E. Củng cố dặn dò

Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012

C. Khởi động

1. Kiểm tra: Hãy so sánh hình tợng Cừu trong cách nhìn của Buy - Phông

với La Phông ten. Từ đó ta hiểu cách nhìn nhận của nhà văn có gì đặc biệt?

2. Giới thiệu bài: GV cho HS xem ảnh Chế Lan Viên

Tình mẫu tử thiêng liêng - đề tài cho nhiều tác phẩm thi ca nhạc hoạ. Nguyễn

Khoa Điềm Khúc h át ru - Chế Lan Viên Con Cò

D. Tiến trình tổ chức các hoạt động

Hoạt động 1: Hớng dẫn HS đọc, tìm hiểu

chung bài thơ:

1. Trình bày hiểu biết về tg bài thơ?

-HS dựa vào chú thích * trả lời

-GV chốt lại: Thơ ông là sự kết hợp giữa thực

và ảo thờngđợc sáng tác bằng sức mạnh của

liên tởng, tởng tợng nhiều bất ngờ kì thú.

-GV đọc mẫu - HS đọc tiếp

Cách đọc: Giọng thủ thỉ tâm tinh nh lời ru, chú

ýđiệp từ, điệp ngữ, câu cảm, câu hỏi nh đối

thoại, những câu thơ dựa vào ý ca dao.

2. HS nhận xét về thể thơ, bố cục



-GV nhận xét: Bố cục đợc dẫn dắt cho hình tợng trung tâm và xuyên suốt bài thơ hình tợng

con Cò, trong mối quan hệ với cuộc đời con

ngời, từ bé thơ đến trởng thành và suốt cả đời

ngời.

* Hoàn cảnh sáng tác: 1962- cách đây khá lâu

nhng bài thơ vẫn nhắc nhở một cách thấm thía

về tình mẹ và vai trò của lời hát ru.



? Bài thơ có gì đặc biệt?



I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả: (1920 - 1989)

- Nhà thơ xuất sắc của nền

thơ hiện đại Việt Nam

- Phong cách thơ suy tởng

triết lý,đậm chất trí tuệ và

tính hiện đại.

2. Tác phẩm



* Thể thơ tự do, âm hởng hát

ru

* Thể thơ: tự do các câu dài

ngắn không đều, nhịp điệu

biến đổi và có nhiều câu lặp

lại tạo nhịp gần hát ru

* Bố cục

- Hình ảnh con cò qua nhửng

lời ru bắt đầu đến với tuổi ấu

thơ

- Hình ảnh con cò đi vào

tiềm thức của tuổi thơ và

theo cùng con ngời trên mọi

chặng

đờng

đời

- Từ hình ảnh con cò, suy

ngẫm và triết lý về ý nghĩa

của lời ru và lòng mẹ

* Điều đặc biệt của bài thơ

- Hình tợng bao trùm và đi

suốt bài thơ là hình tợng con

cò



? Vì sao tác giả lại chọn hình ảnh con Cò

xuyên suốt bài thơ? Mục đích tác giả nhằm nói

tới điều gì?

- Trong ca dao hình ảnh con cò rất phổ biến, có

ý nghĩa ẩn dụ:

+ Hình ảnh ngời nông dân

+ Hình ảnh ngời phụ nữ rất vất vả nhọc nhằn

nhng giàu đức tính tốt đẹp và niềm vui sống.

Mục đích: Diễn tả thấm thía tình cảm sâu nặng

của mẹ con và vai trò của lời hát ru.

Hoạt động 2: Hớng dẫn HS tìm hiểu đoạn 1: II. Phân tích

1. H/ ảnh con cò qua đoạn I

-HS đọc diễn cảm đoạn I

(1) Em hiểu ý nghĩa 4 câu thơ đầu ntn? Tại sao

tác giả lại viết: trong lời mẹ hát, có cánh cò

đang bay

- Lời vào bài giới thiệu hình ảnh con cò một

cách tự nhiên hợp lý qua những lời ru của mẹ

thuở còn nằm nôi. Tác giả muốn thể hiện ý lời

222

Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn



Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012

ru con gắn với cánh cò bay. Lời ru ấy cứ dần

thấm vào tâm hồn con, tự nhiên âu yếm nh là

bắt đầu từ vô thức bản năng nh dòng suối ngọt

ngào nh dòng sữa ngọt ngào, con cha hiểu và

cha cần hiểu nhng tuổi thơ con không thể thiếu

lời ru và những cánh cò ấy.

