5 Cách trở thành một độc giả yêu cầu cao

hay không đọc cuốn sách họ đang cầm.

Việc bạn có cố gắng tìm cách để giữ được

tỉnh táo hay không phần lớn phụ thuộc vào mục

đích đọc sách của bạn. Nếu bạn đọc để tìm lợi ích

như sự tiến bộ về mặt trí tuệ hay tinh thần, thì bạn

phải tỉnh táo. Điều đó có nghĩa là đọc càng tích

cực càng tốt, và bạn phải nỗ lực - sự nỗ lực mà

bạn hy vọng sẽ được đền đáp lại.

Những cuốn sách hay, dù là tiểu thuyết hay

không phải tiểu thuyết, cũng đáng được đọc như

vậy. Dùng một cuốn sách hay mà như một liều

thuốc ngủ rõ ràng là một sự lãnh phí. Ngủ gật hay

để đầu óc vẩn vơ trong suốt thời gian bạn định

dành cho việc đọc nhằm mở rộng hiểu biết, nghĩa

là bạn đã làm thất bại mục đích của chính mình.

Điều đáng buồn là mặc dù nhiều người có thể

phân biệt được sự khác nhau giữa lợi ích và giải trí

khi đọc sách nhưng vẫn không thể thực hiện được

kế hoạch đọc của mình. Lý do vì họ không biết

làm thế nào để tập trung đầu óc vào những việc



đang làm.



Bản chất của việc đọc tích

cực: Bốn câu hỏi cơ bản độc giả

phải hỏi

Trong những chương trước, chúng tôi đã thảo

luận kỹ việc đọc sách như thế nào là tích cực.

Chúng tôi đã nói đọc tích cực có hiệu quả hơn, và

đọc kiểm soát luôn luôn tích cực. Đó là một quá

trình đòi hỏi nhiều nỗ lực. Nhưng chúng tôi chưa

đi vào trọng tâm của vấn đề khi chưa đưa ra một

quy định đơn giản của việc đọc tích cực. Đó là

trong khi đọc, bạn hãy đặt những câu hỏi mà

bản thân phải tự mình tìm cách trả lời.

Nhưng không phải là thích hỏi câu nào cũng

được. Nghệ thuật của việc đọc ở các cấp độ trên

sơ cấp thể hiện qua những câu hỏi đúng và có trật

tự. Có bốn câu hỏi chính bạn phải hỏi khi đọc bất

cứ cuốn sách nào.

1.TỔNG QUAN CUỐN SÁCH NÓI VỀ



ĐIỀU GÌ? Bạn phải cố gắng tìm ra chủ đề chính

của cuốn sách, và phương pháp tác giả phát triển

chủ đề này một cách nhất quán bằng việc phân

chia nó thành những chủ đề phụ quan trọng.

2.NHỮNG GÌ ĐƯỢC ĐỀ CẬP CHI TIẾT

VÀ ĐỀ CẬP NHƯ THẾ NÀO? Bạn phải cố

gắng tìm ra các ý chính, những điều khẳng định,

những luận cứ tạo nên thông điệp đặc biệt của tác

giả.

3.CUỐN SÁCH CÓ ĐÚNG KHÔNG,

ĐÚNG MỘT PHẦN HAY TOÀN BỘ? Bạn

không thể trả lời câu hỏi này nếu không trả lời hai

câu trên. Bạn phải biết tác giả nói gì trước khi

quyết định nó đúng hay không. Tuy nhiên, chỉ biết

suy nghĩ của tác giả thôi chưa đủ. Bạn cũng phải

tự mình quyết định nếu bạn đọc nghiêm túc và hiểu

cuốn sách đó.

4. Ý NGHĨA CỦA CUỐN SÁCH? Bạn phải

hỏi ý nghĩa của những thông tin mà cuốn sách

mang lại là gì? Tại sao tác giả cho rằng cần phải



biết những điều này? Bản thân bạn có cần phải

biết không? Và nếu cuốn sách không những cung

cấp thông tin mà còn mở mang kiến thức cho bạn

thì điều đó nghĩa là bạn cần đào sâu tìm tòi hơn

nữa bằng cách hỏi thêm sẽ có gì xảy ra tiếp theo,

tác giả còn có ngụ ý gì và đề xuất gì thêm.

Bốn câu hỏi trên là những nguyên tắc cơ bản

mà Phần hai cuốn sách này đặc biệt quan tâm.

Bạn đừng bao giờ quên việc đọc một cuốn sách ở

các cấp độ trên sơ cấp đều đòi hỏi bạn phải cố

gắng đặt câu hỏi và trả lời chúng một cách đầy đủ

nhất trong khả năng của bạn. Đó là lý do tại sao

luôn tồn tại sự khác biệt giữa độc giả khó tính, có

đòi hỏi cao với độc giả không biết đòi hỏi gì. Kiểu

độc giả thứ hai không đặt câu hỏi và không có câu

trả lời.

