Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

trưởng đặt hiệu trưởng trong mối quan hệ tổng thể, tác động qua lại với các đối

tượng quản lý cũng như xem xét trách nhiệm của hiệu trưởng trường học với hệ

thống xã hội.

7.1.3. Tiếp cận chức năng

Cách tiếp cận này nhằm tập hợp những kiến thức thích hợp về quản lý bằng

cách liên hệ nó với nghề nghiệp quản lý. Theo Koontz H., O’donnell C., Weihrich

H. [42, Tr45-46], việc nghiên cứu các vấn đề quản lý theo các chức năng của người

quản lý cho phép tập trung vào những công việc mà người quản lý thường làm theo

các chức năng của họ. Đây là cách tiếp cận khá hữu ích và dễ hiểu cho các nhà quản

lý thực hành, phù hợp trong việc xác định nội dung hoạt động quản lý và những

kiến thức, kỹ năng cơ bản cần bồi dưỡng cho các nhà quản lý thực tiễn nhằm nâng

cao năng lực thực hiện cho họ. Hiện nay, khi nhu cầu chuẩn hoá nghề nghiệp được

coi trọng thì việc sử dụng tiếp cận chức năng trong nghiên cứu hoạt động quản lý là

một tiếp cận hiện đại và phù hợp.

Luận án sử dụng tiếp cận chức năng để nghiên cứu chức năng của hiệu

trưởng trường THPT Việt Nam nhằm xác định đúng chức năng mà họ phải đảm

nhiệm, các công việc họ phải làm cũng như các yêu cầu năng lực thực hiện chức

năng trong điều kiện bối cảnh bên trong, bên ngoài nhà trường có nhiều thay đổi;

làm cơ sở cho việc đổi mới công tác bồi dưỡng hiệu trưởng THPT.

7.1.4. Tiếp cận năng lực

Sự phát triển năng lực của mọi thành viên trong xã hội sẽ đảm bảo cho mọi

người tự do lựa chọn một nghề nghiệp phù hợp với khả năng của cá nhân, làm cho

hoạt động của cá nhân có kết quả hơn và cảm thấy hạnh phúc khi lao động. Vấn đề

năng lực của con người có liên quan tới những năng lực nghề nghiệp. Trong đó

năng lực nghề nghiệp được hiểu là sự tương ứng giữa những đặc điểm tâm sinh lý

của con người với những yêu cầu do nghề đặt ra. Theo Nguyễn Hữu Lam [46], các

tiêu chuẩn năng lực được người ta sử dụng để chuẩn bị lực lượng lao động cho nền

kinh tế cạnh tranh toàn cầu, theo cách đó sẽ trang bị cho người học kiến thức, kỹ

năng gắn với những đòi hỏi tại nơi làm việc. Tiếp cận năng lực trong nghiên cứu

hoạt động tác nghiệp của hiệu trưởng là xác định năng lực cần có, xác định các tiêu

chuẩn năng lực đối với hiệu trưởng để giúp họ có thể thực hiện tốt các chức năng,



7



nhiệm vụ theo yêu cầu. Từ đó tổ chức hoạt động đào tạo, bồi dưỡng để hình thành ở

hiệu trưởng những năng lực thực hiện phù hợp với yêu cầu thực tế quản lý, lãnh đạo

nhà trường hiệu quả. Luận án sử dụng tiếp cận năng lực kết hợp với tiếp cận chức

năng là 2 tiếp cận chính để nghiên cứu chức năng của hiệu trưởng trường THPT.

Mặt khác, do khoa học quản lý là khoa học liên ngành, nên một số tiếp cận từ

góc độ tâm lý học được sử dụng khi phân tích yêu cầu năng lực hoạt động của hiệu

trưởng trong phối hợp với các lực lượng giáo dục để thực hiện nhiệm vụ được giao

và tiếp cận giáo dục học, điều khiển học trong đề xuất đổi mới công tác bồi dưỡng

hiệu trưởng theo yêu cầu xã hội.

7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể

Trong quá trình triển khai luận án, tác giả sử dụng các phương pháp sau đây:

7.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận

Tác giả tiến hành đọc, phân tích, nhận xét, khái quát hóa, tổng hợp, tóm tắt

hoặc trích dẫn các tài liệu về quản lý, quản lý giáo dục và quản lý trường học phục

vụ cho việc xây dựng cơ sở lý luận của đề tài, bao gồm:

- Các văn kiện của Đảng, Nhà nước về giáo dục và quản lý nhà trường;

- Các tài liệu về khoa học về quản lý, quản lý giáo dục trong và ngoài nước;

- Các công trình nghiên cứu khoa học về quản lý giáo dục (luận án, báo cáo

khoa học, chuyên khảo…) của các nhà khoa học, nhà quản lý, nhà giáo có liên quan

đến đề tài.