(2) Trong phần 1 tác giả đã vận dụng những

câu ca dao nào? Đọc hoàn chỉnh? Nhận xét

cách vận dụng sáng tạo của tác giả? Cách vận

dụng ấy đã gợi ra không gian và khung cảnh

ntn?

- Con cò bay la

- Con cò mà đi ăn đêm

Tác giả chỉ lấy vài chữ trong mỗi câu ca dao

nhằm gợi nhớ những câu ấy

Con cò gợi tả không gian và khung cảnh quen

thuộc bay la của cuộc sống xa tù làng quê đến

phố xá. Hình ảnh con cò gợi vẻ nhịp nhàng

thong thả bình yên của cuộc sống ít biến động

thuở xa =>gợi âm hởng

- Bài con cò mà đi ăn đêm có ý nghĩa t tởng

sâu sắc: Con cò => tợng trng cho những con

ngời là ngời mẹ , ngời phụ nữ nhọc nhằn vất vả

lặn lội kiếm sống =>Gợi nhiều câu ca có hình

ảnh con cò mang ý nghĩa tởng tợng (Con cò lặn

lồi bờ sông,Cái cò đi đón cơn ma), hay

hình ảnh bà Tú lặn lội thân cò

* GV: Vậy là qua những lời ru của mẹ, hình

ảnh con cò đã đến với tâm hồn tuổi thơ một

cách vô thức.

(3) Ngời con trong đoạn thơ đợc nói tới ntn?

- H/a con cò => là sự khởi đầu con đờng đi

vào thế giới tâm hồn con ngời.

- Cò => tuổi thơ cần đợc vỗ về, che chở trong

ngủ yên! ngủ yên => nhịp thơ, nhịp bàn tay mẹ

vỗ về âu yếm theo lời ru à ơi vào lng bé lời ru

ngọt ngào và sự khó nhọc của ngời mẹ => con

đón nhận tình yêu của mẹ từ lời ru trong cuộc

sống thanh bình ngủ yên ngủ yên.



- Hình ảnh con cò gợi vẻ

nhịp nhàng thong thả, bình

yên của cuộc sống xa

- Hình ảnh con cò tợng trng

cho ngời mẹ, ngời phụ nữ

nhọc nhằn lam lũ



=> Con đợc vỗ về, chở che

trong lời ru ngọt ngào và

tình yêu sâu lắng của mẹ =>

con đón nhận bằng trực giác

và đón nhận vô thức tình yêu

ấy.



* Củng cố: GV hệ thống lại nội dung kiến thức

Tiết 2.

* Kiểm tra: Đọc TL đoạn 1 bài thơ Con Cò

Trình bày cảm nhận về đoạn 1 bài thơ ấy

Hoạt động 1: Hớng dẫn HS tìm hiểu đoạn

2. Hình ảnh con cò qua đoạn II

2

-HS đọc lại đoạn II

(1) H/a con cò trong đoạn thơ này đã đợc

phát triển ntn trong mối quan hệ với em bé,

với tình mẹ?

-HS: Trong đoạn 2 cánh cò từ trong lời ru

của mẹ đã đi vào tiềm thức của tuổi thơ trở

nên gần gũi, thân thiết và sẽ theo con ngời

223

Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn



Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012

trong suốt cuộc đời, trên mỗi chặng đời.

H/a cò trong ca dao đã tiếp tục sự sống của

nó trong tâm thức con ngời.

- Lúc ấu thơ trong nôi:

Con ngủ yên thì cò cũng ngủ

Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi

- Tuổi đến trờng:

Mai khôn lớn con theo cò đi học

Cánh trắng cò bay theo gót đuôi chân

- Lúc trởng thành:

Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ

Trớc hiên nhà

Và trong hơi mát câu văn

GV viết các câu thơ dẫn ra góc bảng.

