Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.37 MB, 340 trang )
Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012
C. Khởi động
1. Kiểm tra: Hãy so sánh hình tợng Cừu trong cách nhìn của Buy - Phông
với La Phông ten. Từ đó ta hiểu cách nhìn nhận của nhà văn có gì đặc biệt?
2. Giới thiệu bài: GV cho HS xem ảnh Chế Lan Viên
Tình mẫu tử thiêng liêng - đề tài cho nhiều tác phẩm thi ca nhạc hoạ. Nguyễn
Khoa Điềm Khúc h át ru - Chế Lan Viên Con Cò
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động
Hoạt động 1: Hớng dẫn HS đọc, tìm hiểu
chung bài thơ:
1. Trình bày hiểu biết về tg bài thơ?
-HS dựa vào chú thích * trả lời
-GV chốt lại: Thơ ông là sự kết hợp giữa thực
và ảo thờngđợc sáng tác bằng sức mạnh của
liên tởng, tởng tợng nhiều bất ngờ kì thú.
-GV đọc mẫu - HS đọc tiếp
Cách đọc: Giọng thủ thỉ tâm tinh nh lời ru, chú
ýđiệp từ, điệp ngữ, câu cảm, câu hỏi nh đối
thoại, những câu thơ dựa vào ý ca dao.
2. HS nhận xét về thể thơ, bố cục
-GV nhận xét: Bố cục đợc dẫn dắt cho hình tợng trung tâm và xuyên suốt bài thơ hình tợng
con Cò, trong mối quan hệ với cuộc đời con
ngời, từ bé thơ đến trởng thành và suốt cả đời
ngời.
* Hoàn cảnh sáng tác: 1962- cách đây khá lâu
nhng bài thơ vẫn nhắc nhở một cách thấm thía
về tình mẹ và vai trò của lời hát ru.
? Bài thơ có gì đặc biệt?
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả: (1920 - 1989)
- Nhà thơ xuất sắc của nền
thơ hiện đại Việt Nam
- Phong cách thơ suy tởng
triết lý,đậm chất trí tuệ và
tính hiện đại.
2. Tác phẩm
* Thể thơ tự do, âm hởng hát
ru
* Thể thơ: tự do các câu dài
ngắn không đều, nhịp điệu
biến đổi và có nhiều câu lặp
lại tạo nhịp gần hát ru
* Bố cục
- Hình ảnh con cò qua nhửng
lời ru bắt đầu đến với tuổi ấu
thơ
- Hình ảnh con cò đi vào
tiềm thức của tuổi thơ và
theo cùng con ngời trên mọi
chặng
đờng
đời
- Từ hình ảnh con cò, suy
ngẫm và triết lý về ý nghĩa
của lời ru và lòng mẹ
* Điều đặc biệt của bài thơ
- Hình tợng bao trùm và đi
suốt bài thơ là hình tợng con
cò
? Vì sao tác giả lại chọn hình ảnh con Cò
xuyên suốt bài thơ? Mục đích tác giả nhằm nói
tới điều gì?
- Trong ca dao hình ảnh con cò rất phổ biến, có
ý nghĩa ẩn dụ:
+ Hình ảnh ngời nông dân
+ Hình ảnh ngời phụ nữ rất vất vả nhọc nhằn
nhng giàu đức tính tốt đẹp và niềm vui sống.
Mục đích: Diễn tả thấm thía tình cảm sâu nặng
của mẹ con và vai trò của lời hát ru.
Hoạt động 2: Hớng dẫn HS tìm hiểu đoạn 1: II. Phân tích
1. H/ ảnh con cò qua đoạn I
-HS đọc diễn cảm đoạn I
(1) Em hiểu ý nghĩa 4 câu thơ đầu ntn? Tại sao
tác giả lại viết: trong lời mẹ hát, có cánh cò
đang bay
- Lời vào bài giới thiệu hình ảnh con cò một
cách tự nhiên hợp lý qua những lời ru của mẹ
thuở còn nằm nôi. Tác giả muốn thể hiện ý lời
222
Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn
Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012
ru con gắn với cánh cò bay. Lời ru ấy cứ dần
thấm vào tâm hồn con, tự nhiên âu yếm nh là
bắt đầu từ vô thức bản năng nh dòng suối ngọt
ngào nh dòng sữa ngọt ngào, con cha hiểu và
cha cần hiểu nhng tuổi thơ con không thể thiếu
lời ru và những cánh cò ấy.
