Phác thảo nghiên cứu

mi nghiờn cu qun lý tng i



-



Liu t t nc cú th s dng lm

nh ngha thay th cho nn vn hoỏ?



-



Cú th coi ngi dõn (trong 1 nc) l

a vn hoỏ hay vn hoỏ ng nht ?



-



Vn hoỏ cú th coi l yu t (bin s)

c lp hay ph thuc, nhng khụng

phi l yu t tha (bin s d).



So sỏnh s ng x t chc ca tng nn

vn v ca ton cu?

-



Nhng ng x no thay i do nn

vn hoỏ v nhng ng x no khụng b

thay i do nn vn hoỏ?



-



Khi no vn hoỏ mang tớnh ng phú?



-



Khi no vn hoỏ - mt yu t c lp

- khụng liờn quan ti yờỳ t ph thuc

hoc thuyt li ớch? Khi no lý thuyt

khụng chu nh hng ca nn vn

hoỏ?



Lm th no mt nh nghiờn cu TT

mang yu t vn hoỏ

Nhm thit k, tin hnh v din giI

vic nghiờn cu theo quan im ca tng

nn vn hoỏ - v khụng cng nhc theo

quan im v chng hoc ch mt nn vn

hoỏ - nhúm nghiờn cu phi mang tớnh a

vn hoỏ.

So sỏnh gia phng phỏp nghiờn cu cỏc

nn vn hoỏ mang tớnh tiờu biu vi mang

tớnh ng u?

Nu vn rt tru tng thỡ ch , ý

tng v phng phỏp nghiờn cu phi

rt ni bt. Nu tớnh tru tng thp hn

thỡ vic thc hin ý tng v phng



phỏp nghiờn cu khụng nờn mang tớnh tiờu

biu nhng nờn ng u v mt vn

hoỏ.

Mi e do i vi vic din gii: S

tng tỏc gia yu t vn hoỏ v ch ,

phng phỏp nghiờn cu

-



Cỏc yu t vn hoỏ v nghiờn cu cú

s tng tỏc ln nhau. S qua li ny

cú th lm xỏo trn cỏc kt qu, khin

cho ta khụng th din gii c

chỳng.



-



Cn phi cú nhiu phng phỏp lun

v cỏch tip cn gii c nhng

nh hng ca s tng tỏc ny.



Ch nghiờn cu



Nu vn cc k tru tng thỡ ch

nghiờn cu (ngha l cõu hi hay lý thuyt

ang c th nghim) phi tht tiờu

biu , a vn hoỏ. Quan nim v phng

phỏp lun phi ng u, a vn hoỏ.

Mang tớnh a vn hoỏ, ch phi cú cỏc

yu t sau:

-



Quan nim tng ng. nh ngha

v khỏI nim phi cú cựng mt ý vi

tng nn vn hoỏ.



-



Tm quan trng ngang nhau. Hin

tng phi ng Iu vi mi nn

vn hoỏ.



-



Tớnh phự hp tng ng. Vớ d ch

phi phự hp tng ng vi cỏc

vn nhy cm v chớnh tr v tụn

giỏo trong mi nn vn hoỏ.



Vn ny liờn quan ti qui mụ ca mu

Vớ d tiờu biu



th nghim, la chn vn hoỏ, so sỏnh

gia mu c phự hp v mu i din

v tớnh c lp ca mu ú:



-



Qui mụ: S lng nn vn hoỏ c

chn phi :

chn la ngu nhiờn s khỏc bit i



vi cỏc yu t khụng phự hp

loi b cỏc gi thit i nghch

Nhng nghiờn cu ch vi vi ba nn vn

hoỏ ch nờn coi nh d ỏn th nghim.

-



Chn la nn vn hoỏ: vic la chn

nn vn hoỏ nờn da trờn qui mụ lý

thuyt ca d ỏn nghiờn cu, ch

khụng nờn da vo kh nng sn cú

may mn ca mt s nn vn hoỏ tiờu

biu.



