KHU VỰC NHÀ NƯỚC VÀ NHỮNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI CUNG ỨNG DỊCH VỤ C

phớa, cú th thy rng chớnh ph ó thc s quan tõm n vic cung cp cho ngi

dõn cỏc dch v cụng thit yu nh giỏo dc, y t v an sinh xó hi. Nhỡn chung,

ngi dõn ó c hng th nhng iu kin giỏo dc, y t v vn húa, tt hn.

iu ú c chng minh qua bng chng ch s phỏt trin con ngi (HDI) ca

nc ta ó t c mc cao hn so vi trỡnh phỏt trin kinh t. Ch s HDI bao

gm mt s yu t c bn ca cuc sng con ngi nh tui th, trỡnh vn hoỏ v

thu nhp thc t theo u ngi. Nu nh trong nm 2004, xp hng v GDP bỡnh

quõn u ngi ca Vit Nam ch mc 124, thỡ ch s HDI ca Vit Nam c

xp th 112 trong s gn 200 nc trờn th gii7.

Trong lnh vc giỏo dc, vi s u t ca Nh nc v truyn thng hiu

hc ca dõn tc, chỳng ta ó hon thnh vic xoỏ mự ch v ph cp giỏo dc tiu

hc, ang thc hin ph cp trung hc c s v phỏt trin mnh cỏc trng dy

ngh, giỏo dc i hc v chuyờn nghip. S tr em trong tui tng cp hc c

i hc t t l cao. Nm 2005 t l ny cp tiu hc l 97%, trung hc c s l

80%, trung hc ph thụng l 45%. C nc cú 17 triu hc sinh ph thụng, trong ú

48% l hc sinh n. Cỏc trng ph thụng hu ht l cụng lp. Trng ngoi cụng

lp cũn ớt, phn ln bc trung hc ph thụng v tp trung ụ th. Cỏc trng

cụng lp khụng thu hc phớ bc tiu hc, cỏc bc hc cao hn cú thu hc phớ

nhng kinh phớ u t v hot ng vn da ch yu vo ngõn sỏch nh nc. Trong

lnh vc o to (dy ngh, giỏo dc i hc, cao ng v chuyn nghip), s trng

dõn lp ngy cng tng, nhng t trng cha cao. Nm 2004 cú 1,32 triu sinh viờn

i hc, cao ng, 465 nghỡn hc viờn trung hc chuyờn nghip, trong ú 10,5% hc

cỏc trng ngoi cụng lp. S hc sinh hc ngh mi tuyn nm 2005 l 1,18 triu

ngi. Sinh viờn, hc sinh nghốo c nh nc tr giỳp thụng qua chớnh sỏch hc

phớ v cho vay di hn; nhiu a phng ó vn ng nhõn dõn lp qu khuyn hc

giỳp cho hc sinh nghốo v khuyn khớch hc sinh gii. Bờn cnh vic khụng

ngng tng t l chi ngõn sỏch cho giỏo dc, ( t 8,6% nm 1985 tng lờn 12,3%

nm 2003) Nh nc ta ó tớch cc vn ng, thu hỳt vn ODA, ti tr ca cỏc t

chc quc t v chớnh ph cỏc nc di hỡnh thc vin tr khụng hon li v cho

vay di hn vi lói sut u ói. u t cho lnh vc giỏo dc nhm thc hin cỏc

mc tiờu v ph cp giỏo dc, bi dng giỏo viờn v cỏn b qun lý giỏo dc; phỏt

trin dy ngh v cng c cht lng i hc.

Trong lĩnh vực y tế, hệ thống y tế nhà nớc đã đợc xây dựng và phát triển

tơng đối rộng khắp. Từ cấp Trung ơng, Bộ Y tế và các bệnh viên Trung ơng, đến

các tỉnh, huyện, xã đều có một mạng lới các tổ chức về các dịch vụ phòng và chữa

7



UNDP (2005), Bỏo cỏo Phỏt trin Con ngi nm 2004.



25



bệnh. Nh nc ó cú quy hoch tng th phỏt trin s nghip chm súc, bo v v

nõng cao sc khe ngi dõn. Ngõn sỏch nh nc dnh cho ngnh y t (nm 2003

chim 3,1% tng chi ngõn sỏch) c phõn b theo hng u tiờn cho y t d

phũng, hon thin mng li c s, phỏt trin bo him y t cho cỏc i tng chớnh

sỏch, hin i hoỏ cỏc trung tõm y t chuyờn sõu v phỏt trin y hc c truyn,

Cỏc chớnh sỏch tr giỳp ca nh nc cựng vi cỏc hỡnh thc h tr ca cng

ng qua cỏc qu t thin, lm vic ngha ...th hin s quan tõm v c gng ca c

nh nc v xó hi trong vic chm súc sc khe ngi nghốo, ngi gi cụ n,

ngi tn tt,Cỏc chng trỡnh mc tiờu y t quc gia ó c thc hin cú hiu

qu. Cú th thy rừ thnh cụng ny thụng qua vic thc hin tt cỏc d ỏn tiờm

chng m rng, phũng chng dch bnh. Nh vy, nhiu dch bnh nguy him ó

c khng ch; s ngi mc v cht do cỏc bnh truyn nhim ngy cng gim.

