Giải thích chế độ nước sông

+ Diện tích lưu vực lớn nhất thế giới (7170 nghìn km 2), chiều dài thứ nhì thế

giới là 6437 km.

+ Có 500 phụ lưu nằm hai bên đường Xích đạo cung cấp nước.

+ Nguyên nhân khác: chảy qua vùng đồng bằng rộng lớn và bằng phẳng, trong

lưu vực sông còn nhiều rừng nên khả năng điều tiết lớn…

Câu 3: Nguyên nhân gây ra lũ lụt của sông I-ê-nit-xây?

- Khái quát sông I-ê-nit-xây .....

- Nguyên nhân gây ra lũ lụt của sông I-ê-nit-xây:

+ Thời gian lụt: cuối xuân đầu hạ

+ Sông I-ê-nit-xây chảy ở khu vực ôn đới lạnh, nguồn cung cấp nước cho sông

chủ yếu là băng tuyết tan nên mùa đông nước đóng băng, mùa xuân đến băng tan.

+ Là con sông chảy từ Nam lên Bắc, nên băng tan ở thượng lưu trước, nước lũ

dồn xuống trung và hạ lưu, vì băng ở hạ lưu chưa tan nên đã chắn dòng nước lại,

nước tràn bờ gây ra

Câu 4: Tại sao chế độ nước sông Mê Kông điều hòa hơn chế độ nước sông Hồng?

- Khái quát về hai sông: ....

- Giải thích:

+ Chế độ mưa, diện tích lưu vực: Sông Hồng ngắn hơn sông Mê Kông, diện

tích lưu vực của sông Hồng nhỏ hơn diện tích lưu vực sông Mê Kông; lưu vực sông

Hồng nằm gần trọn một chế độ khí hậu mưa mùa, trong khi đó lưu vực sông Mê

Kông nằm ở các chế độ khí hậu khác nhau. Do đó, lưu vực sông Hồng nhận được

lượng mưa trong cùng thời gian, trong khi đó lưu vực sông Mê Kông nhận được

lượng mưa rải đều trong năm nên chế độ nước của sông Mê Kông điều hoà hơn sông

Hồng (sông Hồng và sông Mê Kông đều nhận nguồn tiếp nước là nước mưa)

+ Địa thế: Sông Hồng dốc hơn sông Mê Kông (lòng sông Hồng chảy thẳng,

sông Mê Kông chảy uốn khúc quanh co…) nên nước ở sông Hồng lên nhanh, rút

nhanh hơn sông Mê Kông.

+ Thảm thực vật: Thảm thực vật ở lưu vực sông Hồng bị tàn phá nhiều, trong

khi đó ở lưu vực sông Mê Kông thảm thực vật còn khá lớn (phần trung lưu chảy qua

nước Lào diện tích rừng còn nhiều), vì vậy khi nước mưa rơi xuống trong thời gian

ngắn được đổ dồn xuống lòng sông Hồng, còn ở lưu vực sông Mê Kông nước mưa

xuống tới mặt đất, một phần bị lớp thảm thực vật giữ lại, một phần theo các rễ cây

thấm xuống đất nên dòng sông Mê Kông điều hoà hơn sông Hồng.

+ Hồ, đầm: Sông Mê Kông có biển Hồ có tác dụng điều hoà chế độ nước sông.

+ Hệ thống chi lưu: Sông Mê Kông có 9 cửa sông đổ nước ra biển còn sông

Hồng có 3 cửa sông đổ ra biển.

+ Ngoài ra, sông Mê Kông còn chịu tác động của thủy triều lũ lụt lớn

Câu 5: Mực nước lũ ở các sông miền Trung nước ta thường lên rất nhanh



- Lượng mưa lớn tập trung..

- Hình thái sông ngòi nhỏ, ngắn, dốc

- Sông trong nội địa, diện tích lưu vực nhỏ

- Rừng đầu nguồn nhiều nơi bị tàn phá

- Yếu tố khác: nhiều hồ thủy điện xả lũ cùng lúc, bão, áp thấp…

Câu 6: Tại sao một số sông lớn vùng Trung và Tây Nam Á có lũ từ cuối xuân đến

hạ và lượng nước càng về hạ lưu càng giảm?

- Khái quát khu vực Trung và Tây Nam Á: khí hậu khô hạn ít mưa, nguồn

cung cấp nước chủ yếu cho sông là băng tuyết tan.