(2) Em có nhận xét gì về những hình ảnh thơ

đó?

-HS thảo luận nhóm 4 bạn: 3

- Nghệ thuật liên tởng, tởng tợng phong phú

nhân hoá, điệp từ Cánh cò trắng

- H/a thơ có sự hoà quện khó phân biệt cánh

cò và tuổi thơ, cánh cò và tình mẹ

Lời ru của mẹ đa con vào giấc ngủ. Trong

mơ con vẫn thấy hình ảnh cò. H/a đẹp lãng

mạn, bay bổng liên tởng sáng tạo cánh cò hay ngời mẹ

- Hình ảnh cò đi vào tiềm thức

Con ngủ yên thì cò cũng ngủ => cò gắn bó của tuổi thơ và trở thành bạn

với giấc ngủ của con, mẹ cũng đợc ngủ cánh đồng hành của con ngời trong

xủa cò hai đứa đắp => con và cò đều là con suốt cuộc đời.

của mẹ, con đắp chăn hay con đắp cánh cò,

cánh cò hay tình mẹ sởi ấm giấc ngủ con =>

H/a thơ mới mẻ sáng tạo gợi bao suy nghĩ

mai khôn lớn, con theo cò đi học => cò bay

theo bớc chân con tung tăng tới trờng, lòng - Hình ảnh cò gợi biểu tợng về

mẹ với bao hi vọng đặt vào con (So sánh em tình mẹ, về sự nâng đỡ dịu

Cu Tai ) và đến lúc trởng thành cò vẫn quạt dàng bền bỉ của ngời mẹ

hơi mát vào câu văn

=> Hình ảnh cò đợc gợi ý biểu tợng về lòng

mẹ, về sự dìu dắt, nâng đỡ dịu dàng bền bỉ

của ngời mẹ.

3. Hình ảnh cò qua đoạn III

Hoạt động 2:

-HS đọc đoạn III

? Em hiểu ntn về 5 câu thơ đầu tiên.

- H/a con cò đợc nhấn mạnh ở ý nghĩa biểu

tợng cho tấm lòng ngời mẹ, lúc nào cũng ở

bên con Cá chuối đắm đuối vì con đến hết - H/a cò đợc nhấn mạnh ở ý

nghĩa biểu tợng cho tấm lòng

cuộc đời.

- Sự thống nhất phát triển hình ảnh con cò ngời mẹ suốt đời yêu con.

với đoạn 1. 2.

. Đoạn 1 con cò - nghĩa đen trong lời ru tình mẹ

. Đoạn 2 con cò - nghĩa đen - ẩn dụ - tình mẹ

. Đoạn 3 con cò - nghĩa tợng trng - tình mẹ.

? Từ sự thấu hiểu tấm lòng ngời mẹ, tg đã

khái quát điều gì?

- Qui luật của tình cảm có ý nghĩa bền vững,

rộng lớn và sâu sắc: Con dù lớn

224

Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn



Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012

=> đối với ngời mẹ, đứa con bao giờ cũng bé

bang non nớt cần đợc chở che, dìu dắt =>

Một qui luật tính chất có ý nghĩa bền vững

và sâu sắc muôn đời.

? 4 câu thơ cuối gợi cho em liên tởng điều

gì?

- Gợi âm hởng lời ru, đúc kết ý

-HS trả lời.

nghĩa phong phú của hình tợng

con cò trong những lời ru ấy.

-ý nghĩa biểu tợng của hình t? Chỉ ra sự thống nhất và phát triển qua 3 ợng con cò

đoạn thơ.

-HS: Ba đoạn thơ đều có hình ảnh con cò,

đều biểu tợng cho tình nghĩavà ý nghĩa của

lời ru.

+Đoạn 1: Lời ru ấu thơ hình ảnh cò cảm

nhận vô thức.

+ Đoạn 2: Hình ảnh cò đi vào tiềm thức gắn

bó suốt cuộc đời, lời ru của mẹ theo suốt

+Đoạn 3: Hình ảnh cò manh ý nghĩa biểu tợng triết lý

Hoạt động 3: Hớng dẫn HS Tổng kết

III. Tổng kết

? Những nét đặc sắc về nghệ thuật?