-



So sỏnh mu th nghim i din vi

mu phự hp: Mc tiờu ca nghiờn

cu l nhng mu i din cho

mi nn vn hoỏ hay cú nhng mu

phự hp tng ng vi qui mụ lý

thuyt quan trng khi so sỏnh cỏc nn

vn hoỏ?

Mu phự hp nờn tng ng v mt



chc nng

-



S c lp: cn c vo s ph thuc

tng tỏc trong th gii cụng nghip

hoỏ, nhng mu c lp v vn hoỏ,

chớnh tr v a lý trong cỏc nghiờn cu

qun lý nhỡn chung khụng kh thi hay

c mong mun.



Biờn dch



Tng ng ngụn ng: ngụn ng s



dng trong mi bn nghiờn cu nghiờn

cu ng dng v qun lý phi cú s

tng ng gia cỏc nn vn hoỏ, ch

khụng nờn mang tớnh ni tri

-



T ng : t ng ca tng mc v

hng dn nờn:



S dng nhng t ng ph bin (vớ d

nh nhng t hay c s dung)

Nờn trỏnh nhng t mang tớnh ngoi giao

S dng ng phỏp v cỳ phỏp tng

ng

S dng nhng cõu ngn v n gin,

trỏnh rm r.

-



Phng phỏp biờn dch: nhn dng

thuyt Whorfan, k thut biờn dch

nờn tỡm nhng chuyn ng tng

ng ch khụng nờn dch t vi t.



-



Thuyt Whorfian: Vn hoỏ v kin

thc ngụn ng khỏc nhau s dn n

nhn thc t ng khỏc nhau. Cho dự

cú kin thc ngụn ng ging nhau

hoc cú th xỏc nh c thỡ hai

ngi núi hai ngụn ng khỏc nhau s

khụng nhn thc t ng theo cựng

mt kiu.



-



K thut biờn dch: t c s

biờn dch tng ng, ti liu cn

phi c dch ngc. Dch v dch

ngc li ngụn ng ban u cn

ngi bit song ng tt hoc do mt

chuyờn gia dch. Dch c lp do mt

ngi dch song ng gii, ngi ny

phi (1) thụng thuc kin thc ngụn

ng v vn hoỏ ca c hai nn vn



hoỏ, (2) thụng thuc ch cn

nghiờn cu v (3) dch sang ngụn ng

m ca ngi dch.

ỏnh giỏ v phng tin



Phng tin ỏnh giỏ tng ng: Mi

bi kim tra theo mc , ỏnh giỏ, phng

tin, v vn dng th nghim u tng

ng khi so sỏnh gia cỏc nn vn hoỏ?

-



Cỏc yu t tng ng. So sỏnh cỏc

nn vn hoỏ, cỏc vn v cỏch ỏnh

giỏ cú ng u v khỏi nim, tin

cy cng nh cú giỏ tr khụng? Cỏch

ỏnh giỏ mang tớnh a phng cú ph

dnh cho vic xỏc nh cỏc yu t

tng ng v khỏi nim khụng?

Cỏc yu t c da trờn qui mụ khỏi

nim quan trng tng ng?



-



ỏnh giỏ tng ng. Cỏc ngha khỏc

nhau s khụng th biờn dch c tr

phi vic ỏnh giỏ tng ng c

phỏt trin riờng bit trong mi nn vn

hoỏ.



Qui trỡnh tng ng. Nh nghiờn cu

phi s dng nhng qui trỡnh ging nhau

hoc tng ng trong mi nn vn hoỏ

phỏt trin cỏch ỏnh giỏ hoc theo mụ

hỡnh ging nhau hoc tng quan. Cỏc

mc ỏnh giỏ phi theo mụ hỡnh ging

nhau hoc tng quan trong mt nn vn

hoỏ.

Tng ng ngụn ng. Xem trong phn

biờn dch trờn.

Tng ng trong vn dng th nghim.

S tng tỏc gi cỏc yu t vn hoỏ v

th nghim cú th gõy khú khn cho vic

din giI . Do ú vn dng th nghim



phi tng ng gia cỏc nn vn hoỏ.