Bốn câu hỏi trên đã tóm lược nhiệm vụ tổng

thể mà một độc giả phải làm. Có thể áp dụng

chúng cho bất kỳ tài liệu đáng đọc nào, như một

cuốn sách, một bài báo, hay một mẩu quảng cáo.



Cấp độ đọc kiểm soát có khuynh hướng trả lời hai

câu hỏi đầu chính xác hơn hai câu hỏi sau. Nếu

bạn chưa trả lời hai câu hỏi sau, chưa có ý kiến gì

về tính đúng đắn của cuốn sách (một phần hay

toàn bộ) và ý nghĩa của nó, thì bạn chưa thể hoàn

thành trọn vẹn cấp độ đọc phân tích. Câu hỏi cuối

cùng (Ý nghĩa của cuốn sách là gì?) là câu hỏi

quan trọng nhất trong cấp độ đọc đồng chủ đề.

Tất nhiên là bạn phải trả lời ba câu hỏi đầu trước

khi cố gắng trả lời câu hỏi cuối.

Sẽ là chưa đủ nếu bạn chỉ biết nội dung của

bốn câu hỏi. Bạn phải nhớ đặt chúng trong khi

đọc. Thói quen này chính là biểu hiện của một độc

giả yêu cầu cao. Hơn nữa, bạn phải biết cách trả

lời chính xác. Khả năng mà bạn phải rèn luyện để

làm được điều này chính là Đọc sách như một

nghệ thuật.

Một người đọc một cuốn sách hay mà vẫn bị

ngủ quên chưa hẳn là vì họ không cố gắng, mà vì

họ không biết cách cố gắng như thế nào. Những



cuốn sách hay phải cao hơn tầm hiểu biết của bạn,

nếu không chúng sẽ không mang lại điều gì thú vị

đối với bạn. Và chính những cuốn sách này sẽ

khiến bạn phải suy nghĩ nếu bạn không cố gắng

vươn lên và đạt tới ngang tầm với chúng. Sự cố

gắng này không làm bạn mệt mỏi. Bạn chỉ mệt mỏi

vì thất vọng nếu cố gắng của bạn bị thất bại do

thiếu kỹ năng. Để tiếp tục đọc tích cực, bạn không

những phải có ý chí mà còn cần cả kỹ năng - nghệ

thuật giúp bạn nâng cao tầm vóc bằng cách nắm

bắt tất cả những gì mà ban đầu bạn cảm thấy vượt

quá tầm tay.



Làm thế nào để thực sự sở hữu

một cuốn sách?

Nếu bạn có thói quen đặt câu hỏi khi đang

đọc sách thì bạn là một độc giả giỏi hơn những

người không biết đặt câu hỏi. Nhưng như chúng

tôi đã nói, chỉ đặt câu hỏi không thôi chưa đủ. Bạn

phải cố gắng trả lời những câu hỏi đó. Mặc dù bạn

có thể hỏi và trả lời trong đầu, nhưng nếu bạn



dùng bút và giấy làm việc đó thì sẽ dễ dàng hơn.

Cây bút sẽ là dấu hiệu cho thấy sự tỉnh táo của

bạn trong khi đọc.

Có một câu nói cổ khuyên ta “hãy đọc những

ẩn ý đằng sau con chữ” để hiểu hết những gì sách

muốn nói. Ngoài ra, chúng tôi còn muốn thuyết

phục bạn: “Hãy viết văn hàm ẩn”. Nếu không, bạn

khó có thể đọc sách hiệu quả.

Khi mua một cuốn sách, bạn đã thiết lập

quyền sở hữu với nó. Nhưng hành động mua thật

sự mới chỉ là khúc dạo đầu của việc sở hữu một

cuốn sách. Bạn chỉ sở hữu nó hoàn toàn khi bạn

biến nó thành một phần của bạn và bạn thành một

phần của nó - tức là bạn phải viết vào trong sách.

Tại sao việc đánh dấu vào một cuốn sách lại là

điều không thể thiếu khi đọc sách? Thứ nhất, nó

giúp bạn tỉnh táo hoàn toàn . Thứ hai, nếu đọc tích

cực, tức là bạn phải suy nghĩ, mà suy nghĩ thường

thể hiện ra bằng từ ngữ, lời nói, hay chữ viết.

Người nào nói anh ta biết mình nghĩ gì nhưng lại



không thể thể hiện ra thường là người không biết

mình nghĩ gì. Thứ ba, viết ra những phản ứng của

bạn giúp bạn nhớ những suy nghĩ của tác giả.