1. Nghệ thuật

-Vận dụng sáng tạo ca dao (so với Tú Xơng) - Vận dụng sáng tạo ca dao

- Giọng điệu suy ngẫm triết lý

-Âm hởng lời ru

- Thể thơ tự do

-Hình ảnh ẩn dụ, liên tởng tởng

? Trình bày nội dung của văn bản?

tợng

-HS phát biểu về ý nghĩa lời ru đối với con 2. Nội dung

ngời.

- Ngợi ca tình mẹ

- ý nghĩa của lời ru đối với

cuộc sống con ngời

Hoạt động 4

IV. Luyện tập

BT1 : HS thảo luận: Cách vận dụng lời ru

* Bài Khúc hát ru : Lời ru của mẹ, lời ru của tác giả => khúc hát ru biểu hiện

tình yêu con với tình yêu cách mạng, với lòng yêu nớc và ý chí chiến đấu.

* Bài Con cò tg gợi lại những điệu hát ru => ý nghĩa của lời ru và ca ngợi

tình mẹ đối với cuộc sống con ngời.

E. Dặn dò:

- BT trong SGK. SBT

-Soạn bài: cách làm bài nghị luận về một t tởng....

- Viết một đoạn văn 5 câu trình bày cảm nhận về 2 câu thơ

Con ngủ yên thì cò cũng ngủ yên

Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi

- Phân tích 2 câu thơ

Con dù lớn vẫn là con của mẹ

Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con

Ngày soạn 15 tháng 2 năm 2012

Ngày dạy: 16 tháng 2 năm 1012

Tiết 113 +114 :



Cách làm bài văn nghị luận về



225

Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn



Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012

một vấn đề t tởng, đạo lý

A. Mục tiêu cần đạt

1- Kiến thức:

-Cách làm bài nghị luận về một vấn đề t tởng đạo lý.

2- Kỹ năng:

Vận dụng kiến thức đã học để làm đợc bài văn nghị luận về một vấn đề t tởng đạo lí.

3- Thái độ:

Tích cực tiến bộ khi suy nghĩ về một t tởng, đạo lý nào đó.

B. Chuẩn bị

- GV soạn bài, chuẩn bị t liệu.

- Bảng phụ

C. Khởi động

1. Kiểm tra: Thế nào là nghị luận về một vấn đề t tởng, đạo lý

Yêu cầu về nội dung và hình thức của bài nghị luận về t tởng, đạo

lý.

2. Giới thiệu bài

D.Tiến trình các hoạt động

Hoạt động 1

-HS đọc cả 10 đề trong SGK.

-HS thảo luận câu hỏi: các đề bài trên

có diểm gì giống nhau? Chỉ ra sự

giống nhau đó? (4)

* Đề có mệnh lệnh thờng có các lệnh:

Suy nghĩ, bình luận, giải thích, chứng

minh.

* GV giải thích: Bình luận là bàn bạc,

nhận định đánh giá, nghĩa là trình bày

những ý kiến nhận xét đúng - sai, tốt xấu, lợi - hại có lập luận thuyết

phục.



I. Đề bài nghị luận về một vấn đề t

tởng, đạo lý

1. Ví dụ: 10 đề SGK

2. Nhận xét

- Đề 1, 3, 10 => có mệnh lệnh=> khi

đối tợng nghị luận là một t tởng thể

hiện trong một truyện ngụ ngôn chỉ

nêu lên một t tởng đạo lý.

- Các đề còn lại => không có mệnh

lệnh => HS tự vận dụng giải thích,

chứng minh hoặc bình luận t tởng,

đạo lý nêu trong đề, bày tỏ suy nghĩ

đánh giá của mình về t tởng đạo lý ấy.