Tui th bỡnh quõn ca ngi Vit nam nm 2005 t 71,3 tui, thuc loi cao

ụng Nam .

Nh nc cng cú cỏc chớnh sỏch nhm m rng v nõng cao cht lng h

thng khỏm cha bnh bng y hc c truyn t trung ng n c s, tng cng

u t nhm y mnh nghiờn cu khoa hc, c bit l cụng ngh sinh hc, cụng

ngh thụng tin trong hot ng y t; y mnh sn xut thuc cha bnh v ci tin

qun lý th trng dc phm. Vic i mi chớnh sỏch vin phớ c thc hin i

ụi vi chớnh sỏch tr cp cho ngi nghốo, khỏm cha bnh min phớ cho tr em

di 6 tui, phỏt trin bo him y t. Ngun nhõn lc cho ngnh y t c quan tõm

u t phỏt trin, k c vic gi cỏn b y t ra nc ngoi o to. i ng cỏn b

ngnh y c hng cỏc chớnh sỏch ói ng, ph cp c thự (nh ph cp phũng

chng dch; ph cp chm súc bnh nhõn lao, tõm thn, phong, HIV/AIDS).

Nhà nớc cũng đóng vai trò nòng cốt trong việc cung ứng các dịch vụ văn

hoá- thông tin... v ó t c nhiu thnh tớch ỏng k. Bn sc vn húa dõn tc

c gi gỡn, ng thi nhng tinh hoa vn húa ca nhõn loi c tip thu. Mc

tip nhn, hng th vn húa ca ngi dõn qua cỏc kờnh khỏc nhau c ci thin

rừ rt. ó cú nhiu cụng trỡnh vn húa c cỏc ngnh, cỏc cp quan tõm u t gi

gỡn, tụn to, cỏc di sn vn húa phi vt th c bo tn v phỏt huy. Ti cỏc a

phng, cỏc cụng trỡnh, thit ch vn húa c xõy dng rng khp, nht l phong

tro xõy dng nh vn húa thụn, bn. Tớnh n nm 2004, c nc ó cú 5.126 nh

vn húa, trung tõm vn húa. Mng li th vin t cp tnh, huyn, cho ti xó, thụn

ó c xõy dng mi v nõng cp, to iu kin cho ngi dõn tip cn ngun tri

thc qua sỏch, bỏo, ti liu. Nhng thnh tu ú ó gúp phn nõng cao i sng tinh

thn cho ngi dõn.



26



I.2. Dch v cụng ớch

i vi vic cung ng cỏc dch v cụng ớch, cho n nay, Nh nc vn l

ngi chu trỏch nhim cung ng hu nh ton b cỏc dch v in, nc, v sinh

mụi trng. i vi dch v in v chiu sỏng cụng cng, trong c ba quỏ trỡnh

ca vic cung ng in, cỏc cụng ty nh nc nm hu ht khõu phỏt in, truyn ti

v phõn phi in. Nh nc ó u t nhiu vo vic nõng cp v phỏt trin h

thng c s h tng. Trong 5 nm (2001-2005) ó xõy dng mi v nõng cp 69.600

Km ng ụ tụ; hu ht cỏc xó trong c nc ó cú ng ụ tụ n trung tõm xó, cú

in ti cỏc gia ỡnh, cú trng hc, trm xỏ y t, 62% dõn s nụng thụn c dựng

nc sch v 90% c xem truyn hỡnh.

Lnh vc cung ng dch v vn ti thu hỳt s tham gia ca cỏc thnh phn

kinh t, ch yu l vn ti ng ụ tụ v ng sụng, cũn vn ti ng hng

khụng v vn ti bin vn tp trung ch yu trong tay cỏc cụng ty ca nh nc.

Trong tng khi lng luõn chuyn hng hoỏ nm 2003 ca c nc, cỏc cụng ty

nh nc chim 64% v hng hoỏ v 37,3% v hnh khỏch. Nhỡn chung, nhu cu i

li v kinh doanh ca ngi dõn c ỏp ng tt hn; song cht lng dch v

cha cao. Tỡnh trng tc nghn giao thụng cỏc ụ th ln cha c khc phc.

Tai nn giao thụng tip din nghiờm trng.