(2) Trong phần 1 tác giả đã vận dụng những
câu ca dao nào? Đọc hoàn chỉnh? Nhận xét
cách vận dụng sáng tạo của tác giả? Cách vận
dụng ấy đã gợi ra không gian và khung cảnh
ntn?
- Con cò bay la
- Con cò mà đi ăn đêm
Tác giả chỉ lấy vài chữ trong mỗi câu ca dao
nhằm gợi nhớ những câu ấy
Con cò gợi tả không gian và khung cảnh quen
thuộc bay la của cuộc sống xa tù làng quê đến
phố xá. Hình ảnh con cò gợi vẻ nhịp nhàng
thong thả bình yên của cuộc sống ít biến động
thuở xa =>gợi âm hởng
- Bài con cò mà đi ăn đêm có ý nghĩa t tởng
sâu sắc: Con cò => tợng trng cho những con
ngời là ngời mẹ , ngời phụ nữ nhọc nhằn vất vả
lặn lội kiếm sống =>Gợi nhiều câu ca có hình
ảnh con cò mang ý nghĩa tởng tợng (Con cò lặn
lồi bờ sông,Cái cò đi đón cơn ma), hay
hình ảnh bà Tú lặn lội thân cò
* GV: Vậy là qua những lời ru của mẹ, hình
ảnh con cò đã đến với tâm hồn tuổi thơ một
cách vô thức.
(3) Ngời con trong đoạn thơ đợc nói tới ntn?
- H/a con cò => là sự khởi đầu con đờng đi
vào thế giới tâm hồn con ngời.
- Cò => tuổi thơ cần đợc vỗ về, che chở trong
ngủ yên! ngủ yên => nhịp thơ, nhịp bàn tay mẹ
vỗ về âu yếm theo lời ru à ơi vào lng bé lời ru
ngọt ngào và sự khó nhọc của ngời mẹ => con
đón nhận tình yêu của mẹ từ lời ru trong cuộc
sống thanh bình ngủ yên ngủ yên.
- Hình ảnh con cò gợi vẻ
nhịp nhàng thong thả, bình
yên của cuộc sống xa
- Hình ảnh con cò tợng trng
cho ngời mẹ, ngời phụ nữ
nhọc nhằn lam lũ
=> Con đợc vỗ về, chở che
trong lời ru ngọt ngào và
tình yêu sâu lắng của mẹ =>
con đón nhận bằng trực giác
và đón nhận vô thức tình yêu
ấy.
* Củng cố: GV hệ thống lại nội dung kiến thức
Tiết 2.
* Kiểm tra: Đọc TL đoạn 1 bài thơ Con Cò
Trình bày cảm nhận về đoạn 1 bài thơ ấy
Hoạt động 1: Hớng dẫn HS tìm hiểu đoạn
2. Hình ảnh con cò qua đoạn II
2
-HS đọc lại đoạn II
(1) H/a con cò trong đoạn thơ này đã đợc
phát triển ntn trong mối quan hệ với em bé,
với tình mẹ?
-HS: Trong đoạn 2 cánh cò từ trong lời ru
của mẹ đã đi vào tiềm thức của tuổi thơ trở
nên gần gũi, thân thiết và sẽ theo con ngời
223
Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn
Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012
trong suốt cuộc đời, trên mỗi chặng đời.
H/a cò trong ca dao đã tiếp tục sự sống của
nó trong tâm thức con ngời.
- Lúc ấu thơ trong nôi:
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi
- Tuổi đến trờng:
Mai khôn lớn con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đuôi chân
- Lúc trởng thành:
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trớc hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn
GV viết các câu thơ dẫn ra góc bảng.