Qun lý



Tng ng trong qun tr. Cỏch qun lý,

hng dn, v thi gian biu pah tng

ng, khụng ni tri khi so sỏnh gia cỏc

vn hoỏ

Phn hi tng ng. Do vic quan sỏt

thay i iu ang c xem xột (hiu

ng Heisenberg), nh hng ca nghiờn

cu i vi ch phi tng ng gia

cỏc nn vn hoỏ. Vic nghiờn cu phi

c thit k v qun lý theo cỏch nhng

phn hi i vi hon cnh phi ging

nhau khi so sỏnh gia cỏc vn hoỏ theo cỏc

tiờu chun sau:

-



S quen thuc: Ch phi cú tớnh

quen thuc vi phng tin, hỡnh thc

th nghim v hon cnh xó hi ca

vic nghiờn cu.



-



Phn hi tõm lý: ch phi cú mc

mong mun tng ng v phn

hi tõm lý trong hon cnh th

nghim.



-



Hiu ng th nghim. Phm vi m

nh nghiờn cu liờn kt gi thuyt ca

mỡnh vi ch c vn bn v li

núi hoc khụng - phi tng ng

gia cỏc nn vn hoỏ.



-



c im bt buc. Phm vi m ch

nhm khỏm phỏ gi thit ca

ngi nghiờn cu v sau ú nhm giỳp

(thụng thng) hoc che giu nghiờn

cu khi so sỏnh cỏc nn vn hoỏ da

vo (1) nhy cm i vi cỏc ch

(gii tớnh, tụn giỏo, chớnh tr) v (2)

s thiờn v .



Phng phỏp chn mu

Hu nh vi tt c nhng nghiờn cu v th trng ngi tiờu dựng thỡ khụng th thc

hin c cng nh khụng thc t i vi ngi nghiờn cu tip xỳc vi tt c cỏc thnh

viờn ca dõn s. Cỏch thng c dựng l tip xỳc vi mt nhúm khỏch hng ó la chn v

c coi nh l i biờ cho ton b tng th nghiờn cu. Phng phỏp ny c gi l "

Phng phỏp chn mu".

Cú mt vi cỏch ly mu, trong ú cú 2 loi chớnh ú l : Phng phỏp ly mu theo

"Kh nng xy ra" v "kh nng khụng xy ra" thỡ cú th ch rừ trong bc tip theo, kh nng

m mi thnh viờn trong tng th nghiờn cu s c cú mt trong mu ú, mc du kh nng

xy ra bỡnh quõn l khụng cn thit i vi mi thnh viờn ca tng th. i vi phng phỏp

"kh nng khụng xy ra" thỡ khụng th xỏc nh nh trng hp "kh nng xy ra" hay khụng

th tớnh c li ca mu.

Vn ca phng phỏp la chn mu khụng tt l phng phỏp ny khụng luụn c

t di s kim soỏt ca mt ngi nghiờn cu. Mt phng phỏp chn mu lý tng, cú th

khụng thc t bi nhiu lý do khỏc nhau, khi em phng phỏp ú dựng nhiu th trng khỏc

nhau trờn th gii.

Trong khi ú, M cú th dựng c hu nh c 2 phng phỏp chn mu trờn m cú

th phn ỏnh c sỏt thc th trng mc tiờu no ú. u im ca tng cỏch la chn ny cú

th khụng cú sn cỏc nc phỏt trin khỏc. Vn ny cú tớnh quyt nh i vi phng

phỏp chn trong LDCs.

Phng phỏp chn mu theo "kh nng xy ra", mc du nng v lý thuyt, nhng cú

th khú thu thp v ngi nghiờn cu thớch dựng phng phỏp ly mu theo "kh nng khụng

xy ra". Cú mt s lý do gii thớch khú khn trờn. Vớ d nh, bn ca mt nc thng

khụng cú sn, hay ó quỏ hn, thng khụng cú tờn v nh khụng cú s. Hng Kụng, mt s

ln ngi dõn sng trờn thuyờn. Vic khụng cú sn ca nhng s liu thng kờ ý ngha.