Vic cung ng dch v bu chớnh vin thụng cú bc phỏt trin mnh. Trc

thi k i mi, dch v vin thụng ch yu nhm phc v cho cỏc c quan, doanh

nghip nh nc v mt s c s sn xut. i vi ngi dõn, mỏy in thoi khi ú

cũn l mt th xa x. n nm 1990, c nc mi cú 114 nghỡn mỏy in thoi, vi

mt 0,17 mỏy/100 dõn. Cựng vi chớnh sỏch ci cỏch kinh t v m ca, ngnh

bu chớnh vin thụng trong mt thi gian ngn ó thay i cn bn t mt h thng

lc hu sang mng k thut s hin i m rng c cho cỏc vựng nụng thụn, min

nỳi, biờn gii v hi o, m bo thụng tin ni a v quc t thụng sut. Tớnh n

cui nm 2005, trong c nc cú 14 triu mỏy in thoi (17 mỏy/100 dõn), 2,4 triu

thuờ bao Internet8. Mng in thoi di ng phỏt trin nhanh vi s xut hin ca

mt s cụng ty thay cho tỡnh trng c quyn kinh doanh trc õy. Vit Nam l

nc cú tc phỏt trin vin thụng ng th hai trờn th gii my nm qua, gúp

phn tớch cc thỳc y s phỏt trin kinh t - xó hi, bo m an ninh- quc phũng,

phc v dõn sinh v nõng cao dõn trớ.



8



Cỏc s liu ly trong bỏo cỏo ca B K hoch v u t thỏng 10-2005 v k hoch phỏt trin

kinh t - xó hi 5 nm 2006 -2010.



27



I.3. Dch v hnh chớnh cụng

Dch v hnh chớnh cụng gn vi chc nng phc v v qun lý ca nh

nc, do cỏc c quan hnh chớnh nh nc thc hin phc v cỏc quyn v ngha

v c bn ca cỏc t chc v cụng dõn. Trong nhng nm qua, Nh nc ta ó chỳ

trng i mi v nõng cao cht lng cung ng dch v hnh chớnh cụng, coi ú l

mt khõu quan trng trong vic thc hin chng trỡnh ci cỏch nn hnh chớnh c

v th ch, th tc, t chc b mỏy v cỏn b. Nh nc ó bt u ỏp dng cỏc

phng tin k thut in t, tin hc nõng cao cht lng dch v hnh chớnh

cụng, nh trong vic cung cp thụng tin v th ch, t chc, u thu cỏc d ỏn chi

tiờu cụng, ng ký cp phộp kinh doanh, cp phộp u t, hi ỏp phỏp lut hay

ng ký xe mỏy Nhỡn chung vic cung ng dch v hnh chớnh cụng cú mt s

tin b, nhng khụng u. Ngi dõn v doanh nghip c to thun li v d

dng hn trong mt s vic cn gii quyt vi c quan nh nc, nh ng ký kinh

doanh, lm th tc h tch, tỡm hiu lut phỏp, song cũn gp nhiu rc ri, phin

h trong nhiu lnh vc khỏc, nh cp giy chng nhn quyn s dng nh, t, cho

thuờ t, cp phộp xõy dng nh, cụng chng, h khu Ngi dõn v doanh

nghip vn tip tc l nn nhõn ca tỡnh trng phin nhiu, bt hp lý, chm tr,

thiu hiu qu trong t chc v hot ng ca b mỏy hnh chớnh cỏc cp.

II. NHNG VN TN TI TRONG CUNG NG DCH V CễNG

Vit nam, vi c ch bao cp trong nhiu thp k qua, Nh nc hu nh

m nhim tt c vic cung cp cỏc loi dch v cụng, di cỏc hỡnh thc khỏc nhau,

nh thụng qua cỏc doanh nghip nh nc cụng ớch, h thng trng hc, bnh vin

cụng, cỏc t chc ph n, on thanh niờn hot ng bng ngõn sỏch nh nc,

Hu qu l Nh nc ó phi chu gỏnh nng v biờn ch, chi phớ hnh chớnh, ng

thi b mỏy ca cỏc b, ngnh v a phng rt cng knh v kộm hiu qu.

II.1. Hiu qu cung ng dch v cụng thp

Hiu qu thp trong cung ng dch v cụng ca Nh nc khin cho ngi

dõn khụng tha món vi cỏc dch v cụng m Nh nc ang cung cp hoc c

quyn cung cp. Cỏc dch v ny nhỡn chung khụng ch thiu v s lng, m cht

lng phc v cng cũn thp, do khi lng dch v cụng do Nh nc m nhn

cung ng trc tip cũn quỏ ln v h thng cung ng dch v cụng cũn nhiu hn

ch v nng lc qun lý, iu hnh v t chc thc hin.