7.2.2.Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn

a) Điều tra bằng bảng hỏi để lấy ý kiến của các đối tượng khảo sát về mức độ

nhận thức, mức độ thực hiện chức năng của hiệu trưởng trường THPT và tình hình

thực hiện công tác bồi dưỡng hiệu trưởng.

b) Phỏng vấn sâu một số hiệu trưởng trường THPT, các cán bộ quản lý cấp

phòng của Sở Giáo dục và một số bên liên quan để thu thập thêm ý kiến về chức

năng của hiệu trưởng trường THPT, việc thực hiện chức năng của hiệu trưởng, kết

quả bồi dưỡng hiệu trưởng và nhu cầu đổi mới công tác bồi dưỡng.

c) Thảo luận nhóm nhỏ: để làm rõ hơn một số ý kiến của nhóm đối tượng

khảo sát về các nội dung đánh giá thực trạng nhận thức về chức năng, mức độ thực



8



hiện chức năng của hiệu trưởng và công tác bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT

hiện nay.

d) Quan sát, ghi nhật ký, phân tích kế hoạch công tác của một số hiệu trưởng

trường THPT để xem xét cụ thể hơn hoạt động thực tiễn của hiệu trưởng.

e) Thống kê toán học để xử lý các số liệu điều tra thu được, phân tích so sánh

để đánh giá về thực trạng, phân tích nhu cầu bồi dưỡng của hiệu trưởng trường

THPT và đánh giá kết quả thử nghiệm.

f) Thực nghiệm khoa học để chứng minh tính phù hợp của một số đề xuất

của luận án.

g) Một số phương pháp khác như tổng kết kinh nghiệm, phương pháp chuyên

gia được sử dụng để lựa chọn các đề xuất đổi mới công tác bồi dưỡng hiệu trưởng.

8. Những luận điểm bảo vệ

8.1. Hiệu trưởng trường THPT không chỉ là nhà giáo dục, mà còn phải là nhà

lãnh đạo, nhà quản lý, nhà hoạt động cộng đồng, thực hiện các hoạt động theo các

chức năng nhất định để thúc đẩy sự phát triển nhà trường. Trong thời kỳ đổi mới,

nội dung các chức năng của hiệu trưởng có những thay đổi gắn với sự thay đổi của

bối cảnh kinh tế xã hội và yêu cầu phát triển nhà trường.

8.2. Để điều hành nhà trường hiệu quả, thực hiện tốt mục tiêu phát triển nhân

cách, nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài, hiệu trưởng trường

THPT cần phải thực hiện tốt cả ba chức năng: Chức năng lãnh đạo, chức năng quản

lý, chức năng phối hợp và phục vụ cộng đồng với những hoạt động cụ thể và do đó

cần có những năng lực phù hợp. Những năng lực này vừa có được thông qua trải

nghiệm thực tế, vừa phải được bồi dưỡng để phát triển.

8.3. Công tác bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT tại Học viện Quản lý giáo

dục và các cơ sở có cùng chức năng còn có những hạn chế. Đổi mới công tác bồi

dưỡng hiệu trưởng theo tiếp cận năng lực, trên cơ sở quán triệt các chức năng mà

hiệu trưởng phải đảm nhiệm, sẽ khắc phục được những hạn chế của công tác bồi

dưỡng hiệu trường thời gian qua, giúp hiệu trưởng nâng cao năng lực thực hiện các

chức năng đáp ứng yêu cầu xã hội.



9



9. Những đóng góp mới của luận án

9.1. Nghiên cứu chỉ ra mối quan hệ giữa sự thay đổi yêu cầu của xã hội đối

với trường học và sự thay đổi trong chức năng của hiệu trưởng gắn với bối cảnh

phát triển kinh tế- xã hội. Phân tích một cách có hệ thống, làm rõ các nội dung

thuộc chức năng lãnh đạo, chức năng quản lý, chức năng phối hợp và phục vụ cộng

đồng của hiệu trưởng trường THPT Việt Nam trong mối quan hệ với các yêu cầu về

hoạt động và năng lực. Bổ sung cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách và

triển khai công tác bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT đáp ứng yêu cầu xã hội.

9.2. Đề xuất đổi mới công tác bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT gắn với

định hướng phát triển trường THPT và đội ngũ hiệu trưởng trước yêu cầu đổi mới

căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam. Các vấn đề đổi mới được xây dựng dựa

trên tiếp cận năng lực và tiếp cận mô hình CDIO, là các tiếp cận hiện đại, phù hợp

với yêu cầu phát triển nguồn nhân lực quản lý giáo dục trong bối cảnh mới.

9.3. Luận án là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà hoạch định chính sách

trong xây dựng các quy định và chế độ đối với hiệu trưởng trường THPT phù hợp

với yêu cầu phát triển; Là tài liệu tham khảo cho các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng

CBQLGD trong việc xây dựng hoàn thiện chương trình và tổ chức công tác bồi

dưỡng hiệu trưởng trường THPT nói riêng và CBQL giáo dục nói chung, góp phần

thực hiện đề án "Xây dựng và nâng cao chất lượng nhà giáo và CBQLGD" đáp ứng

yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn mới; Là tài liệu tham khảo cho CBQL

các trường THPT, giúp hiệu trưởng hiểu rõ chức năng của mình trong công tác, để

xác định và lựa chọn việc học tập, bồi dưỡng, tự bồi dưỡng theo yêu cầu chuẩn hóa

và tăng cường năng lực thực hiện nhiệm vụ khi được giao phó.

10. Cấu trúc của luận án. Luận án gồm các phần:

Mở đầu

Chương 1: Cơ sở lý luận về chức năng của hiệu trưởng trường trung học phổ

thông. Chương 2: Thực trạng thực hiện chức năng của Hiệu trưởng trường trung

học phổ thông Việt Nam và công tác bồi dưỡng hiệu trưởng hiện nay.

Chương 3: Đổi mới công tác bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT đáp ứng yêu cầu

thực hiện các chức năng của hiệu trưởng trong bối cảnh mới.

Kết luận và khuyến nghị



10