơ quan tạp

chí kinh tế. Qua đó mỗi cơ quan tạp chí kinhtế có thể coi đó là những kinh

nghiệm bước đầu để lựa chọn, thử nghiệm một phương án hợp lý xác định cho

mình về hình thức và nội dung thông tin phù hợp.



94



Luận văn tốt nghiệp



Trần Thị Thanh Hà

CHƢƠNG III



3.1 Một số vấn đề đặt ra đối với khối tạp chí kinhtế hiện nay

Gắn liền với đời sống kinhtế xã hội đất nước, hơn lúc nào hết hiện nay

khối tạp chí kinh tế chịu sự tác động từ hai mặt : Một là tình hình trong nước và

thế giới , quá trình thực hiện công cuộc đổi mới của đất nước, đẩy mạnh CNH,

HĐH theo hướng tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng

XHCN và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. hai, những yếu tố ảnh hướng khách

quan, chủ quan chính hoạt động của báo chí, tạp chí kinh tế.

Những yếu tố của hai mặt trên đây đang xen, ảnh hưởng lẫn nhau và tác

động với cấp độ khác nhau đối với hoạt động của cơ quan tạp chí kinh tế nhất

định. Nói chung, sự tác động đó đặt ra cho khối tạp chí kinh tế hai yêu cầu chủ

yếu : đề cao hơn nữa vai trò, nhiệm vụ của hệ thống các tạp chí kinh tế, vượt qua

thách thức không ngừng phấn đấu nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan

tạp chí kinh tế; qua thực tế thực hiện đường lối chủ trương đổi mới kinh tế, hội

nhập kinh tế khai thác những nội dung thông tin gắn với thực tiễn, đồng thời tạo

cơ ảo đề ra những giải pháp hướng tới việc nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt

động tạp chí kinh tế giai đoạn hiện nay.

3.1.1 Bối cảnh tình hình và nhận thức cơ hội, thách thức trong tiến trình

hội nhập kinh tế quốc tế.

Những thành tựu đạt được trên tất cả các lĩnh vực qua 20 năm đổi mới và

những năm vừa qua đã tạo nên sức mạnh mới, lòng tin của nhân dân ta trong

công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà

nước, sức mạnh của cả hệ thống chính trị được tăng cường và gắn bó mật thiết

với nhân dân lao động.



95



Luận văn tốt nghiệp



Trần Thị Thanh Hà



Chiến lược phát triển kinh tế xã hội từ nay đến năm 2010, đất nước ta tiếp

tục phát triển theo đường lối đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá

(CNH, HĐH) quyết tâm đến năm 2010 đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát

triển và tạo nền tảng để đến năm 2020 cơ bản trở thành một nước công nghiệp

theo hướng hiện đại. CNH, HĐH là một quá trình thay đổi cơ bản và toàn diện

các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và quản lý; là quá trình chuyển đổi

từ lao động thủ đông sang lao động với trang bị máy mọc, công cụ, phương tiện

công nghệ hiện đại, phương pháp quản lý tiên tiến, tạo năng suất lao động ngày

càng cao. CNH, HĐH không chỉ đổi mới công nghệ mà còn thúc đẩy và mở rộng

thị trường ngày càng lớn để có thể áp dụng rộng rãi sản xuất lớn, với dây chuyền

sản xuất hàng loạt, nhằm giảm giá thành sản phẩm hàng hóa đã được tiêu chuẩn

hóa. Con đường CNH, HĐH của mỗi nước tùy thuộc vào đặc điểm đặc thù về

nguồn lao động và tài nguyên của nước đó, về tiềm năng trí tuệ, văn hóa của dân

tộc đó và quan hệ cùng với khả năng phát huy, tranh thủ sự giúp đỡ từ bên ngoài

cho sự phát triển của dân tộc mình. Tiến hành CNH, HĐH ở nước ta là làm cho

đất nước giàu mạnh trên nền kinh tế thị trường, theo định hướng XHCN; giữ

vững độc lập tự chủ đi đôi với mở rộng hợp tác quốc tế; tăng trưởng kinh tế đi

đôi với tiến bộ và công bằng xã hội; phát triển văn hóa gắn liền với bảo vệ môi

trường; coi trọng bồi dưỡng giáo dục gắn liền với phát triển nguồn nhân lực; phát

huy nhân tố con người, đồng thời phát triển nền văn hóa dân tộc và văn minh

hiện đại. CNH, HĐH ở Việt Nam là tạo ra sự đổi mới toàn diện; chủ yếu dựa vào

ưu thế tài nguyên trong nước, nguồn nhân lực cả trong nước và ngoài nước thông

qua phát triển sản xuất, gia công và chế biến sản phẩm có giá trị cao để xuất

khẩu, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và phù hợp xu hướng phát triển

quốc tế. Thực hiện quá trình CNH, HĐH nước ta là tập trung giải quyết các vấn



96