S c quyn ca cỏc c quan nh nc trong vic cung ng mt s loi dch

v cụng l mt nguyờn nhõn quan trng dn n hiu qu cung ng dch v cụng

thp. Tỡnh trng c quyn ó lm tng tớnh quan liờu, ca quyn ca b mỏy nh

nc. Hot ng di s bao bc ca Nh nc, cỏc c quan nh nc chu trỏch

nhim cung ng dch v cụng cha thc s phi i mt vi cnh tranh v nguy c



28



phỏ sn, nờn h cha cú ng lc gim chi phớ, h giỏ thnh v nõng cao hiu qu

cung ng dch v cụng. i vi nhng dch v thu tin, giỏ c dch v khụng phn

ỏnh ỳng chi phớ b ra; trong mt s trng hp, quy nh giỏ ca Nh nc thp

hn chi phớ, trong khi cú nhng dch v do n v cung ng t nh giỏ li nõng lờn

quỏ cao. Cú th thy rừ vn ny trong ngnh in, mt ngnh thuc nh nc

c quyn trong vic cung ng dch v. Ngi dõn v doanh nghip bt bỡnh vỡ giỏ

in tng liờn tc, lm nh hng khụng nh n i sng v sn xut. Trong khi

ú, ngnh in a ra rt nhiu lý do tng giỏ. Giỏ in cú th khụng tng, hoc

tng mt mc hp lý nu ngnh in ci tin phng thc qun lý, trỏnh tht

thoỏt in nng, v gim bt tham nhng, lóng phớ trong vic xõy dng, vn hnh

cỏc nh mỏy phỏt in v mng li phõn phi in. V tiờu cc trong vic lp t

in k in t Thnh ph H Chớ Minh m cụng lun lờn ỏn gay gt trong thi

gian va qua l mt minh chng cho s thiu trỏch nhim v kộm hiu qu ca c

quan nh nc trong cung ng dch v cụng.

Cỏc loi tr cp v u ói ca Nh nc i vi cỏc c quan cung ng dch

v cụng nh tr giỏ, tớn dng u ói, min thu s dng t,trong nhiu trng

hp li em n cỏc kt qu tiờu cc. Vic c hng nhng u ói ó khụng lm

cho cỏc n v ny hot ng hiu qu hn, m thay vo ú li nuụi dng t tng

li, da dm vo Nh nc, v trit tiờu tớnh nng ng, sỏng to ca cỏc n v

ú. Trong cung ng dch v cụng ca cỏc n v nh nc, s bao cp v cung ng

dch v cụng cng cú th dn n tỡnh trng tiờu dựng quỏ mc cn thit, lm tng

gỏnh nng ngõn sỏch trong khi s lng v cht lng ca vic cung cp dch v

vn khụng c bo m.

Mt hn ch na trong vic cung cp dch v cụng ca Nh nc l s thiu

vng cỏc dch v ỏp ng nhu cu ngy cng cao v a dng ca ngi dõn. Cỏc

hot ng cung cp dch v cụng mang tớnh co bng khụng cũn kh nng ỏp

ng y , kp thi v tt cỏc nhu cu khỏc nhau ca cỏc b phn dõn chỳng trong

xó hi. Ngi dõn hin nay khụng cũn l nhng ngi th ng cu xin dch v ca

Nh nc, m h ó tr thnh nhng khỏch hng, do vy h cú quyn s dng dch

v v ũi hi c phc v mt cỏch tt nht. C ch cung ng dch v cụng hin

nay ca Nh nc ta cha thớch ng vi thc t ny.



29



Hp 8 : S yu kộm ca h thng giỏo dc cụng lp

nc ta, giỏo dc c coi l quc sỏch hng u nờn ngõn sỏch u t

mi ngy mt tng. Nm 2005, s tin u t vo lnh vc ny ó lờn ti 4 t USD

(2 t ca Nh nc v 2 t ca dõn), cựng vi s tin khong 900 triu USD vay

ca nc ngoi v 3.000 t ng tin cụng trỏi giỏo dc. õy l s tin tng i

ln so trong hon cnh ngõn sỏch chung ca Vit Nam hin nay9. Cụng cuc ci

cỏch giỏo dc cng ó c tin hnh t nhiu nm nay, v bc u t c mt

s kt qu nht nh. Tuy vy, h thng giỏo dc ca Vit Nam vn ang trong tỡnh

trng ỏng bỏo ng v nhiu phng din dn n cht lng giỏo dc b gim sỳt,

mt nguy c ln i vi s phỏt trin chung ca ton dõn tc. Qun lý giỏo dc

Vit Nam mang tớnh tp trung. Cỏc chớnh sỏch giỏo dc u do B Giỏo dc v o

to ch th t Trung ng. iu ú dn n vic a ra cỏc chớnh sỏch xa ri thc t

ca mi a phng, lm chm s phỏt trin ca tng vựng núi riờng v c nc núi

chung. Khỏc hn vi h thng giỏo dc nhiu nc khỏc l va cung cp cho sinh

viờn nhng kin thc c bn, va to cho h mt kh nng t duy phõn tớch v

tng hp s kin, thỡ giỏo dc Vit Nam cú tớnh t chng v nhi nhột vo u cỏc

sinh viờn cng nhiu s kin cng tt, khụng to cho h cú tớnh t ch v t lp

sau ny cú kh nng t gii quyt cỏc vn 10.