- Giải thích:

+ Do các sông này đều có nguồn cung cấp nước chủ yếu là băng, tuyết tan vì

thế thời gian lũ phụ thuộc vào thời kỳ băng tuyết tan.

+ Càng về hạ lưu thì lượng nước các con sông càng giảm do một phần lượng

nước đã bốc hơi, ngấm xuống thành nước ngầm và quan trọng hơn cả là không có

các phụ lưu cấp nước, sử dụng của con người vào các hoạt động sản xuất và sinh

hoạt

Câu 7: Tại sao sông Côngô có nhiều nước và đầy quanh năm?

Khái quát: Sông Côngô có diện tích lưu vực lớn nhất Châu Phi, bắt nguồn từ

miền đất cao Catanga sau đó chảy qua bồn địa Côngô và đổ về Đại Tây Dương.

Giải thích: Sông nằm chủ yếu trong các đới khí hậu xích đạo và gió mùa, nên

mạng lưới sông phát triển với nhiều phụ lưu chảy trên cả hai nửa cầu, sông có nhiều

nước và đầy nước quanh năm. Có 2 thời kỳ nước lớn, một vào tháng 10-11 do nước

mưa mùa hè ở bán cầu Bắc và một vào tháng 4 liên quan với nước mưa mùa hè ở bán

cầu Nam.

Câu 8: Tại sao chế độ nước của các con sông trên Trái đất không giống nhau?

- Chế độ nước sông chịu tác động của nhiều nhân tố khác nhau. Mỗi nhân tố

tác động ở các nơi khác nhau thì khác nhau

+ Nguồn cung cấp nước (diễn giải)

+ Địa hình (diễn giải)

+ Thực vật (diễn giải)

+ Hồ đầm (diễn giải)

+ Con người (diễn giải)

+ Các nhân tố khác: diện tích lưu vực, hình dạng lưới sông (diễn giải)

- Mối quan hệ của các nhân tố tác động đến chế độ nước sông khác nhau ở mỗi

nơi. Ví dụ: ở miền núi nếu lớp phủ thực vật bị phá trụi thì nước mưa tập trung về

sông nhanh hơn, nước sông đột ngột dâng lên cao hơn; nơi có lớp phủ thực vật tốt thì

lượng nước ngầm phong phú hơn, chế độ nước sông điều hòa hơn, ..



Câu 9: Tại sao tốc độ dòng chảy của một con sông không đồng nhất trên chiều dài

của một dòng sông, không đồng nhất ngay trên mặt cắt ngang của dòng sông?

Tốc độ dòng chảy của sông chịu tác động của nhiều nhân tố khác nhau, mỗi

nhân tố lại khác nhau trên chiều dài của một con sông

Quãng sông nào có độ chênh lệch của mặt nước càng nhiều thì tốc độ dòng

chảy càng lớn và ngược lại

Ở khúc sông rộng nước chảy chậm và đến khúc sông hẹp nước chảy nhanh

hơn

2. Giải thích đặc điểm mạng lưới (mật độ) sông ngòi.

a. Hướng dẫn cách làm

Trước hết yêu cầu các em HS phải thông hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến

mạng lưới sông ngòi.

Thứ hai, căn cứ vào đặc điểm địa lí lãnh thổ thủy văn về địa chất, địa hình, khí

hậu (nhiệt, mưa, ...), nguồn cung cấp nước cho sông, con người....để chọn lọc xem

đâu là nhân tố quyết định đến mạng lưới sông ngòi của khu vực.

b. Ví dụ:

Câu 1: Vì sao mạng lưới sông ngòi của lục địa Úc kém phát triển?

Đối với lục địa Úc mạng lưới sông ngòi kém phát triển, lượng dòng chảy thấp

nhất thế giới. Trên toàn bộ lục địa chỉ có khoảng 40% diện tích có dòng chảy thường

xuyên còn lại 60% diện tích thuộc lưu vực nội địa (không có dòng chảy hoặc dòng

chảy tạm thời).

Nguyên nhân chủ yếu là do lượng mưa hàng năm trên lục địa ít trong khi nhiệt

độ cao, lượng bốc hơi quá lớn.

Câu 2: Vì sao mật độ sông ngòi của Đồng bằng sông Cửu Long nước ta lớn?

Khí hậu: lượng mưa lớn trung bình > 15000mm

Địa hình đồng bằng sông chảy quanh co uốn lượn

Tác động của con người như xây dựng hệ thống mương máng, kênh đào chằng

chịt...