Nhng danh sỏch ca nhng c dõn cú th l khụng cũn sng hoc khụng chớnh xỏc. Ngi

nghốo kh cú th dng lu mt cỏch bt hp phỏp v tr cho hng xúm ca h c phộp

dựng in, nc bõt hp phỏp, vỡ vy thm chớ danh sỏch ca nhng cụng ty cụng ớch cú th

chớnh xỏc nh ln u tiờn nhng danh sỏch ny c a ra.

Nh lu ý ca Brislin v Baumgarde, nhng kinh nghiờn cu dựng mu khụng ngu nhiờn

cú th hu ớch khi c mụ t nh th hng dn nhng ngi nghiờn cu khỏc chn la

nhng mu mt cỏch cú mc ớch hn. Bng vic chp nhn nhng b s liu khỏc nhau

tng hp mt cỏch cú ý ngha hn, nhng mu chun xỏc lm cho cú th ỏnh giỏ nhng gi



nh cú th so sỏnh. Vỡ vy, "nờn quan tõm mt cỏch xng ỏng" i vi vic thit k cỏch chn

mu m khụng gp phi nhng vng mc vi nhng mu ú.

Nhng h thng giao thụng kộm cú th to ra nhng khú khn khỏc, bi vỡ nú phỏ v vic

dựng ca mu ó c phõn tỏn. Thm chớ khớ ú mt a phng riờng bit ó c xỏc nh

thnh phn mu c chn la. Vớ d, nu mt thnh phn ca mu l h sn xut ca mt

n v h gia ỡnh c bit, ngi nghiờn cu cú th ngc nhiờn vo lỳc tr v m mt ch h

c bit cú ti hn mt h gia ỡnh. õy cú th l mt trng hp ph bin nhng ni trờn

th gii. S ph bin ca nhng gia ỡnh m rng nh th v vic cựng thuờ chung mt nh lm

cho rt d mt h gia ỡnh s bao gm vi gia ỡnh c bn. mt vi nc, mt ngi

chng cú th cú nhiu v v tt c cỏc b v cú th cựng chung sng trong mt nh.

Trong nhng nh nghiờn cu qua nhiu nc, nhng phng phỏp ly mu tr nờn phc

tp hn. Mt ngi nghiờn cu cú th mong mun dựng cựng mt phng phỏp ly mu i

vi tt c cỏc nc duy trỡ s bn cht. Tuy nhiờn kh nng mong mun theo lý thuyt,

thng dn ti s thc t v linh hot. Nhng phng phỏp ly mu cú th phi khỏc nhau qua

cỏc nc m bo mt cỏch hp lý rng kh nng cú th so sỏnh ca tng nhúm cỏc nc.

i vi nhng sn phm lõu bn, mt mu ngu nhiờn cú th dựng tt M, nhng

mt mu mang tớnh phõn bit da trờn vic phõn on theo t l tng th cú th l ý ngha hn

trong mt LDC, bi vỡ mt cỏch tng i thỡ nhng khỏch hng giu cú s cú nhng kh nng

hn mua hng v dựng nhng sn phm nh th. Vỡ vy, s hp lý ca phng phỏp ly

mu m nú l i biu cho dõn s ca mt nc v nhng mu cú th so sỏnh c ú cú th

c thu t nhng nhúm ó d tớnh ca nhng nc khỏc nhau. Thờm na, ngiv nghiờn cu

cú th phi nhn ra c nhng mu thu c t khu vc nụng thụn v thnh th, bi vỡ nhng

nn kinh t phỏt trin khụng ng u theo khu vc tn ti nhiu nc. Kt qu l dõn

thnh th v nụng thụn cú s khỏc nhau rừ rt.