Trong lnh vc giỏo dc, cha cú s phỏt trin cõn i gia giỏo dc ngh

nghip, giỏo dc i hc v giỏo dc ph thụng; quy mụ, cht lng v hiu qu

giỏo dc ngh nghip cha ỏp ng yờu cu cụng nghip hoỏ, hin i hoỏ t

nc; i ng giỏo viờn cũn thiu, cht lng cha ỏp ng yờu cu ca i mi

giỏo dc; cụng tỏc qun lý giỏo dc cũn hn ch, nht l i vi giỏo dc khụng

chớnh quy v giỏo dc ngoi cụng lp; nhiu giỏo viờn, nh trng cha tớch cc i

mi phng phỏp dy v hc; cỏc iu kin bo m phỏt trin giỏo dc cũn nhiu

bt cp; giỏo dc vựng sõu, vựng xa cũn gp nhiu khú khn; vic phong hc hm,

hc v khụng t lờn hng u tiờu chun cht lng ó lm xu i hỡnh nh v uy

tớn ca ngi thy trong xó hi. c bit, mt trong nhng vn nn ca ngnh giỏo

dc Vit Nam l vic chy theo bng cp, mua im, s tha húa v o c ca mt

s giỏo viờn. Tỡnh trng dy thờm, hc thờm trn lan ó v ang gõy ra nhiu hu

qu tiờu cc, lm nh hng khụng nh ti cht lng o to, uy tớn ca cỏc thy



9



Chi tiờu cho giỏo dc Vit Nam nm 2005 chim 8,3% GDP, vt c M ch cú 7,2%.



10



Thi bỏo kinh t Si gũn, ngy 25-11-2004



30



cụ giỏo, sc khe v kh nng tip thu ca cỏc em hc sinh. Mt yu t khỏc lm

nh hng nghiờm trng ti cht lng giỏo dc chớnh l vic thiu trang thit b

dy hc. Tỡnh trng dy chay, hc chay ca thy v trũ vn ang din ra khụng ch

nhng vựng nụng thụn, vựng sõu, m cũn c nhng thnh ph ln.



Mc dự theo B Giỏo dc v o to, Vit Nam cú ti 94% dõn s bit ch,

v ó xúa xong nn mự ch, ph cp giỏo dc tiu hc v ang thc thi ph cp

trung hc c s, song trờn thc t, cú khong 6,8 triu ngi trờn 10 tui cha tng

n trng v trong s ú cú 5,3 triu ngi hon ton cha bit ch. Mt trong

nhng nguyờn nhõn ca nn mự ch ú l chi phớ trc tip cho giỏo dc Vit Nam

khỏ cao so vi thu nhp ca cỏc h nghốo. Bờn cnh ú, Vit Nam hin nay, s

lao ng c o to ngh ch t 25% so vi tng s lao ng, cú ngha l cũn

75% lao ng khụng c o to. Tt c nhng yu t trờn ó lm suy gim

nghiờm trng cht lng giỏo dc Vit Nam, y nn giỏo dc Vit Nam tt hu

xung hng thp nht khu vc ụng Nam .

Thc trng trờn ca ngnh giỏo dc t ra vn phi tin hnh ci cỏch

nõng cao cht lng giỏo dc. D lun xó hi cho rng ó n lỳc phi nhỡn thng

vo s tht m x tn gc nguyờn nhõn ca s trỡ tr trong ngnh giỏo dc. Ci

cỏch giỏo dc phi sõu rng ch khụng n thun l tng thờm kinh phớ cho cỏc

trng hay nhng gii phỏp chp vỏ mi khi cú s phn ng ca xó hi. i vi

giỏo dc cp i hc, cn thit phi chỳ trng ti phng thc qun lý, quyn t

ch, trc tiờn l t ch v o to ca cỏc trng, thay i ni dung chng trỡnh

v phng phỏp dy v hc, o to li v sng lc i ng ging viờn v xõy dng

nhng chớnh sỏch xó hi tho ỏng trong giỏo dc. Trong nhng nm gn õy, B

Giỏo dc v o to ó cho phộp cỏc trng trng im quc gia c xut mt

s chng trỡnh o to hin i da trờn c s tham kho cỏc chng trỡnh o to

nc ngoi m khụng b rng buc bi chng trỡnh khung ca B. Hy vng rng,

vi s chuyn bin mi ny, cht lng o to trong cỏc trng i hc s cú s

ci thin ỏng k.

nc ta hin nay, cõu hi nờn hay khụng nờn coi giỏo dc l mt loi hng

húa c bit ang l mt vn cũn gõy tranh cói. Song mt iu rừ rng l nu

cho khu vc t nhõn chim v trớ ch o trong vic cung ng dch v giỏo dc thỡ

s xy ra tỡnh trng nhiu ngi cú nng lc khụng iu kin i hc. Xó hi

s b tn tht to ln do khụng tn dng c trớ tu ca nhng ngi ny. Vỡ vy,

to ra s cụng bng, Nh nc cú trỏch nhim cung ng loi dch v ny cho tt c

ngi dõn ca mỡnh mt mc nht nh, to tin cn thit cho mi cụng dõn

phỏt huy c ht kh nng ca mỡnh. Vi ý ngha nh vy, thỡ Nh nc phi gi

mt vai trũ ct yu trong phỏt trin giỏo dc, v vic ci cỏch giỏo dc hng ti

mt h thng giỏo dc ton din cú cht lng v khc phc nhng khim khuyt

hin nay trong h thng ny phi l trỏch nhim chớnh ca Nh nc. Vi ch



31



trng mi ca ng v Nh nc v xó hi húa giỏo dc, vic cho phộp khu vc

t nhõn v cỏc t chc xó hi dõn s tham gia vo lnh vc ny s gúp phn thỳc

y s nghip giỏo dc, o to lờn mt bc mi.