Câu 3: Tại sao các vùng Tây Nam Á và Trung Á thuộc kiểu khí hậu lục địa khô

hạn vẫn có các sông lớn?

Tây Nam Á và Trung Á là những khu vực thuộc khí hậu lục địa khô hạn ->

nguồn cung cấp do mưa hạn chế nên sông ngòi kém phát triển.

Tuy nhiên, nhờ nguồn nước do tuyết và băng tan từ các núi cao cung cấp, ở

đây vẫn có một số sông lớn. Điển hình là các sông Xưa Đa-ri-a, A-mu Đa-ri-a ở

Trung Á, Ti-grơ và Ơ-phrát ở Tây Nam Á.

Câu 4: Tại sao châu Á có nhiều hệ thống sông lớn bậc nhất thế giới?

Châu lục này có nhiều hệ thống sông lớn bậc nhất thế giới, lượng nước đổ ra

biển, đại dương chiếm 2/3 khối lượng dòng chảy của thế giới.



Nguyên nhân là do kích thước lục địa rộng lớn, núi và sơn nguyên cao tập

trung ở trung tâm, có băng hà phát triển. Hơn nữa nhiều sông chảy qua các sơn

nguyên và đồng bằng rộng, khí hậu ẩm ướt.

Câu 5: Tại sao ở châu Âu và Bắc Mĩ mạng lưới sông ngòi phát triển?

Mạng lưới sông ngòi khá dày đặc và phân bố tương đối đều trên toàn lục địa

(vùng đất không có dòng chảy chỉ chiếm diện tích không đáng kể).

Do đại bộ phận lục địa nằm trong phạm vi các đới khí hậu cận nhiệt, ôn đới, cận cực

dù lượng mưa không lớn nhưng lượng nước bốc hơi nhỏ nên lượng dòng chảy lớn chỉ

sau lục địa Á - Âu và Nam Mĩ.

3. Một số dạng giải thích khác về đặc điểm của sông ngòi.

Câu 1: Vì sao phần gần hạ lưu của nhiều sông ở châu Phi thường có các thác

nước lớn? (Ví dụ hệ thống thác Livingxton trên sông Công gô gồm 32 thác lớn nhỏ

phân bố trên một đoạn dài gần 350km-cách bờ biển 130 km)

Lưu ý: Trước hết HS cần hiểu nguyên nhân hình thành thác nói chung rồi

chọn lọc đâu là nguyên nhân chính hình thác ở khu vực cần giải thích

Trên dòng sông, chảy qua các khe núi đều có những thác nước to nhỏ, cao thấp khác

nhau, các thác nước phần lớn xuất hiện tại các khe núi sâu nơi dòng nước chảy xiết ở

các khu vực có kết cấu địa chất ổn định. Không có sự thay đổi lớn về địa hình thì nói

chung sẽ không có thác nước

Việc hình thành các thác nước cũng có sự khác nhau, đại đa số các thác nước

được cấu tạo bởi các lớp nham thạch dưới đáy lòng sông, các lớp nham thạch này có

độ cứng khác nhau. Lớp nham thạch cứng thì ít bị dòng nước ăn mòn, ngược lại lớp

mềm bị ăn mòn nhiều sẽ trở nên thấp trũng, làm độ chênh của nước sông tăng lên.

Như vậy do sự ăn mòn liên tục của dòng nước chảy xiết những bậc thang được tạo ra

ngày càng sâu, nước sông khi chảy qua những bậc thang này thì những cảnh quan về

thác nước sẽ được hình thành

Một nguyên nhân thứ hai hình thành thác nước là tại các nơi dòng sông chảy

qua như cao nguyên, vùng núi có địa hình phức tạp có sự thay đổi về địa thế cao thấp

khác nhau, do vậy lòng sông sẽ thấp xuống từng nấc thang một. Dòng sông khi chảy

theo những địa hình này đương nhiên sẽ xuất hiện hết các thác nước này đến các thác

nước khác.

Đối với thác ở châu Phi nguyên nhân hình thành chủ yếu là trường hợp thứ 2

Trả lời

Hầu hết các sông ở lục địa Phi có nhiều thác, các thác lớn tập trung ở hạ lưu.

Nguyên nhân là trên bề mặt lục địa các sơn nguyên và bồn địa xen kẻ nhau, đồng

thời bờ lục địa được nâng lên mạnh, nên khi sông đổ ra biển phải vượt qua các thác

lớn.