- Ra đề

-GV yêu cầu mỗi HS ra 2 đề tơng tự + có lệnh

(Một đề có lệnh, một đề không)

. bàn về chữ hiếu

-GV ghi ra góc bảng

. suy nghĩ về câu thành ngữ hán việt

-HS thảo luận, nhận xét

Danh s xuất cao đồ (Thầy giỏi sẽ

đào tạo ra trò giỏi)

. suy nghĩ về danh ngôn Tri sỉ cận

hồ dũng (Biết xấu hổ là gần với dũng

vậy) - Khổng Tử . bàn về luận điểm Giáo dục đa

thuật thĩ (Giáo dục cũng có nhiều

phơng pháp) - Mạnh Tử + Không lệnh:

. lá lành đùm lá rách

GV chốt : Có hai dạng đề

. gần mực thì đen

. ăn có nơi chơi có chốn

II. Cách làm bài nghị luận về một

vấn đề t tởng đạo lý

Hoạt động 2

* Đề bài: Suy nghĩ về đạo lý uống n-HS đọc đề bài

ớc

Bớc 1: Tìm hiểu đề và tìm ý

? Tìm hiểu đề cần tìm hiểu những gì? a. Tìm hiểu đề

226

Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn



Giáo án Ngữ văn 9- Năm học 2011- 2012

-Yêu cầu : Nghị luận về một vấn đề t

tởng đạo lý

- Nội dung: Đạo lý biết ơn

: Suy nghĩ về câu Uống nớc

-Tri thức cần có:

+ Hiểu biết về tục ngữ VN

+Vận dụng các tri thức về đời

sống

b. Tìm ý

? Các ý lớn?

- Giải thích

? Tìm nghĩa đen, nghĩa bóng của câu + Nghĩa đen

tục ngữ

+Nghĩa bóng:

.Nớc =>Mọi thành quả mà con ngời

đợc hởng thụ từ vật chất đến tinh thần

(cơm, áo, nhà, điện. )

. Nguồn =>Những ngời làm ra

thành quả là lịch sử, truyền thống

sáng tạo và bảo vệ thành quả; là tổ

tiên, xã hội, dân tộc,gia đình

- Bài học đạo lý:

? Nội dung câu tục ngữ thể hiện + Là đạo lý của ngời hởng thụ thành

truyền thống đạo lý

quả đối với những ngời tạo dựng ra nó

+ Là lơng tâm trách nhiệm đối với

nguồn

+Là sự biết ơn giữ gìn và tiếp nối sáng

tạo

+ Là không vong ơn bội nghĩa

+ Là học tập nguồn để sáng tạo những

thành quả mới

- ý nghĩa của đạo lý

? Ngày nay đạo lý ấy có ý nghĩa ntn? + Là một trong những nhân tố tạo sức

mạnh tinh thần giữ gìn các giá trị vật

chất và tinh thần của dân tộc

+ Là một nguyên tắc đối nhân xử thế

mang vẻ đẹp văn hoá của dân tộc

Bớc 2. Lập dàn bài

? Trên cơ sở các ý đã tìm đợc hãy lập a. MB:

dàn ý chi tiết cho đề bài trên

- Giới thiệu câu tục ngữ

-Gv sử dụng bảng phụ có ghi lập dàn - Nêu t tởng chung của nó

ý trong SGK

b. TB:

* Giải thích: - Nghĩa đen- nghĩa bóng

-GV hớng dẫn HS lập dàn ý chi tiết + Là gì?

từng phần

+ Uống nớc có ý nghĩ gì?

+ Nguồn là gì

+ Nhớ nguồn là gì

* Nhận định dánh giá( tức bình luận )

- Bài học đạo lý của câu tục ngữ

+ Nêu đạo lý của ngời hởng thụ

+ Nêu truyền thống tốt đẹp của dân

tộc

+ Là sự biết ơn giữ gìn, tiếp nối, sáng

tạo

- ý nghĩa của đạo lý

+ Là một nền tảng tự duy trì và phát

triển của xã hội

+ Là lời nhắc nhở đối với những ai vô

227

Giaỏo viùn: Nguyùợn Thừ Minh Kiùn- Trỷỳõng TH&THCS Vụnh Sỳn

-GV lu ý hs Suy nghĩ =>Biết cách:

- Biết cách giải thích câu TN

- Có kiến thức về đời sống

- Biết cách nêu ý kiến