Thc t cho thy rng, trong lnh vc cung ng dch v cụng, Nh nc ta

ó c gng rt nhiu nhm ỏp ng cỏc yờu cu ca xó hi. mt mc nht nh,

Nh nc ó m bo c vic cung ng cỏc dch v cụng thit yu cho ton xó

hi. Trong mt s lnh vc nh giỏo dc, y t, chỳng ta ó t c nhng kt qu

ỏng k. Tuy vy, bờn cnh nhng thnh tu núi trờn, hot ng cung ng dch v

cụng ca Nh nc cũn nhiu thiu sút. hot ng cung ng dch v cụng c

tt hn na, chỳng ta cn tng bc ci tin hot ng ca nhng c quan nh nc

cung ng dch v cụng, i mi c cu t chc v quy trỡnh cung ng dch v. iu

quan trng l phi thỳc y s cnh tranh trong lnh vc cung ng dch v cụng

thụng qua vic chuyn giao mt phn cỏc dch v cụng cho khu vc t nhõn v cỏc

t chc xó hi dõn s. ú chớnh l nhng yờu cu v i mi cung ng dch v cụng

c cp n trong phn sau.

II.2. B mỏy hnh chớnh nh nc cũn nhiu bt cp

C cu b mỏy hnh chớnh nh nc ang bc l nhiu im yu, khụng phự

hp vi chc nng ca nn hnh chớnh nh nc trong iu kin kinh t th trng

v do ú khụng cú kh nng cung ng nhng dch v m thc t ũi hi. Nn hnh

chớnh vn cũn mang nng du n ca c ch tp trung, quan liờu bao cp, cha ỏp

ng c nhng yờu cu ca c ch qun lý mi cng nh yờu cu phc v ngi

dõn trong iu kin mi, hiu qu qun lý cũn thp. Cỏc b, ngnh, a phng vn

theo mụ hỡnh qun lý c, mang nng tớnh quan liờu, hỡnh thc. Cú nhiu loi dch v

m dõn cú nhu cu ó khụng c quan tõm gii quyt ỳng mc, thớ d nh dch

v cung cp thụng tin, t vn, h tr vic lm, Ngoi ra, chc nng, nhim v

qun lý ca b mỏy hnh chớnh cha c xỏc nh phự hp; s phõn cụng, phõn

cp gia cỏc ngnh v cỏc cp cha tht rnh mch. Vic quy nh thm quyn,

phõn cụng trỏch nhim khụng rừ rng cựng vi s thiu phi hp gia cỏc c quan

nh nc trong nhng cụng vic cú tớnh cht liờn ngnh ó lm gim cht lng

cung ng dch v cụng ca Nh nc. Mt vn nghiờm trng na l h thng th

ch hnh chớnh cũn cha ng b, cũn chng chộo v thiu thng nht; th tc hnh

chớnh trờn nhiu lnh vc cũn rm r, phc tp; trt t k cng cha nghiờm.

Phng thc t chc b mỏy hnh chớnh cha khoa hc, cũn cng knh, va tp

trung quan liờu, va phõn tỏn; cha cú nhng c ch, chớnh sỏch ti chớnh thớch hp

vi hot ng ca c quan hnh chớnh, n v s nghip, t chc lm dch v cụng.

Vic cỏc n v nh nc cung ng dch v cụng chu s qun lý ca c

quan ch qun tng t nh n v hnh chớnh, ó dn n tỡnh trng cỏc c quan



32



ny khụng phỏt huy c tớnh t ch, t chu trỏch nhim trong hot ng v phỏt

trin ca mỡnh. Tt c mi k hoch v chng trỡnh hot ng thng c cp

trờn giao c th, nh ch tiờu tuyn sinh, s ging bnh, s phim phỏt hnh trong

nm, V ti chớnh, n v s nghip l n v d toỏn nh c quan hnh chớnh,

ch da vo mt ngun u vo t ngõn sỏch nh nc, chi v thu u theo d toỏn

c cp trờn duyt. V t chc cỏn b, cp trờn quyt nh nh biờn, tuyn chn

cỏn b nhõn viờn; vic sp xp lng bng, c cỏn b i nc ngoi, thnh lp n

v trc thuc, v.v. u phi c cp trờn phờ duyt. iu ú dn ti s trỡ tr trong

nõng cao tớnh sỏng to v ci tin hiu qu cụng vic ca cỏn b, nhõn viờn trong

cỏc c quan nh nc.