"Khụng cú s ỏp li" l mt vn ca s bt lc tip xỳc c cỏc thnh viờn ó

la chn nhng trỏi li "khụng cú phm vi" li liờn quan n vn ca vic xỏc nh nhng

thn viờn riờng bit cho mu ú. Mt phng phỏp chn mu tt cú th ch cn xỏc nh nhng

i tng nờn c chn la m khụng cú s bo m rng nhng i tng nh th s cha

bao gi c bao gm trong ú. Do ú, s la chn ny ca phng phỏp chn mu hp lý

khụng cn phi gii quyt vn "khụng cú s ỏp li" Kt qu l, nhng ý kin ca nhng

i tng m i tng ny khụng ỏp li thỡ khụng c thu hoc khụng i biu mt cỏch

tng i c.

Cú hai lý do chớnh c a ra i vi nhng li ca "Khụng cú s ỏp li" l :(1) t

chi tr li v (2) khụng cú mt ti nh c phng vn. nhiu nc, ni nam gii l yu

t ch cht trong lc lng lao ng thỡ iu ny l khú khn cú th tip xỳc c vi ngi



ch gia ỡnh ti nh trong gi lm vic. Thụng thng, ch cú ngi v hoc nhng ngi giỳp

vic l cú mt ti nh trong ngy. Theo mt nghiờn cu a ra nhiu Mờhicụ. TRong vớ d nh

trờn, d thy rng ý kin ca ph n s vt quỏ mc c i biu nh th no trong khi ú

nam gii c mt cỏch tho ỏng.

gii quyt vn ny, bin phỏp cn thit õy l gi tr li cho nhng ngi ú.

Tuy nhiờn vic gi li cú th rt khú thc hin bi vỡ h thng ng xỏ kộm, h thng chiu

sỏng kộm v t l ti ỏc cao trong nhiu nc. Tt c nhng yu t ny s cn tr ngi nghiờn

cu thc hin vic quay tr li phng vn. Trong LDCs, nhng cn tr nh khụng th

vt qua c bi vic gi nhng cuc in thoi, bi vỡ dch v in thoi cú th cng thiu

hoc khụng sn.

Thm chớ khi nhng thnh viờn riờng l ca mt gia ỡnh u cú mt ti nh hoc cú th

tip xỳc c, thỡ h cú th vn t chi phng vn. S min cng hp tỏc phng

vn l d hiu. Nhng ph n Trung ụng s khụng c phộp phng vn trong s vng mt

ca chng h. hu ht cỏc nc, mi ngi u dố chng i vi ngi l mt v cho rng

h cú th gp rc ri vi nhng thanh tra, lỏi buụn hay nhng tờn trm cp. Nu nhng i

tng ny sn sng hp tỏc, mt cuc phng vn cú th phi mt nhiu thi gian mi qua c

nhng ngi giỳp vic. Mt vn khụng ph bin nhiu cú Thỏi Lan l phi mt nhiu thi

gian cho bit kỡ mt cuc phng vn. H s mun mi khỏch bng cỏch phc v nhng

ung v s hi lp i lp li xem cũn cú thờm cõu hi no na khụng m h cú th tr li cho

ngi phng vn. Gp nhng trng hp nh th mt cuc phng vn mt 5 phỳt cú th kộo

di ti hng ting.

Nhỡn chung, nhng cỏch thỳc y bỡnh thng nh kớch thớch v vic van ni riờng t cú

th c dựng gim t l khụng tr li. Nhng phng phỏp ny cú th hn ch ti a vn

v vic khụng thu c nhng ý kin ca nhng i tng no m khụng hon ton i biu

cho mt cuc kho sỏt. Tuy nhiờn, hiu qu ca vic khuyn khớch thng tin cú th khỏc

nhau mi nc. Mt nghiờn cu a ra bi Keown cho thy rng vi 1$ tin thng, t l tr

li ú Hng Kụng s gim xung.

Cỏc phng phỏp c bn trong vic thu thp s liuCác phơng pháp cơ bản trong việc thu thập

số liệu

Cú hai phng phỏp chớnh i vi vic thu thp s s cp l: Cỏch quan sỏt v s lý cỏc cõu

hi iu tra. i tng trong phng phỏp quan sỏt ớt chỳ trng n liu h cú c quan sỏt hay

khụng quan sỏt bng mt thng. Cũn phng phỏp cõu hi thm dũ i tng c hi nhng cõu

hi liờn quan n c im, tớnh cht v hnh vi ca h.