Hãy coi việc đọc một cuốn sách là cuộc đối

thoại giữa bạn và tác giả. Hãy cho rằng tác giả

hiểu biết về chủ đề cuốn sách nhiều hơn bạn, nếu

không bạn đâu cần mất thời gian đọc sách của

người đó. Nhưng hiểu là một sự vận hành theo hai

chiều: học viên phải tự hỏi mình và hỏi giáo viên.

Thậm chí, khi đã hiểu giáo viên nói gì, người học

phải sẵn sàng tranh luận với thấy. Đánh dấu vào

sách là một cách biểu hiện ý kiến tán thành hay

phản đối của bạn với tác giả. Đó chính là sự trân

trọng tối đa mà bạn dành cho tác giả.

Có nhiều cách đánh dấu vào sách một cách

thông minh và hiệu quả. Sau đây là một số cách

bạn có thể dùng:

1.GẠCH DƯỚI: Gạch dưới những điểm

chính, những nhận định quan trọng hay có sức

thuyết phục.



2.VẠCH NHỮNG ĐƯỜNG THẲNG

NGOÀI LỀ: Để nhấn mạnh những nhận định đã

được gạch dưới, hay chỉ rõ một đoạn quá dài

không gạch dưới được.

3. ĐÁNH DẤU SAO, HOA THỊ, HAY BẤT

CỨ DẤU GÌ BÊN LỀ: Hình thức này nên được

dùng cách quãng để nhấn mạnh mười, hay mười

hai nhận định hoặc đoạn văn quan trọng nhất trong

cuốn sách. Bạn có thể gấp góc những trang có

đánh dấu, hay ép một mảnh giấy vào giữa các

trang. Như thế, bất cứ lúc nào bạn cũng có thể lấy

sách ra đọc và nhớ lại ngay những gì đã đọc bằng

cách mở ra trang bạn đã đánh dấu.

4. ĐÁNH SỐ BÊN LỀ: Để chỉ một loạt các ý

mà tác giả đã nêu trong quá trình hình thành lý lẽ.

5. ĐÁNH SỐ CỦA NHỮNG TRANG

KHÁC BÊN LỀ: Để chỉ ra những chỗ khác trong

cuốn sách có nhận định tương tự, hay những ý liên

quan hoặc đối lập với những ý đã được đánh dấu;

tập hợp các ý liên quan đến nhau nhưng nằm rải



rác trong cuón sách. Nhiều độc giả dùng ký hiệu

“Cf” để chỉ số của các trang khác có nghĩa là “so

sánh với” hay “đề cập tới”.

6.KHOANH TRÒN NHỮNG TỪ HAY

CỤM TỪ QUAN TRỌNG: Cách này tương tự

như cách gạch dưới.

7.VIẾT BÊN LỀ, Ở ĐẦU HAY CUỐI

TRANG: Để lưu lại các câu hỏi (và có thể cả câu

trả lời) mà đoạn văn đã gợi ra cho bạn; tóm tắt

một tranh luận phức tạp thành một câu đơn giản;

ghi lại một loạt những ý chính trong cả cuốn sách.

Những trang cuối có thể được dùng như một bảng

chú dẫn những luận điểm của tác giả theo thứ tự

xuất hiện trong sách.

Đối với những người chuyên đánh dấu sách thì

những trang áp bìa đầu một cuốn sách thường

quan trọng nhất. Một số người dùng các trang này

để làm nhãn sở hữu sách trông rất ấn tượng.

Nhưng điều đó chỉ thể hiện sự sở hữu về mặt tài

chính đối với cuốn sách. Những trang này nên



được dành để ghi lại những suy nghĩ của bạn. Sau

khi đọc xong cuốn sách và ghi lại những chú dẫn

của riêng bạn ở những trang cuối sách, hãy lật lại

trang đầu và cố tóm lược cuốn sách thành một cấu

trúc hợp nhất với một dàn ý cơ bản và theo trật tự

các phần. Chính bản tóm lược này là thước đo

mức độ hiểu, thể hiện sự sở hữu về mặt trí tuệ của

bạn đối với cuốn sách.



Ba kiểu ghi chú

Có ba kiểu ghi chú khác nhau khi đọc sách.

Bạn dùng loại nào tuỳ thuộc vào cấp độ mà bạn

đang đọc.

Khi đọc theo cấp độ kiểm soát, có thể bạn

không có thời gian để ghi chú trong sách vì đọc

kiểm soát luôn bị giới hạn về thời gian. Tuy nhiên,

khi đọc ở cấp độ này, bạn sẽ đặt những câu hỏi

quan trọng về cuốn sách, sẽ thật tuyệt vời nếu bạn

ghi lại những câu trả lời ngay khi chúng vừa mới

xuất hiện trong đầu, mặc dù không phải lúc nào

bạn cũng tìm thấy câu trả lời.