Vi c ch vn hnh nh hin nay ca b mỏy hnh chớnh, ngi dõn khú cú

th tham gia v giỏm sỏt mt cỏch cú hiu qu, qua ú ci thin cht lng cung ng

dch v cụng ca khu vc nh nc. Tỡnh trng thiu trỏch nhim gii trỡnh v vụ ý

thc trỏch nhim t phớa cỏc c quan cụng quyn v vic cung cp thụng tin cho

cụng chỳng ó cn tr ỏng k vic tham gia v giỏm sỏt ca ngi dõn i vi hot

ng cung ng dch v hnh chớnh cụng. Ngoi ra, nhiu ý kin úng gúp tớch cc

ca ngi dõn khụng c cỏc c quan hu quan ún nhn. Nghiờm trng hn, vic

gii quyt khiu ni, t cỏo ca ngi dõn cũn nhiu vng mc, khụng dt im,

v khụng tuõn th phỏp lut. Hin tng nộ trỏnh gii quyt hoc gii quyt khụng

ỳng cỏc yờu cu ca ngi dõn din ra ph bin, lm cho ngi dõn mt dn lũng

tin vo cỏc c quan cụng quyn, yu t v lõu di cú th gõy ra nhng bt n xó hi

nghiờm trng.

Bờn cnh ú, phng thc v th tc cung ng dch v cụng cũn rm r,

nng v to ra s thun tin cho bờn cung ng ch cha nhm ỏp ng tt nhu cu

ca ngi dõn. Cú th thy rừ iu ny nht trong lnh vc dch v hnh chớnh cụng.

nhn c mt giy phộp no ú, ngi dõn phi i n nhiu c quan nh nc

khỏc nhau; thi gian gii quyt cụng vic kộo di, lm mt c hi kinh doanh ca

doanh nghip, hoc tn thi gian ca ngi dõn. Vỡ nhng lý do nh vy, mt

thi gian v cụng sc, nhiu ngi ó phi chn cỏch khoỏn trn gúi cho cỏc cũ

dch v thay mỡnh i lm cỏc th tc. Ngoi ra, th tc hnh chớnh cũn thiu rừ

rng, thiu thng nht, khụng cụng khai v tựy tin thay i, thiờn v x lý cỏc gii

phỏp tỡnh th, b ng trc yờu cu phỏt trin nhanh ca thc t. iu nguy him l

mt s ni cũn xy ra tỡnh trng thng mi húa cỏc loi dch v do Nh nc

m trỏch.

Mt yu t c bn khỏc lm nh hng xu n cht lng cung ng dch v

cụng ca Nh nc l i ng cỏn b, cụng chc cũn nhiu im yu v phm cht,

tinh thn trỏch nhim, nng lc chuyờn mụn v k nng hnh chớnh; phong cỏch lm



33



vic chm i mi, t quan liờu, tham nhng, sỏch nhiu dõn tip tc din ra nghiờm

trng trong mt b phn cỏn b, cụng chc. Trong cỏc c quan cung ng dch v

cụng, c bit l cỏc c quan cú trỏch nhim tip xỳc trc tip vi ngi dõn, thỏi

ca nhiu cụng chc cũn mang nng tớnh quan liờu, ca quyn, gõy rt nhiu

phin h cho ngi dõn.

Cú th thy rng, vi nhng tn ti trong b mỏy hnh chớnh nh phn trờn

ó cp, thỡ cht lng cung ng dch v cụng do khu vc nh nc cung cp s b

nh hng nghiờm trng. Do vy, trc nhng yờu cu i mi v phỏt trin kinh t

- xó hi trong thi k mi, ũi hi Nh nc, m trc tip l b mỏy hnh chớnh

phi hon thin th ch v nõng cao hiu lc qun lý theo c ch mi nhm phc v

tt hn nhng yờu cu chung ca ton xó hi.

II.3. Thiu ht ngõn sỏch trong cung ng dch v cụng

Mc dự ngun kinh phớ t ngõn sỏch cho hot ng s nghip tng nhanh hn

cỏc lnh vc khỏc, song vn mc rt hn ch, khụng bo m c chi phớ cn

thit ca cỏc n v nh nc cung ng dch v cụng. Thớ d, mc ngõn sỏch dnh

cho ngnh y t cũn khỏ thp vi mc chi nm 1997 l 3,8%, v nm 2001 l 3,2%.

S eo hp v ngõn sỏch chi cho vic cung ng dch v cụng ó gõy nhiu khú khn

cho cỏc n v nh nc chu trỏch nhim cung ng loi dch v ny. Khi Nh nc

giao cho n v thc hin nhiu hot ng dch v cụng min phớ hoc thu phớ rt

thp, nhng li khụng bo m cho cỏc n v ny cỏc iu kin thc hin cn thit

v nhõn lc, cụng ngh, ti chớnh,thỡ vic hon thnh cỏc nhim v c giao ca

cỏc n v ny l cc k khú khn.

Mc ngõn sỏch hn hp nh vy ó nh hng rt ln n hiu qu cung ng

dch v cụng, lm thu hp din dch v c cung ng cng nh cht lng dch v,

trc ht l khụng tr lng tha ỏng cho cỏn b, nhõn viờn trong cỏc ngnh

cung ng dch v cụng, nht l cỏc giỏo viờn, cỏn b y t, cụng nhõn v sinh mụi

trng, tip ú l khụng ỏp ng c yờu cu phỏt trin. Trong khi y, nhu cu ca

nhõn dõn v cỏc lnh vc ny ang tng lờn nhanh chúng vi ũi hi cao hn v cht

lng khi mc sng ngy mt ci thin. Thc trng ny dn n nhng bt cp

trong vic cung ng dch v cụng ca Nh nc, ng thi lm phỏt sinh nhng

hin tng tiờu cc, phỏ hu nn tng o c ca xó hi.