Phng phỏp quan sỏt



u im chớnh ca phng phỏp quan sỏt l: trờn c s lý thuyt ngi ta cho rng nú

khỏch quan hn l s dng nhng cõu hi iu tra. Khi s dng phng phỏp thm dũ, ngi

nghiờn cu khụng phi ph thuc vo nhng gỡ ngi c tr li hoc sn lũng tr li. iu

ny c minh ho bi nghiờn cu c in ca Lapiere. Trong nhng nm 1930 Lapiere v hai

thanh niờn ngi Trung Hoa ó i khp nc M, h ó dng chn ti 60 khỏch sn, ti cỏc lu

tri, ti cỏc nh ngh dnh cho khỏch du lch v 184 nh hng v quỏn c phờ v h b khc t

phc v duy nht ti ti mt ni. Sỏu thỏng sau ú mt na cỏc c s ny phỳc ỏp tr li mt

bn cõu hi m Lapiere ó gi bng th "Bn s chp nhn cỏc thnh viờn l ngi Trung

Hoa nh mt v khỏch trong c s ca bn hay khụng ?". ó cú hn 90% cỏc c s tr l

khụng. Cũn cú lý do khỏc m phng phỏp quan sỏt cú khuynh hng em li thụng tin khỏch

quan hn l bi vỡ khụng cú s nh hng ca ngi phng vn, nú ớt quan tõm n liu nh

hng ú l thc s hay l do ngi tr li tng tng ra. Thiu nhng nh hng, tỏc ng

xó hi loi tr kh nng nh hng ca ngi phng vn.

Trong mt vi trng hp, phng phỏp quan sỏt cú th mang li nhiu thụng tin hn cỏc

phng phỏp khỏc cú th t c. c bit l nhng ni m liờn quan n vn nhy cm,

nhng vn riờng t, hoc nhng vn cũn gõy nhiu tranh cói. Bi vỡ phng phỏp ny c

lp vi i tng quan sỏt m h khụng sn lũng hoc khụng cú kh nng tr li. Cỏc cỏ nhõn thỡ

rt e dố khi tho lun nhng vn nh thúi quen cỏ nhõn hay tiờu dựng v phng phỏp quan sỏt

phi trỏnh vn ny. Trung ụng, M Latinh v Chõu ỏ nhng ngi phng vn thng b nghi

ng l nhng nhõn viờn thu v iu ny gõy khú khn trongtrong vic thu thp cỏc s liu v thu

thp v mua sm. Mc m trong xó hi cú th l rt khỏc nhau. Ch 1% ngi M a ra s

nht trớ (thng nht) v quan im trong mt cuc nghiờn cu, nhng t l ny Italia lờn ti 3,5%

bi vỡ õy l do s tỏc ng ca khoa hc k thut quan sỏt. Edwardt.Hall, mt nh nhõn chng hc

ni ting ó thay vic nghe v hi bng cỏch quan sỏt.

Mc dự cỏ nhõn hay k thuõth trc tip ca quan sỏt viờn thng c s dng chung nht,

nhng phng phỏp quan sỏt mt cỏ nhõn khụng th thc hin cụng vic mt cỏch n l. Cỏc

dng c bng mỏy thng c s dng ghi lai cỏc cụng vic m ngi tiờu dựng mua sm v

kim kờ. Tuy nhiờn cho n nay cụng c ny vn cha ph bin nhiu nc bi vỡ do vn chi

phớ, c bit l nu chi phớ lao ng nhng quc gia no thp.