(2) Em có nhận xét gì về những hình ảnh thơ
đó?
-HS thảo luận nhóm 4 bạn: 3
- Nghệ thuật liên tởng, tởng tợng phong phú
nhân hoá, điệp từ Cánh cò trắng
- H/a thơ có sự hoà quện khó phân biệt cánh
cò và tuổi thơ, cánh cò và tình mẹ
Lời ru của mẹ đa con vào giấc ngủ. Trong
mơ con vẫn thấy hình ảnh cò. H/a đẹp lãng
mạn, bay bổng liên tởng sáng tạo cánh cò hay ngời mẹ
- Hình ảnh cò đi vào tiềm thức
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ => cò gắn bó của tuổi thơ và trở thành bạn
với giấc ngủ của con, mẹ cũng đợc ngủ cánh đồng hành của con ngời trong
xủa cò hai đứa đắp => con và cò đều là con suốt cuộc đời.
của mẹ, con đắp chăn hay con đắp cánh cò,
cánh cò hay tình mẹ sởi ấm giấc ngủ con =>
H/a thơ mới mẻ sáng tạo gợi bao suy nghĩ
mai khôn lớn, con theo cò đi học => cò bay
theo bớc chân con tung tăng tới trờng, lòng - Hình ảnh cò gợi biểu tợng về
mẹ với bao hi vọng đặt vào con (So sánh em tình mẹ, về sự nâng đỡ dịu
Cu Tai ) và đến lúc trởng thành cò vẫn quạt dàng bền bỉ của ngời mẹ
hơi mát vào câu văn
=> Hình ảnh cò đợc gợi ý biểu tợng về lòng
mẹ, về sự dìu dắt, nâng đỡ dịu dàng bền bỉ
của ngời mẹ.
3. Hình ảnh cò qua đoạn III
Hoạt động 2:
-HS đọc đoạn III
? Em hiểu ntn về 5 câu thơ đầu tiên.
- H/a con cò đợc nhấn mạnh ở ý nghĩa biểu
tợng cho tấm lòng ngời mẹ, lúc nào cũng ở
bên con Cá chuối đắm đuối vì con đến hết - H/a cò đợc nhấn mạnh ở ý
nghĩa biểu tợng cho tấm lòng
cuộc đời.
- Sự thống nhất phát triển hình ảnh con cò ngời mẹ suốt đời yêu con.
với đoạn 1. 2.
. Đoạn 1 con cò - nghĩa đen trong lời ru tình mẹ
. Đoạn 2 con cò - nghĩa đen - ẩn dụ - tình mẹ
. Đoạn 3 con cò - nghĩa tợng trng - tình mẹ.
? Từ sự thấu hiểu tấm lòng ngời mẹ, tg đã
khái quát điều gì?
- Qui luật của tình cảm có ý nghĩa bền vững,
rộng lớn và sâu sắc: Con dù lớn
224
Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn
Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012
=> đối với ngời mẹ, đứa con bao giờ cũng bé
bang non nớt cần đợc chở che, dìu dắt =>
Một qui luật tính chất có ý nghĩa bền vững
và sâu sắc muôn đời.
? 4 câu thơ cuối gợi cho em liên tởng điều
gì?
- Gợi âm hởng lời ru, đúc kết ý
-HS trả lời.
nghĩa phong phú của hình tợng
con cò trong những lời ru ấy.
-ý nghĩa biểu tợng của hình t? Chỉ ra sự thống nhất và phát triển qua 3 ợng con cò
đoạn thơ.
-HS: Ba đoạn thơ đều có hình ảnh con cò,
đều biểu tợng cho tình nghĩavà ý nghĩa của
lời ru.
+Đoạn 1: Lời ru ấu thơ hình ảnh cò cảm
nhận vô thức.