Cú nhiu nguyờn nhõn dn n s eo hp ca ngun ngõn sỏch nh nc. Xột

trờn bỡnh din v mụ, do Vit Nam l mt nc nghốo, vi mc thu nhp bỡnh quõn

u ngi thuc nhúm thp nht trờn th gii, nờn ngõn sỏch nh nc dnh cho cỏc

dch v cụng hn hp cng l iu d hiu. Trong khi ú, vic phõn b cng nh

vic huy ng cỏc ngun thu cho ngõn sỏch li khụng hp lý. Trng hp cung ng

dch v cụng cng vy. Rừ rng rng, thu nhp ca cỏc tng lp trong xó hi hin



34



nay ó cú s phõn húa rừ rt, nhng Nh nc vn duy trỡ ch thu phớ mang tớnh

cht bỡnh quõn, khụng phõn bit mc thu nhp. Chớnh iu ny ó gúp phn dn ti

tỡnh trng khụng ngun lc trang tri cỏc chi phớ cn thit m bo cht

lng cng nh s lng v cung ng dch v cụng.

Hp 7: Nhng tn ti trong cung ng dch v y t ca Nh nc

Trc õy, Nh nc bao cp phn ln trong vic cung ng dch v y t vi

ch khỏm, cha bnh khụng mt tin v mang tớnh bỡnh quõn. S dn tri ú dn

n nhiu khú khn cho ngõn sỏch nh nc núi chung v ngnh y t núi riờng. Vi

khon bao cp quỏ ln nh vy, Nh nc khụng tin tr cp y cho hot

ng chm súc sc khe v khin cho ngnh y t luụn trong tỡnh trng thiu thn

ngõn sỏch kinh niờn. Cỏc c s y t a phng khụng kinh phớ cho xõy dng,

nõng cp kt cu h tng, trang thit b, thuc men v o to. Kt qu l cỏc bnh

vin b xung cp nghiờm trng, tin lng ca y, bỏc s quỏ thp khin h khụng

cũn ng lc lm vic, v iu tt yu xy ra l cht lng dch v chm súc sc

khe ngy mt yu kộm. Do nhng khú khn v kinh phớ t ngõn sỏch, k t nm

1989 Nh nc ó ỏp dng ch thu mt phn vin phớ lm gim nh gỏnh

nng i vi Nh nc trong lnh vc ny. Song, nhỡn chung cỏc c s y t cụng

vn ch yu da vo ngun chi t ngõn sỏch nh nc, m trờn thc t s tin ny

ch ỏp ng c khong 40% nhu cu chi tiờu ca ngnh y t.

S thiu thn v kinh phớ nh vy dn n hiu qu chm súc sc khe cũn

thp; ú l t l suy dinh dng tr em cũn cao, t l ngi mc cỏc bnh truyn

nhim nh st rột, HIV/AIDS, st xut huyt, viờm phi v nhng bnh liờn quan

n nc sinh hot gia tng. Bờn cnh ú, s chờnh lch v tỡnh trng sc khe gia

cỏc vựng min v cỏc nhúm dõn c cng l mt vn ỏng bỏo ng, m theo ú

nhúm ngi nghốo d b tn thng nht. Theo Ngõn hng th gii, ch mt ln i

khỏm bnh vin trung ng vo loi tt cú th phi chi mt khon tin bng na

s chi tiờu cho cỏc khon chi phớ lng thc mi nm ca mt cỏ nhõn trong nhúm

nghốo nht. iu ú e da sc khe ca nhng ngi nghốo, do chi phớ cho vic

chm súc sc khe vt quỏ kh nng ti chớnh ca h.

Cỏc chớnh sỏch y t khụng hp lý cng ó dn n nhiu hin tng tiờu

cc trong ngnh y t. Bnh nhõn i khỏm, cha bnh cỏc c s cụng lp hin nay,

ngoi mc phớ chớnh thc, thng phi chi nhiu khon khỏc mt cỏch khụng chớnh

thc, thiu minh bch. Mc lng thp cựng vi cỏc khon ph cp khụng thớch

ỏng ó khin cho mt s cỏn b, nhõn viờn ngnh y t tc trỏch trong cụng vic, v

cú thỏi vũi vnh, hch sỏch bnh nhõn, iu by lõu nay gõy nhc nhi cho ton

xó hi; vic thu mt phn vin phớ ó to ra nhiu phc tp trong mi quan h gia

thy thuc v bnh nhõn, ngi giu- ngi nghốo v khú khn trong cụng tỏc qun

lý cỏc c s y t. c bit, tỡnh trng quỏ ti hin nay nhiu bnh vin tuyn tnh

v trung ng ó to nờn nhiu bt cp v nhõn lc v ti chớnh cỏc bnh vin ny



35