Cú nhng quan im trỏi ngc gia cỏc nhúm ngi m nú cú th liờn quan trc tip n

phng phỏp quan sỏt a phng cú th c s dng vì ngi thõn v s hiu bit vn hoỏ

a phng. ý kin khỏc thì cho rng ngi thõn to ra s bt cn. Quan sỏt viờn a phng

vi t cỏch bit nhiu v a phng d nhiờu l bit nhng gỡ xy ra. Kt qu, nhng tỡnh tit hu

ớch cú th nm ngoi bỏo cỏo. vớ d ngi quan sỏt 1 a phng cú th tht bi nhn thy rng

nhng sinh viờn mc ng phc trng nu ú l nhng qui nh a phng. Nhng thụng tin



tht bi ny l s ch trớch i vi mt cụng ty M mun bỏn qun ỏo ti hc sinh. Nu mt quan

sỏt viờn M c s dng trong trng hp tng t thỡ nú s khụng ging nh trng hp

trờn.nh th nú s mt k t khi M chp nhn mc ng phc trng hc. Tt nhiờn tỡnh

trng ny cú th c cp li. Quan sỏt viờn M cú th khụng nh thy iu gỡ khỏc thng v

sinh viờn mc qun bũ ti trng, nhng hnh vi ny cú th khỏc l vi quan sỏt viờn khụng phi l

ngi M.

Khi nhng vn quen thuc cú th bt ngun t vi chi tit chi tit nm ngoi vic thiu

nhng vn quen thuc cú th lm cho mt quan sỏt viờn i ti nhng kt lun sai. Mt quan sỏt

viờn l ngi M nhỡn thy 2 ngi cựng gi cm tay nhau thỡ h kt lun ngay rng 2 ngi ny

b ng tớnh luyn ỏi. Nhng kt lun ny cú th khụng da trờn hay tớnh n tp tc hay yu t

vn hoỏ a phng. nhiu quc gia, ngi ta khụng nhỡn nhn vn ny l nh th. Trong

nc ú nhng vn ú c coi l khỏc thng khi m nhng ngi khỏc gii vi nhau nm tay

nhau trc cụng chỳng.

Kt lun duy nht to ra s tin cy i vi quan sỏt viờn l khụng o to thay th vic o

to mt cỏch bi bn. Quan sỏt viờn phi c bi dng v mt chuyờn mụn. Thc hnh l cn

thit nu nhng chi tit c chia s ghi chỳ v ghi li mt cỏch cú h thng. Nu khuynh hng

khụng th hon ton c loi tr qua vic o to thỡ nú cú th cn thit s dng quan sỏt viờn

thay i nn tng b sung nhng im yu ca mi quan sỏt viờn khỏc.

Rừ rng rng, khụng mt cụng ty no cú th bit v s canh tranh bng cỏch phng vn

ngi cnh tranh. ú l tỡnh hung ni m k thut quan sỏt cú th chng t rng thu thp thụng l

rt hu ớch. Mt phng phỏp thụng tin thng c s dng thu thp li s liu liờn quan n

nhng ngun truyn thng nh : Cỏc ch s kinh t v thụng tin i chỳng mt marketer cú th bit

i th cnh tranh vic c cỏc bi bỏo, tp chớ bit n cụng ty ú. Nhng vn vi nhng

ngun lc nh vy ú l nhng thụng tin xut hin khụng kp thi, phng tin thụng tin i chỳng

cng cú th l tng quỏt (chung chung) v nhng thụng tin v kinh t ny khụng cũn tớnh giỏ tr

cú c nhng thụng tin khụng cú trong nhng ngun t liu truyn thng ngi ta

ó ngh ra nhng bin phỏp quan sỏt khỏc cú th tp hp c nhng thụng tin tỡnh bỏo. Nu

mt nh lm Marketing mun bit quy mụ lc lng lao ng ca i th cnh tranh thỡ ngi

quan sỏt cú th m s ch xe ti nh mỏy ca i th cnh tranh. Mt bin phỏp khỏc l

m s ngi ra vo cụng ty nhng phi chỳ ý n s ca sn xut. Ngi Nht Bn c bit

n vi vic c ngi n nh mỏy ca i th cnh tranh sau gi lm vic m s g st

cht ng trờn ng ray xe la bờn cnh nh mỏy. Vi vic quan sỏt ny cụng ty s cho bit

trong mt tun hoc mt thỏng thỡ toa xe ch hng ca xe la c a n my ln. Quay tr

li, nhng thụng tin ny cho bit s chuyn hng m nh mỏy tip nhn.