+ Đoạn 2: Hình ảnh cò đi vào tiềm thức gắn
bó suốt cuộc đời, lời ru của mẹ theo suốt
+Đoạn 3: Hình ảnh cò manh ý nghĩa biểu tợng triết lý
Hoạt động 3: Hớng dẫn HS Tổng kết
III. Tổng kết
? Những nét đặc sắc về nghệ thuật?
1. Nghệ thuật
-Vận dụng sáng tạo ca dao (so với Tú Xơng) - Vận dụng sáng tạo ca dao
- Giọng điệu suy ngẫm triết lý
-Âm hởng lời ru
- Thể thơ tự do
-Hình ảnh ẩn dụ, liên tởng tởng
? Trình bày nội dung của văn bản?
tợng
-HS phát biểu về ý nghĩa lời ru đối với con 2. Nội dung
ngời.
- Ngợi ca tình mẹ
- ý nghĩa của lời ru đối với
cuộc sống con ngời
Hoạt động 4
IV. Luyện tập
BT1 : HS thảo luận: Cách vận dụng lời ru
* Bài Khúc hát ru : Lời ru của mẹ, lời ru của tác giả => khúc hát ru biểu hiện
tình yêu con với tình yêu cách mạng, với lòng yêu nớc và ý chí chiến đấu.
* Bài Con cò tg gợi lại những điệu hát ru => ý nghĩa của lời ru và ca ngợi
tình mẹ đối với cuộc sống con ngời.
E. Dặn dò:
- BT trong SGK. SBT
-Soạn bài: cách làm bài nghị luận về một t tởng....
- Viết một đoạn văn 5 câu trình bày cảm nhận về 2 câu thơ
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ yên
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi
- Phân tích 2 câu thơ
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con
Ngày soạn 15 tháng 2 năm 2012
Ngày dạy: 16 tháng 2 năm 1012
Tiết 113 +114 :
Cách làm bài văn nghị luận về
225
Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn
Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012
một vấn đề t tởng, đạo lý
A. Mục tiêu cần đạt
1- Kiến thức:
-Cách làm bài nghị luận về một vấn đề t tởng đạo lý.
2- Kỹ năng:
Vận dụng kiến thức đã học để làm đợc bài văn nghị luận về một vấn đề t tởng đạo lí.
3- Thái độ:
Tích cực tiến bộ khi suy nghĩ về một t tởng, đạo lý nào đó.
B. Chuẩn bị
- GV soạn bài, chuẩn bị t liệu.
- Bảng phụ
C. Khởi động
1. Kiểm tra: Thế nào là nghị luận về một vấn đề t tởng, đạo lý
Yêu cầu về nội dung và hình thức của bài nghị luận về t tởng, đạo
lý.
2. Giới thiệu bài
D.Tiến trình các hoạt động
Hoạt động 1
-HS đọc cả 10 đề trong SGK.
-HS thảo luận câu hỏi: các đề bài trên
có diểm gì giống nhau? Chỉ ra sự
giống nhau đó? (4)
* Đề có mệnh lệnh thờng có các lệnh:
Suy nghĩ, bình luận, giải thích, chứng
minh.
* GV giải thích: Bình luận là bàn bạc,
nhận định đánh giá, nghĩa là trình bày
những ý kiến nhận xét đúng - sai, tốt xấu, lợi - hại có lập luận thuyết
phục.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề t
tởng, đạo lý
1. Ví dụ: 10 đề SGK
2. Nhận xét
- Đề 1, 3, 10 => có mệnh lệnh=> khi
đối tợng nghị luận là một t tởng thể
hiện trong một truyện ngụ ngôn chỉ
nêu lên một t tởng đạo lý.
- Các đề còn lại => không có mệnh
lệnh => HS tự vận dụng giải thích,
chứng minh hoặc bình luận t tởng,
đạo lý nêu trong đề, bày tỏ suy nghĩ
đánh giá của mình về t tởng đạo lý ấy.
- Ra đề
-GV yêu cầu mỗi HS ra 2 đề tơng tự + có lệnh
(Một đề có lệnh, một đề không)
. bàn về chữ hiếu
-GV ghi ra góc bảng
. suy nghĩ về câu thành ngữ hán việt
-HS thảo luận, nhận xét
Danh s xuất cao đồ (Thầy giỏi sẽ
đào tạo ra trò giỏi)
. suy nghĩ về danh ngôn Tri sỉ cận
hồ dũng (Biết xấu hổ là gần với dũng
vậy) - Khổng Tử . bàn về luận điểm Giáo dục đa
thuật thĩ (Giáo dục cũng có nhiều
phơng pháp) - Mạnh Tử + Không lệnh:
. lá lành đùm lá rách
GV chốt : Có hai dạng đề
. gần mực thì đen
. ăn có nơi chơi có chốn
II. Cách làm bài nghị luận về một
vấn đề t tởng đạo lý
Hoạt động 2
* Đề bài: Suy nghĩ về đạo lý uống n-HS đọc đề bài
ớc
Bớc 1: Tìm hiểu đề và tìm ý
? Tìm hiểu đề cần tìm hiểu những gì? a. Tìm hiểu đề
226
Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn
Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012
-Yêu cầu : Nghị luận về một vấn đề t
tởng đạo lý
- Nội dung: Đạo lý biết ơn
: Suy nghĩ về câu Uống nớc
-Tri thức cần có:
+ Hiểu biết về tục ngữ VN
+Vận dụng các tri thức về đời
sống
b. Tìm ý
? Các ý lớn?
- Giải thích
? Tìm nghĩa đen, nghĩa bóng của câu + Nghĩa đen
tục ngữ
+Nghĩa bóng:
.Nớc =>Mọi thành quả mà con ngời
đợc hởng thụ từ vật chất đến tinh thần
(cơm, áo, nhà, điện. )
. Nguồn =>Những ngời làm ra
thành quả là lịch sử, truyền thống
sáng tạo và bảo vệ thành quả; là tổ
tiên, xã hội, dân tộc,gia đình
- Bài học đạo lý:
? Nội dung câu tục ngữ thể hiện + Là đạo lý của ngời hởng thụ thành
truyền thống đạo lý
quả đối với những ngời tạo dựng ra nó
+ Là lơng tâm trách nhiệm đối với
nguồn
+Là sự biết ơn giữ gìn và tiếp nối sáng
tạo
+ Là không vong ơn bội nghĩa
+ Là học tập nguồn để sáng tạo những
thành quả mới
- ý nghĩa của đạo lý
? Ngày nay đạo lý ấy có ý nghĩa ntn? + Là một trong những nhân tố tạo sức
mạnh tinh thần giữ gìn các giá trị vật
chất và tinh thần của dân tộc
+ Là một nguyên tắc đối nhân xử thế
mang vẻ đẹp văn hoá của dân tộc
Bớc 2. Lập dàn bài
? Trên cơ sở các ý đã tìm đợc hãy lập a. MB:
dàn ý chi tiết cho đề bài trên
- Giới thiệu câu tục ngữ
-Gv sử dụng bảng phụ có ghi lập dàn - Nêu t tởng chung của nó
ý trong SGK
b. TB:
* Giải thích: - Nghĩa đen- nghĩa bóng
-GV hớng dẫn HS lập dàn ý chi tiết + Là gì?
từng phần
+ Uống nớc có ý nghĩ gì?
+ Nguồn là gì
+ Nhớ nguồn là gì
* Nhận định dánh giá( tức bình luận )
- Bài học đạo lý của câu tục ngữ
+ Nêu đạo lý của ngời hởng thụ
+ Nêu truyền thống tốt đẹp của dân
tộc
+ Là sự biết ơn giữ gìn, tiếp nối, sáng
tạo
- ý nghĩa của đạo lý
+ Là một nền tảng tự duy trì và phát
triển của xã hội
+ Là lời nhắc nhở đối với những ai vô
227
Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn
-GV lu ý hs Suy nghĩ =>Biết cách:
- Biết cách giải thích câu TN
- Có kiến thức về đời sống
- Biết cách nêu ý kiến